Ταξίδι στην Υπερδνειστερία
Ένα μέρος που φλερτάρει με το μύθο και που το συνοδεύουν πολλές ιστορίες τρόμου.
Λέξεις/Εικόνες: Τσαγανάκη Φένια
Το 2018 τον Ιούνιο επέστρεφα στη Θεσσαλονίκη από ένα υπέροχο και μοναχικό ταξίδι στο Κιργιστάν- προορισμό που ονειρευόμουν για χρόνια.
Αμέσως με έπιασε το mal du depart του Καββαδία και χωρίς να το πολυσκεφτώ, έκλεισα ένα εισιτήριο για το Ιάσιο της Ρουμανίας με τη low cost wizz air. Από το Ιάσιο θα έπαιρνα μια μαρσρούτκα * για Κισινάου,κι από εκεί, πάλι με μασρούτκα θα μετέβαινα στην Τιρασπόλ, πρωτεύουσα της Υπερδενειστερίας. Το να ταξιδεύω μόνη δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα. Ξεκίνησα τα μοναχικά ταξίδια πριν έντεκα χρόνια, ανεβάζοντας κάθε φορά όλο και πιο ψηλά τον πήχη.
Η Υπερδνειστερία είναι ένα μέρος που φλερτάρει με το μύθο και που το συνοδεύουν πολλές ιστορίες τρόμου. Για όσους δε το γνωρίζουν, είναι μια στενή λωρίδα γης ανάμεσα στη Μολδαβία, με λαό που έχει ρωσική συνείδηση και για θεό του … τον Λένιν.
Η χώρα προσπαθεί μάταια να κερδίσει την ανεξαρτησία της, όμως δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα από κανένα κράτος, αποτελώντας έτσι ένα «ψευδοκράτος» , μια ημιαυτόνομη αμφισβητούμενη περιοχή, όπως αυτή της Νότιας Οσσετίας, της Αμπχαζίας αι του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Υπερδνειστερία λοιπόν. Ακούγεται σα βακτήριο που προσβάλλει το γαστρεντερικό ή σαν αφροδίσιο νόσημα, όμως είναι χώρα. Μια χώρα φάντασμα, μια χώρα που «δεν υπάρχει» αφού καμιά άλλη χώρα δε δέχεται την ύπαρξή της και που επισήμως ανήκει στη μολδαβική επικράτεια.
Για τη χώρα αυτή είχα ακούσει πολλά και διάφορα, ότι οι γυναίκες δεν είναι επιθυμητές γιατί μπορεί να πέσουν θύμα εμπορίου λευκής σαρκός, ότι για να μπεις πρέπει να «σπρώξεις» δολάρια, ότι ίσως σε κρατήσουν μέσα και δε μπορείς να βγεις και ότι σίγουρα θα πέσεις θύμα της αδίστακτης αστυνομίας που σκοπό έχει να σου αποσπάσει χρήματα. Αυτά άκουγα και ήθελα να πάω μέχρι εκεί για να διαψεύσω τις υπερβολές και τις ανακρίβειες, όπως ήμουν σίγουρα ότι έλεγαν.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετική Ένωσης, η Μολδαβία , της οποίας οι κάτοικοι είναι ρουμανικών καταβολών, αποκτά την ανεξαρτησία της και επιθυμεί την ένωση με τη Ρουμανία. Οι κάτοικοι της Υπερδνειστερίας όμως, που είναι και αισθάνονται Ρώσοι, αντιδρούν και ζητούν με τη σειρά τους την αναγνώριση της χώρας τους. Η Υπερδνειστερία δε συνορεύει με τη Ρωσία κι αυτό δε καθιστά εύκολη και μια επικείμενη ένωση.
Το αποτέλεσμα ήταν μια πολεμική σύρραξη που πήρε στο λαιμό της 1500 ψυχές και την κήρυξη εκεχειρίας, η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα. Παρόλο που ουσιαστικά και οι δυο πλευρές έμειναν δυσαρεστημένες, οι κάτοικοι της Υπερδνειστερίας νιώθουν ανεξάρτητοι και συμπεριφέρονται ανάλογα, μάλιστα θυμώνουν αν τους εξισώσεις με τη Μολδαβία.
Δε γνωρίζω πώς μπορεί να ήταν η κατάσταση των συνόρων στο παρελθόν, για μένα όμως ήταν ζήτημα 60 δευτερολέπτων. Για να μπεις χρειάζεσαι διαβατήριο, στο οποίο θα εγκριθεί μια δεκάωρη βίζα. Υπάρχει και η δυνατότητα διανυκτέρευσης αλλά είναι πιο περίπλοκη διαδικασία.
Έδωσα στο συνοριοφύλακα το διαβατήριό μου, ανοιγμένο επίτηδες στη σελίδα με τη ρωσική βίζα διαρκείας που διέθετα. Εκείνος που το επέστρεψε, μαζί με το πολυπόθητο χαρτάκι- βίζα που μου εξασφάλιζε την είσοδό μου στο αμφισβητούμενο έδαφος. Добро пожаловат, καλώς όρισα μου ευχήθηκε.
Η μαρσρούτκα με άφησε στο вокзал, το σταθμό των λεωφορείων όπου έσπευσα στο πρώτο ανταλλακτήριο να φτιάξω «υπερδνειστιριακό» συνάλλαγμα. Ναι, η Υπερδνειστερία έχει το δικό της νόμισμα, το οποίο μάλιστα δεν έχει καμιά αξία έξω από τα εδάφη της!
Περιηγήθηκα τις επόμενες περίπου δέκα ώρες στα σοβιετικά αξιοθέατα της Τιρασπόλ. Έπρεπε να είμαι προσεκτική με την ώρα, αθώς δεν επιθυμούσα μπλεξίματα με τη βίζα μου.
Ξεχύθηκα στους δρόμους, φωτογραφίζοντας άπληστα τα τανκς, τα άρματα, τα αγάλματα του Λένιν και το περίφημο δημαρχείο. Χάζεψα τα παιδιά να παίζουν ανέμελα στις σοβιετικής αισθητικής κούνιες και έπλασα παιχνίδια με το μυαλό μου για το πώς μπορεί να είναι η ζωή των ανθρώπων που ζουν σε μια χώρα- φάντασμα.
Έπειτα προσπάθησα να κοιτάξω τη ζωή που διεξάγεται μέσα στα στενά παράθυρα των πανομοιότυπων blocks με τις φτωχικές κουρτίνες, τα ραγισμένα τζάμια και τις μπουγάδες με τα πολυκαιρισμένα ρούχα . Οι ελάχιστοι κάτοικοι που με προσπερνούν στο δρόμο της χώρας που «δεν υπάρχει¨ δείχνουν να μη με προσέχουν καν. Τουρίστας άλλος δεν υπάρχει. Το hotel Россия μοιάζει έρημο κι εγκαταλειμμένο, λες και κατοικείται μόνο από το υποτακτικό προσωπικό του.
Οι λαοί πάντα είχαν την τάση να αναζητούν ένα ένδοξο παρελθόν για να ταυτιστούν μαζί του, να νιώθουν σπουδαίοι στη ματαιότητα του αλλότριου, λησμονώντας εντέχνως να επικεντρωθούν στο σήμερα.
Σοβιετικά άρματα κάνουν την εμφάνισή τους σε κάθε γωνία των κεντρικών δρόμων. Τα άρματα μοιάζουν να είναι στοιχείο της καθημερινότητας των ντόπιων, αφού συγκεντρώνονται γύρω τους, αναρριχώνται πάνω τους, παιδιά παίζουν ολόγυρά τους (παίζουν άραγε πόλεμο ; ).
Εδώ και ο Βλαδίμηρος έχει ακόμα την τιμητική του. Μια τεράστια προτομή του δεσπόζει μπροστά από το σοβιετικό δημαρχείο ενώ ένα τεράστιο άγαλμά του στέκει αγέρωχο στην κεντρική λεωφόρο της Τιρασπόλ. Το σοβιετικό αστέρι δε μπορεί να λείπει.
Στην πόλη αυτή υπάρχει μονοπώλιο και κουμάντο κάνει ένας. Ο ίδιος που ελέγχει τα πετρέλαια και τα βενζινάδικα, εκείνος που κατέχει την τοπική ομάδα, εκείνος που κατέχει σχεδόν κάθε μεγάλη επιχείρηση στη χώρα. Η χώρα βεβαίως φημίζεται και για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Στους φτωχικούς αλλά καθαρούς δρόμους παρκαρισμένα lada κι άλλα σοβιετικά οχήματα. Ο χρόνος εδώ έχει σταματήσει κάπου στο 1990, ίσως και πιο πριν.
Τα ένδοξα μνημεία του πολέμου θυμίζουν στους κατοίκους καθημερινά την περηφάνεια τους ,μια περηφάνεια όμως την οποία μόνο αυτοί γνωρίζουν. Άνθρωποι των οποίων την ύπαρξη ελάχιστοι ξέρουν, υπερήφανοι για εκείνα που άλλοι απαξιούν. Περήφανοι και κλεισμένοι στο χρονοντούλαπό τους.
Οι κεντρικοί δρόμοι όμως είναι αισθητά πολύ καθαροί, γεμάτοι με φυτεμένα λουλούδια και περίτεχνες πινακίδες, θαρρείς και το μάτι θα περιπλανηθεί μονάχα κεντρικά και θα παραβλέψει τη μιζέρια πίσω του.
Νιώθω να περιφέρομαι αόρατη σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου δε μπορώ να αφήσω κανένα αποτύπωμα. Νιώθω τουρίστρια. Τρώω στα γρήγορα ένα γεύμα σε κάποιο εστιατόριο, αόρατη πάντα, πληρώνω με τα χρήματα που μόνο εδώ υπάρχουν και μόνο εδώ έχουν αξία και φεύγω. Έτσι απλά όπως είχα μπει. Σαν επισκέπτης τυχαίος που απλά βρέθηκε κάπου κάποτε.
