Μουραντιγιέ Αδριανούπολης: Ανακαλύπτοντας την «μπλε ραψωδία» των Βαλκανίων

Λέξεις / Εικόνες: Ζήσης Φυλλαρίδης

Σε έναν από τους λόφους της θρακικής κοιλάδας που περιτριγυρίζουν την Αδριανούπολη, βρίσκεται το τέμενος Μουραντιγιέ, ένα τέμενος με ιδιαίτερη ιστορία και μοναδικό στο είδους του στα Βαλκάνια.

Η σπάνια σύνθεση των αποχρώσεων του μπλε που δένουν με ένα βαθύ θρησκευτικό μοτίβο σε ένα περιβάλλον ανατολίτικων σχεδίων, και σε συνδυασμό ότι κατάφερε να επιβιώσει στο πέρας των αιώνων, έκαναν πιθανόν το περιοδικό Cornucopia (που ειδικεύεται σε θέματα ιστορίας και τέχνης της Ανατολής) να το αποκαλέσει «Μια μπλε ραψωδία», και να δώσει αυτόν τον τίτλο και στο άρθρο που αφιέρωσε σε αυτό το ιδιαίτερο τέμενος στην 19η κατά σειρά έκδοση του περιοδικού.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αρκετοί λόγιοι έχουν αναφερθεί σε αυτό ωστόσο πολλοί λίγοι το έχουν επισκεφτεί. Το τέμενος Μουραντιγιέ κατασκευάστηκε – σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται επάνω από την είσοδο – κατά το 1435/36, δηλαδή περίπου 20 χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, και σε μια εποχή κατά την οποία η Αδριανούπολη ήταν ακόμη πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το τέμενος – το οποίο αρχικά ήταν ένα ίδρυμα Δερβίσηδων – δεν αποτελεί πολυσύχναστο προορισμό επισκεπτών. Δεν βρίσκεται κοντά σε σημαντικά σημεία ενδιαφέροντος της πόλης και ούτε είναι πάντα ανοιχτό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πλακάκια που διακοσμούν το πελώριο Μιχράμπ (ο αντίστοιχος Άμβωνας-εσοχή που βρίσκεται σε κάθε τέμενος και απ’ όπου ο Ιμάμης απευθύνει την προσευχή), όπως επίσης και τα σπάνιου κάλλους πλακάκια του τοίχους που φέρουν εξαγωνικά σχέδια.

Αυτό που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι τα πλακάκια που διακοσμούν το τέμενος αυτό φαίνεται πως έχουν επιρροές από την Κίνα, και συγκεκριμένα από την περίφημη γαλανόλευκη πορσελάνη η οποία άκμασε κατά την εποχή της Δυναστείας των Γιουάν (1271-1368).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι μέσα στα σχέδια, εκτός από Ισλαμικά δεσπόζουν και παραδοσιακά Κινέζικα μοτίβα που δεν έχουν καμία συμβολική σύνδεση με το Ισλάμ.

Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι αν τα πλακάκια αυτά κατασκευάστηκαν προγενέστερα ή μεταγενέστερα από την ίδρυση του τεμένους, ή αν τοποθετήθηκαν εκεί μεταγενέστερα.

Αξιοσημείωτη είναι και η ομοιότητα του τεμένους Μουραντιγιέ με το Πράσινο Τέμενος της Προύσας, καθώς τόσο το αρχιτεκτονικό τους σχέδιο, αλλά κυρίως ο εσωτερικός διάκοσμος με τα πολύχρωμα πλακάκια είναι σχεδόν ίδια. Αυτό έκανε πολλούς να θεωρήσουν ότι οι Πέρσες «Μάστορες του Ταμπρίζ» που δημιούργησαν το Μιχράμπ στο Πράσινο Τέμενος της Προύσας (το οποία κατασκευάστηκε την περίοδο 1419-21) πιθανότατα να δημιούργησαν τα πλακάκια που μεταφέρθηκαν στην Αδριανούπολη.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που σπάνια συναντώνται σε άλλα τεμένη ή και θρησκευτικά ιδρύματα, καθιστούν το τέμενος Μουραντιγιέ μοναδικό στο είδος.