Η μαγεία μιας αρχοντικής λιμνούπολης

Δεν ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκα στην Καστοριά, αλλά αυτή η μαγική λιμνούπολη – καμάρι της Μακεδονίας έχει πάντα να σου δείξει περισσότερα. Σαν να κρατάει μυστικά και εκπλήξεις για την επόμενη φορά, ώστε να σε κάνει να ξανάρθεις. Αυτή τη φορά μου αποκάλυψε έναν άλλο τρόπο ζωής, μέσα από τα μάτια των ζεστών ανθρώπων της, που αγαπούν τον τόπο τους και δημιουργούν σ’ αυτόν με μεράκι.

Πόλη ακαταμάχητης ομορφιάς, κτισμένη αμφιθεατρικά γύρω και μέσα στα ασάλευτα νερά της λίμνης Ορεστιάδας, έχει για αιώνες συνδέσει το όνομά της με την ακμή της γουνοποιίας, κάτι που της προσέδωσε μια αίσθηση αίγλης, αρχοντιάς και μεγαλοπρέπειας. Σε γοητεύει από την πρώτη στιγμή που θα τη δεις από ψηλά καθώς πλησιάζεις με το αυτοκίνητο. Τα συναισθήματα δυναμώνουν καθώς ανακαλύπτεις σταδιακά όλους τους κρυμμένους θησαυρούς, που ξεφεύγουν από τα όρια της λίμνης. Ένας ονειρεμένος προορισμός που έχεις πολλούς λόγους να επισκεφθείς οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Τώρα που η γουνοποιία δεν διανύει τις καλύτερες μέρες της, οι αρχές της πόλης – μουσείο στοχεύουν περισσότερο από ποτέ στην προσέλκυση επισκεπτών, επενδύοντας στα δυνατά χαρτιά του τόπου: περιπατητικό, θρησκευτικό, οινο-γαστρονομικό και αθλητικό τουρισμό.

Η μαγεία της λίμνης Η περιήγηση ξεκινά με μια υπέροχη βόλτα πού αλλού… περιμετρικά της λίμνης πάνω σε ένα ποδήλατο, διανύοντας μία απόσταση 7 χλμ , με αφετηρία τη Νότια Παραλία, που σε βγάζει στον παραλίμνιο δρόμο, ξεμακραίνοντας από τη βουή της πόλης. Απίστευτη αίσθηση: ελευθερία, γαλήνη και βαθιές αναπνοές διώχνουν από πάνω σου κάθε τοξικό υπόλειμμα της μεγαλούπολης. Περιτριγυρίζομαι από πυκνές οξιές και θεόρατα πλατάνια και αφουγκράζομαι κάθε ίχνος ζωής της λίμνης. Πάνω από 200 είδη πουλιών φιλοξενούνται έστω και περιστασιακά από την περίφημη λίμνη Ορεστιάδα : κορμοράνοι, ερωδιοί, πάπιες, φοινικόπτερα, κύκνοι και άλλα πολλά από τα οποία αποτελούν είδος επαπειλούμενο, με συντροφεύουν σε αυτή τη μαγική διαδρομή.

Στο βυθό της λίμνης ζουν κοπάδια ψαριών του γλυκού νερού: γριβάδια, τούρνες, πλατίκες, γουλιανούς, τσιρόνια κ.α. Δεν είναι τυχαίο που η λίμνη έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό Δίκτυο “Natura 2000” ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Λίγο μακρύτερα σε ένα σημείο της λίμνης, το μάτι μου πιάνει ένα τσούρμο παιδιών που επιδίδεται στο αγαπημένο σπορ της περιοχής: μαθήματα κωπηλασίας στη λίμνη από τον Ναυτικό Όμιλο Καστοριάς. Όπως μαθαίνω αργότερα από εκπροσώπους του δήμου στις 14-18 Ιουλίου φιλοξενείται το πανελλήνιο πρωτάθλημα κωπηλασίας όλων των κατηγοριών, που προσελκύει αθλητές από όλη την Ελλάδα.

Γράφοντας ήδη αυτές τις λέξεις μέσα στην αφόρητη ζέστη της τσιμεντούπολης, νοσταλγώ έντονα τις μαγικές εκείνες στιγμές με τις ανάσες δροσιάς να με αγκαλιάζουν. Ναι η Καστοριά είναι προορισμός και για το καλοκαίρι. Σκέφτομαι πως την επόμενη φορά θα περπατήσω ολόκληρη την παραλίμνια ζώνη, και τα 35 χιλιόμετρα. Για όσους δεν το αντέχουν υπάρχει και η επιλογή να τη θαυμάσουν μέσα από ένα μικρό τουρ με το καραβάκι του δήμου, που τον ερχόμενο μήνα θα επαναλειτουργήσει.

Η διαδρομή καταλήγει στη Βόρεια παραλία, στην περιοχή Απόζαρι, ενώ στη διάρκεια έχεις την ευκαιρία να κάνεις δύο ενδιαφέρουσες στάσεις σε αξιοθέατα που αξίζει να γνωρίσεις από κοντά.

Σπηλιά του Δράκου

Μπαίνοντας στον παραλίμνιο δρόμο, 3 χλμ από τη νότια παραλία συναντάς τη Σπηλιά του Δράκου. Σύμφωνα με τον μύθο, πριν από πολλούς αιώνες η σπηλιά ήταν χρυσωρυχείο και ένας δράκος φύλαγε την είσοδο, βγάζοντας από το στόμα του φλόγες και δηλητηριώδη αέρια σε όποιον τολμούσε να πλησιάσει τον θησαυρό. Στην πραγματικότητα, δεν βρέθηκε ποτέ όχι μόνο ο δράκος, αλλά ούτε ανθρώπινα ίχνη, παρά μόνο οστά αρκούδας 10.000 ετών. Μπαίνοντας στη σπηλιά νοιώθεις ένα απίστευτο δέος αντικρίζοντας τον εντυπωσιακό σταλακτικό διάκοσμο, περιτριγυρισμένο από 7 υπόγειες λίμνες. Περνώντας ειδικές διαδρομές κατάλληλα διαμορφωμένες με σεβασμό προς το φυσικό εσωτερικό διάκοσμο του σπηλαίου, συναντάς εικόνες μίας απόκοσμης ομορφιάς, που “ξεδιπλώνονται” σε 10 αίθουσες.

Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας

Λίγο παρακάτω, ο χρόνος επιστρέφει στον 11ο αιώνα, καθώς δίπλα στην όχθη στέκεται μεγαλόπρεπα ένα από τα διαμάντια της βυζαντινής περιόδου, η Ιερά Μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας. Δεν μπορείς παρά να εντυπωσιαστείς από τις εξωτερικές τοιχογραφίες που απεικονίζουν αυτοκράτορες του Βυζαντίου και τους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο, αλλά και τις εσωτερικές με αυτή της μεγάλης παράστασης της Δευτέρας Παρουσίας να ξεχωρίζει.

Η Μονή ιδρύθηκε πιθανότατα το 1083 στα χρόνια του Αλέξιου Α’ Κομνηνού με αφορμή την αποβίβαση στο σημείο αυτό των στρατευμάτων του, για να εκδιώξουν τους κατακτητές της Καστοριάς Νορμανδούς. Στα χρόνια που ακολούθησαν, υπέστη πολλές φθορές και καταστροφές, (κατά την Οθωμανική περίοδο αφαιρέθηκαν ή χαράχτηκαν τα μάτια από τα εικονιζόμενα πρόσωπα στις τοιχογραφίες), ωστόσο όσα έχουν διασωθεί προκαλούν υπέρμετρο θαυμασμό. Προστάτης της για πάνω από 900 χρόνια ο πλάτανος που έχει ριζώσει στην αυλή και σε επαναφέρει στην μαγεία του φυσικού τοπίου.

Στα σοκάκια της Καστοριάς

Κι αν η διαδρομή με το ποδήλατο ήταν ένας ευχάριστος τρόπος να αποκτήσω μία σφαιρική άποψη της πόλης, ένας περίπατος στο εσωτερικό της, έχει ακόμη να μου αποκαλύψει πολλούς κρυμμένους θησαυρούς. Σημείο εκκίνησης η Βόρεια πλευρά και η συνοικία Απόζαρι, για να καταλήξω στη νότια και στην άλλη συνοικία – κόσμημα το Ντολτσό. Δύο περιοχές που συγκεντρώνουν την πλούσια μακεδονική αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική παράδοση της πόλης της Καστοριάς. Αρχοντικά απαράμιλλης ομορφιάς, άλλοτε κατοικίες των εύπορων Καστοριανών και στις 2 πλευρές της πόλης, μαρτυρούν τη μεγάλη οικονομική άνθηση χάρη στο εμπόριο και την επιχειρηματική τους δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη, τις παραδουνάβιες χώρες και την Κεντρική Ευρώπη.

Ένα από αυτά, το Αρχοντικό του ευεργέτη της πόλης Δ. Τσιατσιαπά στο Αποζάρι έχει μετατραπεί σε επισκέψιμο μνημείο και χώρο για πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις. Είχα την τύχη να το επισκεφθώ και να πάρω μια γεύση από την τότε κοσμοποίτικη ζωή των αρχόντων της πόλης. Ο εξαιρετικός εσωτερικός διάκοσμος –από τους παλαιότερους σωζόμενους στην πόλη- με τοιχογραφίες και ξύλινες διακοσμήσεις σε αφήνει πραγματικά άφωνο. Το αρχοντικό, το οποίο κατατάσσεται στα πρότυπα των Αρχονόσπιτων της Μακεδονίας του 18ου αιώνα, έχει ζήσει ένδοξες στιγμές με χορούς και που κρατούσαν εβδομάδες, γι αυτό και στον τελευταίο από τους 3 ορόφους άλλοτε χώρος υποδοχής των καλεσμένων, υπάρχει ειδικό μπαλκονάκι-εξέδρα για την ορχήστρα. Πριν φύγω, επισκέπτομαι και τον ιερό Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου, που στέκει δίπλα στο αρχοντικό από τις αρχές του 17ου αιώνα, κτισμένο πάνω σε βράχο με ακανόνιστους λίθους και λάσπη. Μοναδικές τοιχογραφίες και εδώ.

Πριν συνεχίσω τη βόλτα κάνω μια στάση σε ένα από τα καλύτερα μεζεδοπωλεία της πόλης, το Πασατέμπο, για να πάρω δυνάμεις. Ένα εξαιρετικό value for money εστιατόριο που αγαπά το παρελθόν και φαίνεται στην προσεγμένη διακόσμησή του, και με εκλεκτούς μεζέδες που παντρεύουν τα παραδοσιακά προϊόντα με τη σύγχρονη μεσογειακή κουζίνα.

Βυζαντινός πλούτος Η Καστοριά είναι μια από τις λίγες ελληνικές πόλεις που κατάφεραν να διατηρήσουν σε μεγάλο βαθμό τα μνημεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής ιστορίας. Συνεχίζοντας τη διαδρομή μπορεί κανείς να θαυμάσει και να φωτογραφήσει κάποιες από τις 75 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, από τις οποίες οι πιο γνωστές οι ναοί των Ταξιαρχών, των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Στεφάνου.

Στο ψηλότερο σημείο της πόλης βρίσκεται το Βυζαντινό Μουσείο που φιλοξενεί πάνω από 700, άριστα συντηρημένες, φορητές εικόνες από τους ναούς της πόλης, γλυπτά, τοιχογραφίες και αγιογραφίες, καθώς και τις αγιογραφικές σχολές της περιοχής.

Τελευταία στάση πριν κατηφορίσω προς το Ντολτσό, η Παναγία Κουμπελίδικη, που οφείλει την ονομασία της στο γεγονός ότι είναι η μοναδική εκκλησία της Καστοριάς με τρούλο (κουμπές σημαίνει τρούλος). Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Μακεδονίας – η μοναδική με την απεικόνιση της Αγίας Τριάδας – διατηρώντας έναν μεγάλο μέρος του εσωτερικού της διάκοσμου.

Υψηλή γαστρονομία και οινογευσία

Το επόμενο πρωί νοιώθω τόσο τυχερή που ξυπνάω στην καρδιά του Ντολτσό. Ένα απίστευτα γραφικό μέρος όπου ο απόηχος μιας παλιάς χρυσής εποχής αντηχεί ακόμα στο σήμερα. Ένας μικρός περίπατος στα γραφικά καλντερίμια με τα Αρχοντικά του 17ου και 18ου αιώνα που κοσμούν την περιοχή, καταλήγει σε ένα από αυτά, το αρχοντικό Γάκη όπου με περιμένει μία γαστρονομική έκπληξη.

Ο Ντίνος Βλάχος, ένας άνθρωπος με μεράκι και αφοσίωση στον τόπο του, το έχει ανακαινίσει και μετατρέψει σε ένα πολυχώρο όπου λειτουργεί καφέ αλλά και κατάστημα με εκλεκτά προϊόντα της Καστοριανής γης που παράγονται από ντόπιους. Στο Ιδαίες Art cafe & Shop. όπως ονομάζεται σήμερα, γεύτηκα πεντανόστιμα πιάτα που συνθέτονται από τοπικά τυριά, λουκάνικα, όσπρια, σαλιγκάρια και βιολογικά ζυμαρικά, όλα φτιαγμένα από τα χέρια της γυναίκας του.

Για εκλεκτό κρασί και τσίπουρο, έχουν φροντίσει οι 2 οινοποιοί της περιοχής ο Στεργίου και ο Maggel. Πριν φύγω από τον μαγικό αυτό τόπο, επισκέπτομαι και τα δύο οινοποιεία δοκιμάζοντας ιδιαίτερα κρασιά ενός τόπου ευνοημένου από τη φύση.

Πόσες μνήμες, πόση ομορφιά, πόση ιστορία, πόση αρχοντιά, πόση γεύση μπορεί να βιώσει κανείς σε 2 μέρες;