Τα Ζαγοροχώρια του Κωνσταντίνου Ζέρβα

Του Κωστή Ζαφειράκη (από τις αφηγήσεις του Κωνσταντίνου Ζέρβα)

Εικόνες: Κωστής Ζαφειράκης

Στην ερώτηση «βουνό ή θάλασσα;», πάντα απαντούσα αβίαστα «βουνό!»… για κάθε εποχή, σε κάθε ευκαιρία! Παρ’ ότι η Ελλάδα παρέχει άπειρες απαντήσεις και για τα δύο σκέλη της ερώτησης. Δάσος, κρυστάλλινα ποτάμια, απίστευτη θέα, παραδοσιακά χωριά, υπέροχα φαγητά, είναι τα στοιχεία που με γοητεύουν σε έναν ορεινό προορισμό. Και ποιός τόπος συγκεντρώνει καλύτερα όλα τα παραπάνω, από τα Ζαγοροχώρια;

Τα Ζαγοροχώρια για μένα είναι ένας τόπος μαγικός, όπου η φύση μεγαλουργεί και η υπέροχη ηρεμία του τοπίου κατόρθωσε, όσες φορές και αν βρέθηκα εκεί, να με γοητεύσει, να με «αποσυνδέσει» και να με χαλαρώσει.

Η πρώτη φορά που τα επισκέφθηκα ήταν πριν από πολλά χρόνια. Μπορεί και είκοσι! Σπούδαζε η αδελφή μου στα Γιάννενα, είχα κι εγώ τότε πολύ χρόνο για αποδράσεις. Ήταν ένας ηλιόλουστος και σχετικά ζεστός Γενάρης και βρέθηκα μαζί με καλή παρέα, με πολλούς ντόπιους φίλους, σε μια ωραία περιήγηση σ’ αυτό το μαγικό παρθένο περιβάλλον.

Η μακρινή καταγωγή μου (από την πλευρά του πατέρα μου) είναι από τα μέρη της Ηπείρου. Ξέρεις, τα δισύλλαβα επίθετα με κατάληξη «–ας» έλκουν καταγωγή από την πιο δυσπρόσιτη, επιβλητική και όμορφη περιοχή της χώρας μας. Με μακριά και ατίθαση ιστορία. Τα γονίδια μου μάλλον φέρουν μια μυστική σχέση αλλά και οικειότητα με την ηπειρώτικη φύση και γη.

Δύο ώρες και κάτι μας χωρίζουν πλέον από τα Γιάννενα και την Ήπειρο, τώρα που η Εγνατία Οδός έχει ολοκληρωθεί. Η πρόσβαση στα βουνά της Πίνδου, δηλαδή, είναι γρήγορη και ξεκούραστη.

Εκτός από τη μοναδική φύση, που αλλάζει με τις εποχές (και πάντα με γοητεύει), η περιοχή έχει μεγάλη ιστορία. Ιστορία που συνδέεται με όλες τις μεγάλες στιγμές του Ελληνισμού. Δεκαεννιά περίπου χιλιόμετρα μετά τα Γιάννενα δεσπόζει ένα μεγάλο μνημείο-άγαλμα για τη Ζαγορίσια Γυναίκα της Πίνδου. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό το ότι αυτός ο τόπος έμεινε ουσιαστικά αλώβητος επί Τουρκοκρατίας και το 1940 αντιστάθηκε όσο λίγοι, στην Ιταλική εισβολή. Και σήμερα υπάρχουν σαράντα έξι αραιοκατοικημένα χωριά, πολλά εκ των οποίων δεν έχουν κανένα μόνιμο κάτοικο!

Στο κεντρικό Ζαγόρι, κι αμέσως μετά το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Ρογκοβού (χτισμένο το 1028), απλώνεται στους πρόποδες του βουνού το Τσεπέλοβο, σε υψόμετρο 1080μ.!  Ίσως οι αρχαιότεροι ονόμασαν την περιοχή «Παροραία», όταν αντίκρισαν αυτό το χωριό, το σημείο αναφοράς για μένα στα Ζαγόρια. Το πιο ζωντανό απ’ όλα τα Ζαγοροχώρια, με τους περισσότερους μόνιμους κατοίκους κι έναν «αέρα» γνησιότητας και πολιτισμού. Είναι ο τόπος καταγωγής της κορυφαίας Ελληνίδας ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη και του Δημητρίου Μυράτ.

Όλα τα κτίρια είναι πετρόκτιστα κι έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός, με πολλά από τα κτίρια του διατηρητέα. Μια βόλτα στα γραφικά σοκάκια είναι αρκετή για να σε κερδίσει. Η κεντρική πλατεία είναι η ωραιότερη του Ζαγορίου με 2 επιβλητικούς πλατάνους να τη σκιάζουν και πολλά παραδοσιακά καφενεία και ταβέρνες να την περιτριγυρίζουν. Στη δυτική μεριά της πλατείας δεσπόζει το μεγάλο πέτρινο ρολόι. Ο χρόνος όμως, μοιάζει να έχει σταματήσει, καθώς ανακαλύπτεις την απόλυτη χαλάρωση σε ένα ποτηράκι τσίπουρο ή σε ένα φλιτζάνι καφέ και μια παρτίδα τάβλι. Ακριβώς πίσω απ’την πλατεία βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου με τις εντυπωσιακές αγιογραφίες και το επιχρυσωμένο τέμπλο. Τον Δεκαπενταύγουστο γίνεται το μεγάλο τριήμερο παραδοσιακό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού, με ανθρώπους κάθε ηλικίας να ανακατεύονται, να γλεντάνε και να χορεύουν μέχρι το πρωί.

Και βέβαια οφείλω να αναφέρω τη μεγάλη μου αγάπη στην παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου. Στα κλαρίνα της, με τους αργούς ρυθμούς και τις μελαγχολικές μελωδίες. Οι περισσότεροι στίχοι των τραγουδιών μιλούν για την ξενιτιά και τις δύσκολες συνθήκες, μέσα στις οποίες έζησαν και δημιούργησαν οι Ηπειρώτες. Η χαρά και το γλέντι είναι πάντα σύμφυτες με τη δοκιμασία και τη δύναμη των ανθρώπων που πάντα έπρεπε να αγωνίζονται για την επιβίωση αλλά και για την επιτυχία.

Μετά τον «Καλλικράτη» μεταφέρθηκε η έδρα του δήμου από το Τσεπέλοβο και το νεόχτιστο πέτρινο Δημαρχείο δόθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου, καθόλου τυχαία πιστεύω… Από το χωριό μπορείς να ξεκινήσεις την εξερεύνηση σε όλη την περιοχή. Το φαράγγι του Βίκου, το βαθύτερο στον κόσμο σύμφωνα με το βιβλίο Guinness, είναι μόλις λίγα χιλιόμετρα παρακάτω. Δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις τα αμέτρητα πέτρινα τοξωτά γεφύρια, όπως το γεφύρι του Κόκορη, που αψηφούν τα στοιχεία της φύσης με την αντοχή τους στο πέρασμα των χρόνων. Κάποια από αυτά τα διασχίζει ο ποταμός Βοϊδομάτης, το καθαρότερο ποτάμι της Ευρώπης με πολύ κρύα νερά, ιδανικά για rafting και άλλες δραστηριότητες.

Μία εμπειρία ζωής: την τελευταία φορά που επισκέφτηκα το Τσεπέλοβο αποφάσισα να ανέβω μέχρι την κορυφή Γκαμήλα (2497μ.). Στα 2200 μ. συναντάς τη Δρακόλιμνη, μία αλπική λίμνη στην οποία ζουν οι αλπικοί τρίτωνες, μικρές σαλαμάνδρες που μοιάζουν με μικρούς δράκους. Αν αποφασίσετε να πάτε με κάποιον ντόπιο σίγουρα θα σας πει και κάποιο θρύλο. Στο Τσεπέλοβο αναζητήστε τον Τάκη, ένα νέο άνθρωπο που έχει το μοναδικό μπαράκι στο χωριό, πάνω από την πλατεία- αυτός θα σας δώσει πολύτιμες πληροφορίες για την περιοχή.

Όσοι αγαπάτε το φαγητό, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τις παραδοσιακές πίτες της περιοχής, τα άγρια χόρτα που φυτρώνουν εδώ αλλά και τα ψητά ντόπια κρέατα. Τα γλυκά του κουταλιού είναι μία τέχνη των Ζαγορίσιων γυναικών. Λατρεύω το γλυκό καρύδι και το καρπούζι. Υπάρχουν αρκετά ντόπια κρασιά- τα πιο φημισμένα είναι αυτά της Ζίτσας, ενώ σχεδόν κάθε ιδιοκτήτης ταβέρνας παράγει το δικό του τσίπουρο.

Τα Ζαγοροχώρια δεν είναι απλά ένας τόπος ολιγοήμερης απόδρασης για τον χειμώνα και το φθινόπωρο (οπότε δέχονται τους περισσότερους επισκέπτες), όπως πίστευα παλιότερα, αλλά και για το καλοκαίρι (που  επιλέγουμε τη θάλασσα). Είναι ένας τόπος για χαλάρωση, περισυλλογή αλλά και αναψυχή. Η φύση αλλάζει χρώμα συνεχώς «γράφοντας» στο μυαλό διαφορετικές εικόνες κάθε φορά.

Φεύγοντας από εκεί ξέρω ότι θα ξαναγυρίσω για να «φορτώσω» υπέροχες στιγμές και όμορφες αναμνήσεις. Κι έτσι συμβαίνει! Ανυπομονώ να έρθει ο καιρός να επισκεφτώ το νέο παραδοσιακό ξενώνα του κυρίου Δημήτρη και της κυρίας Μαρίας, στο κέντρο του Τσεπελόβου φυσικά- άφησαν την πόλη και με πολύ μεράκι και γούστο ετοιμάζουν το νέο τους ξεκίνημα. Είμαι σίγουρος πως θα βρω το καταφύγιο μου εκεί, χειμώνα–καλοκαίρι. Κι ελπίζω η υπέροχη αυτή γωνιά των προγόνων μου να κρατήσει την ομορφιά και τη δύναμη που χαρίζει απλόχερα σε κάθε κάτοικο κι επισκέπτη.