Syrenka Warszawska: Το σύμβολο της Βαρσοβίας

Η γοργόνα αποτελεί το σύμβολο της Βαρσοβίας και θα τη δει κανείς σε πολλά σημεία της πόλης. Σε μνημεία, σε σημαίες, στα κτίρια, ακόμη και σε τραμ ή σε λεωφορεία.

Σήμερα το πιο διάσημο γλυπτό γοργόνας βρίσκεται στην πλατεία της Παλιάς Πόλης (Stare Miasto) της Βαρσοβίας, και σχεδιάστηκε από τον Βαρσοβιανό γλύπτη Konstanty Hegel το 1855.

Η πρώτη αναφορά στη Γοργόνα της Βαρσοβίας χρονολογείται το 1400 ως το οικόσημο της πόλης (Stefan Krzysztof Kuczyński: Coat of Arms of Warsaw . Warsaw: State Publishing Institute, 1977).

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ωστόσο, η γοργόνα είχε εντελώς διαφορετικό σχήμα από το σημερινό. Το πάνω μισό ήταν ανθρώπινο, θηλυκό, σε ορισμένες παλαιότερες σφραγίδες πιθανότατα αρσενικό, το κάτω μισό με ανεπτυγμένα φτερά (μερικές φορές χωρίς), ουρά και δύο πόδια.

Πολλές εκδοχές της γοργόνας μπορούν να βρεθούν σε διάφορα σημεία της πόλης.

Σύμφωνα με το μύθο, υπήρχαν δύο γοργόνες οι οποίες από τον Ατλαντικό έφτασαν στη Βαλτική θάλασσα. Η μία κατευθύνθηκε προς την Κοπεγχάγη, ενώ η δεύτερη κολύμπησε στα νερά του Βιστούλα και βρέθηκε στην περιοχή της Βαρσοβίας, η οποία της φάνηκε τόσο ωραία και αποφάσισε ότι θα ήθελε να ζήσει εκεί. Έτσι και το έκανε. Την ημέρα πλατσούριζε στα ρηχά και τις νύχτες τις περνούσε στα βαθιά. Της άρεσε να κάνει κόλπα, και οι ψαράδες της περιοχής υποψιάστηκαν ότι κάποιος έπαιρνε τα ψάρια από τα δίχτυα τους!

«Πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτό το παράσιτο!» φώναξαν. Η γοργόνα δεν φοβήθηκε τους ψαράδες και άρχισε να τραγουδάει ένα τραγούδι για τον Βιστούλα, τον μεγαλύτερο ποταμό της Πολωνίας. Τα ζώα άκουσαν το τραγούδι της: οι κάστορες σήκωσαν τα ρύγχη τους από τα λαγούμια τους και οι κορμοράνοι κάθισαν σε παρασυρόμενους κορμούς. Οι ψαράδες συγκινήθηκαν τόσο πολύ που εγκατέλειψαν τα σχέδιά τους και υποσχέθηκαν ότι δεν θα έκαναν κακό στη γοργόνα.

Υπήρχε όμως ακόμα κίνδυνος για τη γοργόνα. Μια μέρα, ένας άπληστος έμπορος αποφάσισε να πλουτίσει από την όμορφη φωνή της, εκθέτοντάς την σε πανηγύρια. Την ξεγέλασε, την απήγαγε και τη φυλάκισε σε ένα ξύλινο σεντούκι.

Η γοργόνα, συνηθισμένη στην ελευθερία, ήταν πολύ δυστυχισμένη. Για καλή της τύχη, ο γιος ενός ψαρά την άκουσε να κλαίει και μαζί με τους φίλους του, την απελευθέρωσε, ενώ τιμώρησε αυστηρά τον κακό έμπορο.

Πλέον, γοργόνα, χαρούμενη και ευγνώμων που ήταν και πάλι ελεύθερη, υποσχέθηκε στους ψαράδες ότι θα φυλάει πάντα αυτούς και το χωριό τους. Με την πάροδο του χρόνου, το μικρό ψαροχώρι έγινε μια μεγάλη και όμορφη πόλη. Η Βαρσοβία.

Και αφού είδαμε τους μύθους ας δούμε και λίγη ιστορία. Έτσι μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και τις καταστροφικές του συνέπειες, το 1948 έλαβε χώρα στο Βρότσλαβ το Παγκόσμιο Συνέδριο Διανοουμένων για την Υπεράσπιση της Ειρήνης.

Σε αυτό το συνέδριο έλαβε μέρος ο Πάμπλο Πικάσο και με την ευκαιρία αυτή επισκέφτηκε και την Βαρσοβία. Έπειτα από πρόσκληση των πολωνών αρχιτεκτόνων, Helena and Szymon Syrkus, ο Πάμπλο Πικάσο επισκέφθηκε το κτιριακό συγκρότημα WSM Koło, το οποίο ήταν υπό ανακατασκευή και σε ένα από τα διαμερίσματα ζωγράφισε μια γοργόνα.

Ωστόσο, ο καλλιτέχνης δεν αποτύπωσε τη συνηθισμένη εικόνα της φιγούρας από το οικόσημο της πόλης. Αντίθετα, τοποθέτησε ένα σφυρί στο δεξί της χέρι αντί για σπαθί, το οποίο επρόκειτο να συμβολίσει τη μεταπολεμική ιδεολογία του ειρηνισμού, αντί της αναδυόμενης ατομικής εποχής και της εποχής της βίας. Εκτός από τον οικουμενικό συμβολισμό, το σφυρί επρόκειτο επίσης να συμβολίσει την κίνηση της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης της Βαρσοβίας, η οποία είχε κατεδαφιστεί από τους ναζί κατά 80%, την εργασία των εργατών και τη δύναμη του εργαζόμενου λαού. Ακόμη, το στήθος της γοργόνας ήταν επίσης πιο λεπτομερές σε σύγκριση με το πρωτότυπο.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι συγκεκριμένο κτιριακό αυτό συγκρότημα, έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα μεταπολεμικής μοντερνιστικής αρχιτεκτονικής και έχει καταχωρηθεί στο σύνολό του στο μητρώο ιστορικών μνημείων.

Για όποιον ή όποια έφτασε στο τέλος αυτού του άρθρου υπάρχει μια έκπληξη.

Αυτή είναι το παρακάτω γραμματόσημο το οποίο στις 30 Απριλίου 2019 τέθηκε σε κυκλοφορία ως ένα δίδυμο γραμματόσημο των Πολωνικών Ταχυδρομείων και των Ελληνικών Ταχυδρομείων ΕΛΤΑ με αφορμή την 100ή επέτειο από την εγκαθίδρυση των πολωνοελληνικών διπλωματικών σχέσεων.

Το γραμματόσημο στην αριστερή πλευρά απεικονίζει κτίρια χαρακτηριστικά της Ελλάδας: την αρχιτεκτονική μιας εκκλησίας και τον Παρθενώνα, ενώ στη δεξιά πλευρά απεικονίζει κτίρια χαρακτηριστικά της Πολωνίας: το Βασιλικό Κάστρο της Βαρσοβίας και το μνημείο της Γοργόνας της Βαρσοβίας, με φόντο τον αριθμό 100 στα εθνικά χρώματα της Ελλάδας και της Πολωνίας. Η σχεδιάστρια του σχεδίου ήταν η Ελένη Αποστόλου.