Σάλι: Η ξεχασμένη πύλη προς την Κασσάνδρα – Μια άγνωστη πλευρά της νεότερης Χαλκιδικής

Για κάποιους μακρινή ανάμνηση, για άλλους μια άγνωστη ιστορία γύρω από την Χαλκιδική των περασμένων δεκαετιών.

Μέχρι τη δεκαετία του 70′ η μετακίνηση ανθρώπων, ζώων, οχημάτων, προϊόντων και εμπορευμάτων προς την Κασσάνδρα γινόταν μέσω θαλάσσης, καθώς η περιοχή ήταν αποκομμένη στο ύψος της Ποτίδαιας.

Το περίφημο Σάλι, η πλωτή κατασκευή ένωνε για χρόνια ολόκληρα τις δύο πλευρές των ακτών.

Η λέξη «σάλι» πιθανόν προέρχεται από το τουρκικό sal που σημαίνει σχεδία ή πλωτή πλατφόρμα – και όντως, εκεί λειτουργούσε μια πρόχειρη σχεδία ή πλωτή κατασκευή, που σύρονταν με σχοινιά ή με παλάντζα και μετέφερε τα οχήματα.

Ήταν ένας τύπος αυτοσχέδιου πορθμείου (σαν φέρι), που χρησίμευε πριν υπάρξει σταθερή γέφυρα.

Είχε μήκος περίπου 8 έως 10 μέτρα, πλάτος 6 έως 8 μέτρα, ενώ λειτουργούσε όλο το χρόνο.

Το Σάλι είναι ένα ιστορικό σημείο για την τοπική κοινωνία, καθώς υπήρξε για δεκαετίες ο μοναδικός τρόπος σύνδεσης της Κασσάνδρας με την υπόλοιπη Χαλκιδική.

Πολλοί ντόπιοι μεγαλύτερης ηλικίας αναφέρονται ακόμα στο Σάλι με νοσταλγία, καθώς ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς τους.

«Τότε η διαδρομή έμοιαζε με σκηνικό ταινίας western» θυμούνται παλιοί Χαλκιδικιώτες.

«Οκτώ ώρες έκανε το λεωφορείο από τη Θεσσαλονίκη για το Μάλτεπε (νυν Καλλιθέα) συμπεριλαμβανομένης και της επιβίβασης, αποβίβασης από το λεωφορείο για να φορτωθεί στη σχεδία».

«Το πρόλαβα, το πέρασα πολλές φορές. Με κάρο για τον Άγιο Μάμα, με ταξί του Γρηγορίου και του Καραγιώρη για Πολύγυρο, Θεσσαλονίκη».

«Την θυμάμαι το καλοκαίρι πηγαίναμε διακοπές στο Πολύχρονο. Ανέβαινε το λεωφορείο επάνω και περνούσαμε απέναντι. Ξεκινούσαμε το πρωί και φτάναμε το απόγευμα».

«Τότε που έκανες το Θεσσαλονίκη – Καλάνδρα σε 5+ ώρες».

«Γραφικό, αλλά κουραστικό για αυτόν που γύριζε τη μανιβέλα για να μαζέψει το σκοινί, για να περάσουμε απέναντι».

Αρκετοί είναι που θυμούνται ή έχουν ακούσει για τη φορά που η πρώτη γέφυρα έπεσε και όμως σώθηκαν όλοι. Ήταν 9 Δεκεμβρίου και γι’ αυτό το λόγο φτιάχτηκε και το εκκλησάκι της Αγίας Άννας.

«Και η πρώτη απόπειρα να κατασκευαστεί η γέφυρα οδήγησε σε καταστροφή καθώς αυτή κατέρρευσε. Θυμάμαι κάπου το 1972 ίσως 73 που περνούσαμε από κάτω και φαίνονταν τα σίδερα να χάσκουν στο κενό. Τότε είχανε μπαζώσει το κανάλι και τα αυτοκίνητα περνούσαν από ένα χωματόδρομο».

Άλλες νοσταλγικές αναμνήσεις όσων έζησαν το Σάλι σημειώνουν:

«1959, πέντε ετών ντυμένος ναυτάκι μου έφυγε το καπέλο και βούτηξε ο πατέρας μου και το πήρε. Σαν όνειρο το θυμάμαι. Πηγαίναμε στη Νέα Φώκαια».

«Οι μεγάλοι που είχαν την ευθύνη για τη μεταφορά από τη μια μεριά στην άλλην, ο κύριος Μπαξεβάνης και ο κύριος Κρυωνάς μας άφηναν να γυρνάμε τη μανιβέλα με το συρματόσχοινο».

«Μια φορά με την μητέρα μου περνούσαμε με το σάλι και αυτό μπατάρισε από ένα φορτηγό γεμάτο άμμο και περάσαμε το κανάλι με τις βάρκες».

«Θυμάμαι μια φορά που έπεσε μέσα ένα εκδρομικό πούλμαν, γιατί υπήρξε ασυνεννοησία του οδηγού με τον χειριστή στο Σάλι. Όταν φτάσαμε εμείς, ήταν το μισό λεωφορείο μέσα στη θάλασσα. Θυμάμαι επίσης ότι στη Βάλτα(Κασσανδρία) κάναμε 3 ώρες στάση, για να έρθουν άλλοι, από άλλα χωριά για μετεπιβίβαση και γυρισμό προς Θεσσαλονίκη».

«Παλιές εποχές, για να πας στην Χαλκιδική ήταν ολόκληρο ταξίδι με λίγα δρομολόγια την ημέρα και υπήρχαν τα επαγγελματικά επιβατικά αυτοκίνητα που ονομαζότανε αγοραίων που κάνανε πιάτσα στην Πλάτωνος (αν θυμάμαι καλά) χώρια τα πειρατικά».

«Και εισπράκτορας ο Βαρελάς από την Βάλτα. Μας κατέβαζαν από το λεωφορείο, περνούσε πρώτα αυτό, και μετά εμείς».

Η διώρυγα της Νέας Ποτίδαιας, οι «Πόρτες της Κασσάνδρας» και η νέα γέφυρα

Αργότερα, με την αύξηση των αυτοκινήτων, η ανάγκη για μόνιμη γέφυρα έγινε επιτακτική.

Όταν το 1970 ολοκληρώθηκε η γέφυρα της Ποτίδαιας, το Σάλι έπαψε να χρησιμοποιείται για μεταφορά και παρέμεινε ως τοπωνύμιο και ανάμνηση.

Στη διώρυγα της Νέας Ποτίδαιας απολαμβάνετε το υπέροχο θέαμα του Θερμαϊκού και του Τορωναίου ταυτόχρονα. Τα νερά των δύο κόλπων αγκαλιάζουν το χωριό. Η διώρυγα είναι πεζοδρομημένη και στην ανατολική και τη δυτική πλευρά της.

Ο παραθαλάσσιος οικισμός της Νέας Ποτιδαίας ήταν γνωστός ως «Οι Πόρτες της Κασσάνδρας».

Η περιοχή ήταν αποικία των Κορινθίων από τον 7ο αιώνα π. Χ. Πήρε μέρος στη μάχη των Πλαταιών και αναφέρεται το όνομά της στο ορειχάλκινο μνημείο του Τρικάρηνου Όφι που αφιερώθηκε στις ελληνικές πόλεις κράτη που συμμετείχαν στη μάχη. Σύντομα εξελίχθηκε σε σημαντική πόλη στη Χαλκιδική και μάλιστα η αποστασία της από την Αθηναϊκή Συμμαχία αποτέλεσε μια από τις αφορμές του Πελοποννησιακού Πολέμου. Στις μάχες που ἀκολούθησαν έλαβε μέρος και ο γνωστός αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης. Το 357 π.Χ. καταλήφθηκε από τον Φίλιππο Β΄ και καταστράφηκε, ενώ οι κάτοικοί της εξανδραποδίστηκαν. Μετά την ανοικοδόμησή της από τον Κάσσανδρο, ονομάσθηκε Κασσάνδρεια, η οποία άκμασε στα ρωμαϊκά χρόνια, οπότε και εγκαταστάθηκαν Ρωμαίοι άποικοι.

Η ύπαρξη της διώρυγας της Ποτίδαιας αναφέρεται από τον 1ο αι. π.Χ., ενώ σύμφωνα με κάποιες πηγές ανοίχτηκε από τον Κάσσανδρο το 315 π.Χ., όταν στη θέση της αρχαίας Ποτίδαιας έχτισε την Κασσάνδρεια, για να διευκολύνει τη ναυσιπλοΐα μεταξύ του Θερμαϊκού κόλπου και του Τορωναίου και συγχρόνως να οχυρώσει την πόλη του. Τον 1ο αιώνα π.Χ. η διώρυγα βρισκόταν περί τα 500 μέτρα βορειότερα, έξω από το βόρειο τείχος του Κασσάνδρου.

Το 540 μ.Χ. η Κασσάνδρεια καταστράφηκε από επιδρομή των Ούννων και επανιδρύθηκε από τον Ιουστινιανό, καταλαμβάνοντας ένα μικρό μέρος από την πόλη του Κασσάνδρου. Τότε κτίσθηκε και το «διατείχισμα» του οποίου σώζονται τα ερείπια, και διανοίχθηκε η διώρυγα, στην σημερινή, περίπου, θέση. Το διατείχισμα και η διώρυγα επισκευάσθηκαν από τον «Δεσπότη» (=βασιλιά) της Θεσσαλονίκης Ιωάννη 7ο Παλαιολόγο, το 1407, και βελτιώθηκαν από τους Βενετούς (1424-1430). Το 1430 η Χαλκιδική υποτάχθηκε στους Τούρκους. Στο διατείχισμα αυτό οχυρώθηκαν οι επαναστατημένοι Έλληνες το 1821 και αφού το επισκεύασαν αγωνίζονται σκληρά ως τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, για να ακολουθήσει αυτό που έμεινε στην μνήμη της Χαλκιδικής με την λέξη, “Ο Χαλασμός”.

Ο οικισμός καταστράφηκε το 1821 από τους Τούρκους, έπειτα από το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας. Το σημερινό χωριό χτίστηκε το 1923 από Μικρασιάτες και Θρακιώτες πρόσφυγες το 1923, στη θέση του παλιού καταστραφέντος οικισμού. Οι πρόσφυγες προέρχονταν από τον Πλάτανο της Ανατολικής Θράκης και από την Καλόλιμνο της Μικράς Ασίας. Οι Θρακιώτες πρόσφυγες από τον Πλάτανο της Ανατολικής Θράκης μετέφεραν και την εικόνα του Αγίου Γεωργίου στη νέα τους πατρίδα.

Η διώρυγα έχει μήκος 1.250 μ., πλάτος 40 μ. και βάθος 8 μ.

Η διώρυγα απέκτησε τη σημερινή της μορφή το 1930 και στα 1970 κατασκευάστηκε η γέφυρα που ενώνει τις δυο ακτές.

*με πληροφορίες από:

Εφημερίδα Κασσάνδρα

visit-halkidiki.gr

mixanitouxronou.gr