Οι βενετσιάνικες αλαταποθήκες του 16ου αιώνα το σημερινό σύγχρονο γνωστικό – περιβαλλοντικό Κέντρο της Κέρκυρας

Κανείς δε θα το πίστευε πως οι άλλοτε πέτρινες Βενετσιάνικες αλαταποθήκες του 16ου αιώνα θα αποτελούσαν σήμερα ένα από τα μοναδικά γνωστικά – Περιβαλλοντικά Κέντρα της Ελλάδας, του οποίου η δεκαετή λειτουργία το κατατάσσουν στο βάθρο της πρωτιάς, σε πρωτοτυπία και ενδιαφέρον.

Η περιοχή που βρίσκεται είναι οι Αλυκές Λευκίμμης, μία τεράστια έκταση περίπου 1050 στρεμμάτων όπου εκτός από τις υπαίθριες εκτάσεις παραγωγής του αλατιού που είχε κάποτε, περιλάμβανε δύο μεγάλες βενετσιάνικες αποθήκες αλατιού, ένα τρίτο κτίσμα που χρησιμοποιούνταν ως διοικητήριο, τα ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι και σήμερα, το παλιό ζυγιστήριο, το αλώνι- στραγγιστήριο, όπου «χαμπάριαζαν» (έκαναν σωρό) οι εργάτες το αλάτι, το μηχανοστάσιο- αντλιοστάσιο και το φυλάκιο από όπου οι φύλακες έλεγχαν των χώρο των αλυκών.

Το αλάτι κάποτε για τους Κερκυραίους, αλλά και τους κατακτητές τους ήταν ο κύριος οικονομικός πνεύμονας του νησιού. Η πολιτισμική επιρροή που άσκησε, η παραγωγή και η εμπορία του, ήταν γνωστή σε όλες τις ιστορικές περιόδους του νησιού, με την Κέρκυρα να είναι γνωστή για τις αλυκές της, ακόμη και από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει το ΑΠΕ-ΜΠΕ η ιστορία των αλυκών Λευκίμμης χάνεται στην περίοδο των Anjevins (Ανδηγαυική Περίοδος (1274-1386), όπου πιθανόν δημιούργησαν και τις τρεις αλυκές της Κέρκυρας: στον Ποταμό, στη Γαρίτσα και στη Λευκίμμη. Η λειτουργία των αλυκών της Κέρκυρας και της Λευκίμμης, φέρεται σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία πως ξεκινά κατά τη δεύτερη περίοδο κατοχής του νησιού από τους Βενετούς. Το αλάτι θεωρείτο άλλωστε ο «λευκός χρυσός» της εποχής. Τα κέρδη από το κερκυραϊκό αλάτι ήταν τόσα, ώστε χρησιμοποιούνταν ως ανταλλακτικό προϊόν για να καλύψουν τις ανάγκες της κερκυραϊκής αγοράς σε σιτάρι, αλλά και για να εξασφαλίσουν τους πόρους για οχυρωματικά και άλλα έργα.

Μάλιστα το 1630 οι αλυκές της Λευκίμμης έρχονται πρώτες σε παραγωγή στην Κέρκυρα. Η παραγωγή υπολογίζονταν περίπου σε 21 τόνους αλατιού το χρόνο, που αποθηκεύονταν στις τεράστιες ειδικά κατασκευασμένες για να κρατούν μακριά την υγρασία, αλαταποθήκες. Η λειτουργία των αλυκών Λευκίμμης κράτησε αιώνες και την εκμεταλλεύτηκαν όλοι οι κατακτητές του νησιού. Ενδεικτικά το 1941, η ετήσια παραγωγή υπολογίζεται στους περίπου 3.5 χιλ. τόνους αλάτι.

Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1949 με απόφαση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας οι αλυκές Λευκίμμης δεν καλλιεργήθηκαν λόγω μικρής απόδοσης, ενώ το 1950 λειτούργησαν κανονικά μέχρι να κλείσουν οριστικά το 1988, με την ίδρυση του εθνικού φορέα άλατος των «Ελληνικών Αλυκών Α.Ε.».

Στις αλυκές Λευκίμμης, την περίοδο της συγκομιδής του αλατιού, εργάζονταν περίπου διακόσιοι άνθρωποι, ως λαβουτιέρηδες, βαγονιέρηδες, φτυαριτζήδες, καραγωγείς, ενώ οι γυναίκες κουβαλούσαν το νερό για τους εργάτες. Η εργασία στις αλυκές ήταν από τις σκληρότερες που υπήρχαν την εποχή εκείνη, αλλά είχε και καλό μεροκάματο…όπως θυμούνται οι γεραιότεροι.

«Ζωντανές» τις μνήμες των αλυκών κρατά σήμερα το Κέντρο Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Λευκίμμης, που ο κύριος λόγος που ιδρύθηκε ήταν για να προστατευτεί και να αξιοποιηθεί αυτός ο μοναδικός χώρος των αλυκών, στην Ελλάδα, αλλά και να διατηρήσει την ιστορία του τόπου.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κέρκυρας, που παρουσιάζει το ΑΠΕ-ΜΠΕ στεγάζεται στα παλιά κτίρια των Βενετσιάνικων αποθηκών, που αναπαλαιώθηκαν, από τον τότε δήμο Λευκιμμαίων το 1999 με χρηματοδότηση από το INTERREG. Η ίδρυση και λειτουργία του καταγράφεται από το 2009 και μέχρι σήμερα εμπλουτίζεται συνεχώς, από πόρους ΕΣΠΑ, με ένα σύγχρονο εποπτικό, οπτικοακουστικό και επιστημονικό εξοπλισμό.

Στις κτιριακές υποδομές του περιλαμβάνονται, η βιβλιοθήκη, η 166 θέσεων αίθουσα των σεμιναρίων, πλήρως εξοπλισμένη, στην οποία πραγματοποιούνται οι παρουσιάσεις των προγραμμάτων και των εργασιών των μαθητών, διαλέξεις, προβολές σύγχρονου οπτικοακουστικού υλικού και θεατρικά δρώμενα – παιχνίδια – παραστάσεις, η αίθουσα νέων τεχνολογιών, που είναι εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εργαστηριακά όργανα μετρήσεων, η αίθουσα βιολογίας, που είναι εξοπλισμένη με μικροσκόπια και στερεοσκόπια για την εξερεύνηση του μικρόκοσμου, η αίθουσα χειροτεχνίας, η αίθουσα δραστηριοτήτων, που εκπονούνται οι ομαδικές εργασίες και κατασκευάζονται οι δημιουργικές ιδέες των παιδιών, το κτίριο της Διοίκησης, το κυλικείο, το ανακατασκευασμένο πρώην κτίριο του ζυγιστηρίου, το ποδηλατοστάσιο και το μηχανοστάσιο.

Στον πλακοστρωμένο, αύλειο χώρο, του Κέντρου περιλαμβάνεται και υπαίθριο θεατράκι που μπορεί να υποστηρίξει μικρές εκδηλώσεις. Γραφικό είναι το εκκλησάκι του Άι Γιάννη του Κολυμπιστή, που η πρωτοτυπία του είναι ότι δεν έχει όπως συνηθίζεται ανατολικό προσανατολισμό.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, εκατοντάδες σχολεία, επισκέπτονται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ,από όλη την Ελλάδα.

Την ευθύνη της λειτουργίας του κέντρου έχει μία πενταμελή παιδαγωγική ομάδα που έχει ως αντικείμενο εργασίας την εκπαίδευση των μαθητών, την επιμόρφωση εκπαιδευτικών, την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, την ανάπτυξη θεματικών δικτύων, τοπικών και διεθνών συνεργασιών καθώς και την έρευνα σε θέματα περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Σε αυτό το πλαίσιο το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κέρκυρας στηρίζει την περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και της τοπικής κοινωνίας, με την ανάπτυξη και υλοποίηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων, τη διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων και ενημερωτικών ημερίδων, την προώθηση της εκπαιδευτικής έρευνας, τη δημιουργία δικτύων και την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού.

Οι μαθητές που το επισκέπτονται, μέσω μονοήμερων και πολυήμερων εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης, καταφέρνουν επίσης να γνωρίσουν την τοπική ιστορία και να την συνδέουν με γενικότερα ιστορικά γεγονότα. Παράλληλα να γνωρίσουν την ποικιλία της χλωρίδας και της πανίδας των Αλυκών και κατ’ επέκταση περιοχές με υψηλή αλατότητα, να γνωρίσουν το πλέγμα των σχέσεων αλληλεξάρτησης των οργανισμών που ζουν εκεί και να συνειδητοποιήσουν την αξία τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και της ζωής. Κάποιοι, αν είναι τυχεροί, θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά και τα γνωστά σε όλους φλαμίνγκο, που όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Λευκίμμης, Αλέκος Βλάσσης, τα υπέροχα αυτά πουλιά βρίσκονται πλέον καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους στις αλυκές Λευκίμμης λόγω της πλούσιας τροφής που τους παρέχει η λιμνοθάλασσα. Μάλιστα πριν από λίγες μέρες έκαναν την εμφάνισή τους δεκάδες φλαμίνγκο στις Αλυκές Λευκίμμης, δίνοντας μια υπέροχη εικόνα στην άγρια φύση του χειμώνα, στην Κέρκυρα.

Πηγή: ΑΠΕ