Ταξίδι στη μαγική Άνω Μεσοποταμία

Υπάρχουν περιοχές της Τουρκίας, οι λιγότερο γνωστές, που περιβάλλονται από ένα μύθο και από άγνωστες ομορφιές, συναρπαστικές. Η περιοχή των ιστορικών παραδόσεων και των θρύλων είναι μία από αυτές. 

Εκεί που συναντήθηκαν άνθρωποι και πολιτισμοί 

Η πόλη της Σανλιούρφα είναι ένα μωσαϊκό πολιτισμών και εθνοτήτων. Η ιστορία έχει αφήσει βαθιά τα σημάδια της σ΄αυτή τη γωνιά της Άνω Μεσοποταμίας από την παλαιολιθική εποχή μέχρι τις μέρες μας λόγω της κομβικής γεωγραφικής θέσης της. Της έχουν χαρίσει τρία ονόματα στο πέρασμα των χρόνων, τα οποία χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα. Σανλιούρφα το επίσημο, (ηρωική πόλη) λόγω της ηρωικής στάσης του άτακτου στρατού της στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο απέναντι στους Βρετανούς και Γάλλους αποικιοκράτες, Αρούχα, δοσμένο από τους Άραβες που είναι σημαντικό μέρος του πληθυσμού της εκτός από τους Τούρκους και τους Κούρδους, αλλά και το ελληνικό Έδεσσα όπως μαρτυρούν στις επιγραφές τους πολλά εμπορικά καταστήματα.

Το όνομα Έδεσσα κρατάει  από την εποχή των Μακεδόνων, όταν ο Σέλευκος Α΄ ίδρυσε την πόλη ‘Εδεσσα,  δανείζοντας το όνομα από την τότε πρωτεύουσα της Μακεδονίας, ίσως γιατί το υγρό στοιχείο ήταν το επικρατέστερο σ’ αυτή την περιοχή της Μεσοποταμίας και θύμιζε την πόλη του στην Μακεδονία.

Η Ακρόπολη που ίδρυσε ο Σέλευκος στέκει σήμερα και κοιτάζει την πόλη από ψηλά να εξελίσσεται και να απλώνεται, πάνω και γύρω από τoν αρχαίο οικισμό των τρωγλοδυτών της ως τους κοντινούς λόφους.

Η σύγχρονη Ούρφα με τους καταπράσινους κήπους της, τα ιστορικά της μνημεία, το μεγάλο ανατολίτικο παζάρι της, τα εστιατόρια με το διάσημο κεμπάπ ,το κιουνεφέ και τον μπακλαβά  στο κέντρο της και τα χιλιάδες ψηλά κτήρια και τις νέες γειτονιές της που ξεπηδούν σαν μανιτάρια περιμετρικά του κέντρου, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες στέγασης του αυξανόμενου πληθυσμού και λόγω μετανάστευσης από τη γειτονική Συρία αλλά και τον πόλεμο του Ιρακ παλαιότερα.

Θεωρείται η πόλη των προφητών, και μια από τις ιερές πόλεις, αφού συναντήθηκαν εδώ οι τρεις θρησκείες (εβραϊκή, μουσουλμανική και Χριστιανική). Αναφέρεται ότι εδώ έζησε ο Αβραάμ και σύμφωνα με τον μύθο ήταν ο υπαίτιος να αποκτήσει η Ούρφα το υγρό της στοιχείο, στο Balikligol .

Σύμφωνα με τον ισλαμικό μύθο  ο άρχοντας και τύραννος Νιμρώδ, θέλοντας να βλάψει τον Προφήτη Αβραάμ, που υπερασπιζόταν την ιδέα ενός και μοναδικού θεού, έστησε μια μεγάλη φωτιά στο κάστρο για να κάψει τον προφήτη που εναντιωνόταν στην παγανιστική θρησκεία του και του λαού του.

Με εντολή του Θεού η φωτιά μετατράπηκε σε νερό και τα ξύλα σε ψάρια, ενώ ο Αβραάμ  έπεσε ένα κήπο με τριανταφυλλιές. Σήμερα το Balikligol περιστοιχίζεται από ένα υπέροχο καταπράσινο κήπο με λίμνες  με ψάρια που θεωρούνται ιερά και 8 ιστορικά τζαμιά.

Η Μουσειακή Κοσμογονία της Σανλιούρφα

Εκτίθενται περίπου 10.000 αντικείμενα από τη Νεολιθική εποχή, την ελληνιστική, τη ρωμαϊκή ,τη βυζαντινή  έως την οθωμανική, μεταξύ των οποίων και το παλαιότερο Άγαλμα στην ιστορία που χρονολογείται περίπου στο 10.000 πχ.

Επίσης σε διπλανό κτήριο, στον ίδιο κήπο, βρίσκεται το Μουσείο Haleplibache με σπάνια ψηφιδωτά. Αποτελείται από 12 δωμάτια που κοσμούσαν τα δάπεδα βίλας, όπως το τεράστιο και εντυπωσιακό ψηφιδωτό με τις Αμαζόνες  να κυνηγούν άγρια ζώα είτε έφιππες (Mελανίππη και Πενθεσίλεια) είτε με τα πόδια (Ιππολύτη και Θερμόδοσα)  και χρονολογείται περίπου τον 5^ο-6^ο μ.χ.

Μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς ο αρχαιολογικός χώρος του Gobekli Tepe.

Μεγάλης ιστορικής σημασίας είναι ο αρχαιολογικός χώρος του Gobekli Tepe και είναι διάσημος για τις κυκλικές υπόγειες κατασκευές του  που περικλείουν εντός τις  τεράστιες πέτρινες κολώνες  σε σχήμα Τ, τους παλαιότερους γνωστούς μεγάλιθους του κόσμου μερικά από τα οποία φτάνουν σε ύψος έως και 5,5 μ. Χτίστηκαν από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες στην προ-κεραμική νεολιθική εποχή μεταξύ 9.500 πχ και 8.200 πχ .

Η Unesco το χαρακτήρισε μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς αφού τα μνημειώδη αυτά ευρήματα στο Gobekli Tepe καταδεικνύουν τη δημιουργική ανθρώπινη ιδιοφυία αυτών των πρώιμων κοινωνιών που τους έκανε να ξεχωρίσουν από την υπόλοιπη κοινωνία των ζώων.

Tα μνημεία αυτά χρησιμοποιήθηκαν πιθανώς για τελετές και προσφέρουν σπάνιες γνώσεις για τους αρχαιολόγους για τον τρόπο οργάνωσης των προϊστορικών ανθρώπων, τις πεποιθήσεις, τα πρώτα βήματα τους προς στην ανάγκη λατρείας και τη μετάβαση τους από τροφοσυλλέκτες σε γεωργούς καλλιεργητές.

O αρχαιολογικός χώρος συμπληρώνεται με το σύγχρονο Μουσείο Gobekli Tepe. Ένα εξαιρετικό  καινούργιο interactive μουσείο με οθόνες και βίντεο  εξηγώντας της σημασία της περιοχής στα πρώτα χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας.

Στο αποκαλυπτικό Κarahan Tepe

Παρόμοιας ιστορικής σημασίας οι πρόσφατες ανασκαφές στο λόφο του Κarahan Tepe. Με παρόμοιες κυκλικές κατασκευές  με τεράστιους πέτρινους πυλώνες. Πιστεύεται ότι έχει αποκαλυφθεί μόνο το 15% της αρχαιολογικής έκτασης, όπως η πρόσφατη ανακάλυψη  ενός ανθρωπόμορφου αγάλματος.

Σύμφωνα με τον γιό του ιδιοκτήτη γης Ισμαήλ Τζαν, αναφέρεται ότι πρόκειται για ένα άγαλμα σε καθιστή θέση, που μάλλον πρόκειται για νεκρό άνδρα, αλλά σε σεξουαλική υπερδιέγερση στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα για τη συνέχεια της ζωής.

Ο ζωφόρος Ευφράτης

Διασχίζοντας το δρόμο από την Ούρφα προς τον Ευφράτη απλώνονται οι ψηφίδες καλλιεργήσιμης γης που συνθέτουν το μωσαϊκό Μεσοποταμίας. Οι καλλιέργειες για μήνα Μάη λιγοστές. Μόνο οι εκατοντάδες φυτείες των  δέντρων Φιστικιού δίνουν πράσινο χρώμα στο μωσαϊκό  γύρω από τον Ευφράτη, όπου οι αποχρώσεις του κίτρινου είναι κυρίαρχες. Αν και για χιλιετίες ο Ευφράτης μαζί με τον ποταμό Τίγρη ήταν η πηγή ζωής σ΄ αυτή τη γωνιά της γης και οι κάτοικοι ζούσαν από το ψάρεμα και την καλλιέργεια,  στη δεκαετία του ’90 τα περισσότερα από τα χωριά βυθίστηκαν κάτω από τα νερά του.

Σήμερα η περιοχή των βυθισμένων χωριών  όπως το Halfeti αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο και πόλο έλξης εναλλακτικού τουρισμού. Με μικρά τουριστικά σκάφη ο επισκέπτης απολαμβάνει τα καταγάλανα νερά του ποταμού στην αγκαλιά των απόκρημνων άγονων βράχων, τη θέα των ημιβυθισμένων χωριών πάνω στα γαλήνια νερά του ποταμού, και το κάστρο Rumkale που μόνο πλησιάζοντας ίσως μπορέσεις να διακρίνεις το φυσικό βράχο από τον τεχνητό.  Γύρω υπάρχουν δεκάδες ταβέρνες με τοπική κουζίνα, το διάσημο Κεμπάμπ και το ψάρι  Sabut από τον Ευφράτη

Το βυθισμένο Halfeti ήταν το σπίτι του μοναδικού μαύρου Τριαντάφυλλου που φύτρωνε εδώ. Λέγεται ότι αυτά τα τριαντάφυλλα σκούρα κόκκινα το Φθινόπωρο και την άνοιξη, μαυρίζουν το καλοκαίρι. Με εξαιρετικό άρωμα. Όμως οι κάτοικοι του νέου Ηalfeti αν και προσπάθησαν να τα καλλιεργήσουν στην νέα περιοχή λιγα χιλιόμετρα απόσταση από τις όχθες του Ευφράτη, δεν κατάφεραν να δώσουν μαύρα λουλούδια.

Το παραμυθένιο Mardin της Ανατολίας

Η Mardin είναι μια ιστορική μεσαιωνική πόλη που βρίσκεται σε στις πλαγιές ενός βραχώδους λόφου, στεφανωμένη από φρούριο κοντά στις όχθες του Τίγρη ποταμού κοντά στα σύνορα της Συρίας και του Ιρακ. Είναι κτισμένη σε αναβαθμίδες, και έχει θεωρηθεί ένα υπαίθριο μουσείο λόγω της ιστορικής αρχιτεκτονικής του, προστατευμένο από την UNESCO. Είναι η πιο αντιπροσωπευτική και καλύτερα διατηρημένη πόλη παράδειγμα, για την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική στην Ανατολία της Τουρκίας, όπως αποτυπώνεται στα κτήρια που κατασκευάστηκαν από Αρμένιους, Σύριους και Άραβες από τον μπεζ ασβεστολιθικούς βράχους  που εξορύσσεται εδώ και αιώνες σε λατομεία της περιοχής.

Είναι μια πολυπολιτισμική πόλη. Εχουν αφήσει το στίγμα τους στο πέρασμα το αιώνων διάφοροι πολιτισμοί. Από Αρμένιους, Σύριους Χριστιανούς, Κούρδους, Άραβες και Τούρκους.  Σήμερα στην πόλη ακούγονται  και μιλάνε 4 διαφορετικές γλώσσες ανάλογα με την καταγωγή του καθενός. Μια σύγχρονη γοητευτική Βαβέλ.

Οι Άραβες είναι ο πολυπληθέστερος πληθυσμός μαζί με τους Κούρδους, έπονται οι Σύριοι και τέλος οι Τούρκοι που είναι και η μειονότητα, οι οποίοι είναι κυρίως δημόσιοι υπάλληλοι. Πολλοί από τους Σύριους μιλούν την Αραμαϊκή γλώσσα ενώ είναι δύσκολη η επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών εθνοτήτων.

Η μοναδική μεσαιωνική ομορφιά της με την αμφιθεατρική θέα στη γη της Μεσοποταμίας να απλώνεται σα θάλασσα μπροστά της, η μίξη των εθνοτήτων στη αρχιτεκτονική, στη μουσική αλλά και στην γαστρονομία είναι η αιτία ώστε τα τελευταία χρόνια να αποκτήσει σημαντική αναγνώριση στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.

Kοντινές αποδράσεις από Μardin

Derylzafaran Monstery : Eκπληκτικής ομορφιάς το ιστορικό συριακό ορθόδοξο μοναστήρι , που ιδρύθηκε το 493 μ.Χ.,και βρίσκεται λίγο έξω από την παλιά πόλη. Πολύ πριν ο τόπος  ήταν αφιερωμένος στον Ήλιο και όχι άδικα αφού εκεί ειναι ο πρωταγωνιστής στο υπέροχο σκηνικό του Μοναστηριού.  Στη συνέχεια αποτέλεσε ρωμαϊκό κάστρο  ενώ σήμερα είναι  σημαντικό θρησκευτικό κέντρο για τη Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία. Μεγαλοπρεπείς σκάλες και πέτρινες καμάρες καλωσορίζουν τους επισκέπτες στην είσοδο  του μοναστηριού, περιστοιχισμένο από ένα κατάφυτο κήπο με ελιές αλλά και κωνοφόρα δέντρα, αποτέλεσμα του ανθρώπινου πείσματος να κυριαρχήσει στον άνυδρο και ξερό τόπο.

Mor Gabriel Monastery

Το μοναστήρι Mor Gabriel βρίσκεται μέσα σε εκπληκτικούς κήπους και περιβόλια. Ιδρύθηκε  το 397 μ.χ για να διαφυλάξει τη Συριακή Ορθόδοξη πίστη, παρέχοντας παράλληλα εκπαίδευση στους ντόπιους και χειροτονώντας νέους μοναχούς. Το παλαιότερο παρεκκλήσι στον χώρο φιλοξενεί ψηφιδωτά που φιλοτεχνήθηκαν από μερικούς από τους ίδιους βυζαντινούς καλλιτέχνες που εργάστηκαν στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Στο δεύτερο παρεκκλήσι της Αγ. Θεοδώρας εντυπωσιάσει ο ​​Θόλος ύψους 17μ και το Οκτάγωνο βαπτιστήριο, ενώ στις κατακόμβες είναι ενταφιασμένοι χιλιάδες μάρτυρες και άγιοι.

*Στην Άνω Μεσοποταμία ταξιδέψαμε καλεσμένοι του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Πετάξαμε από Κωνσταντινούπολη με Turskish Airlines σε τοπικά αεροδρόμια.