Τίρανα, η νέα όψη μιας διαφορετικής Ευρώπης
Τα Τίρανα είναι ό,τι πιο υποσχόμενο για την νέα Ευρώπη που έρχεται και βρίσκεται ακριβώς δίπλα μας.
Από οικονομικοί μετανάστες στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 σε νέα ανερχόμενη δύναμη, η Αλβανία, και συγκεκριμένα τα Τίρανα, είναι ό,τι πιο υποσχόμενο για την νέα Ευρώπη που έρχεται και βρίσκεται ακριβώς δίπλα μας.
Σε μια συνάντηση ανταλλαγής καλών πρακτικών μεταξύ Τουρκίας, Αλβανίας, Ιταλίας και Ελλάδας, είχα την ευκαιρία να περάσω μια ολόκληρη εβδομάδα στα Τίρανα. Για κάποιον που έχει ζήσει στην Ελλάδα και έχει έρθει σε επαφή με το μεταναστευτικό κύμα των Αλβανών στην χώρα μας και όλα τα στερεότυπα που για χρόνια ακολουθούν τον Αλβανικό λαό, τα Τίρανα είναι μια αποκάλυψη, μιας και αποτελεί ίσως τον πιο εναλλακτικό ευρωπαϊκό προορισμό που σίγουρα αξίζει κάποιος να επισκεφθεί.
Λόγω της διακρατικής μας συμφωνίας με την Αλβανία, δεν χρειάζεται διαβατήριο. Όποιος το επιθυμεί μπορεί να επισκεφθεί την χώρα μόνο με την ταυτότητα του. Δύο ώρες για τα σύνορα στην Κρυσταλοπηγή και άλλες τέσσερις περίπου είναι όσο διαρκεί συνολικά το ταξίδι για τα Τίρανα.
Οι πρώτες εικόνες μπορεί να είναι απογοητευτικές μιας και το οδικό δίκτυο της Αλβανίας δεν είναι σε καλή κατάσταση, η θέα της Οχρίδας όμως και μια στάση για καφέ και φαγητό κάνει την διαδρομή να φαντάζει λιγότερο δύσκολη.
Ο δικέφαλος αετός, σύμβολο της σημαίας της Αλβανίας, καλωσορίζει τον επισκέπτη στην είσοδο της πόλης. Η κίνηση στους δρόμους είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που συναντά κανείς σχεδόν αμέσως. Η έλλειψη περιφερειακών αρτηριών, το κλείσιμο των δρόμων για συχνές αναπλάσεις, η κατακόρυφη αύξηση χρήσης του αυτοκινήτου κάνει την κίνηση ανυπόφορη, σε μια πόλη με την χειρότερη ίσως οδηγητική συμπεριφορά. Αν και τα περισσότερα ατυχήματα τελικώς αποφεύγονται την τελευταία στιγμή, η οδήγηση στα Τίρανα είναι πραγματικά επικίνδυνη.
Η Αλβανία γενικά και τα Τίρανα ειδικά, γνώρισαν κάθε είδους κρίση, ανασφάλεια και φόβο. Σήμερα, αρκετά χρόνια αργότερα και με έντονους ρυθμούς ανάπτυξης, η πόλη σου δείχνει με κάθε τρόπο την επιθυμία των κατοίκων της για αλλαγή, δίνοντας μια μάχη με το χρόνο για να περάσει στις ανταγωνιστικές ευρωπαϊκές χώρες μέσα από την οικονομία, τον τουρισμό, την εκπαίδευση, την πρωτοπορία και την ανάπτυξη.
Ουρανοξύστες, μοντέρνα κτήρια, τεράστια ξενοδοχεία, καταστήματα με επώνυμα προϊόντα, ιδιαίτερα προσεγμένα σε διακόσμηση και αισθητική. Μέσα στα στενά και τους μικρούς δρόμους, πάνω από τις υπερσύγχρονες προσόψεις των καταστημάτων, τα κατάλοιπα του παλιού καθεστώτος, η φτώχια και η εγκατάλειψη είναι ακόμα εμφανή.
Οι μισθοί χαμηλοί, τα προϊόντα πρώτης ανάγκης φθηνά, ο ρυθμός ανάπτυξης όμως υπόσχεται τα επόμενα χρόνια την δημιουργία μιας ισχυρής μεσαίας τάξης που θα αμβλύνει τις σημερινές αντιθέσεις. Τα Τίρανα είναι ίσως η μοναδική πόλη με τόσο έντονη την επιθυμία να καλπάσει προς ένα καλύτερο αύριο, την ώρα που πολλές χώρες της Ευρώπης έχουν περιχαρακωθεί στο παρόν και το παρελθόν τους αντιμετωπίζοντας μια βαθιά κρίση ταυτότητας. Ο πληθυσμός της επιθυμεί και αυτός να ζήσει ό,τι και η υπόλοιπη Ευρώπη, έστω και με κάποια χρόνια καθυστέρησης.
Αν και ο πρωθυπουργός της χώρας, Έντι Ράμαν, έχει κατηγορηθεί για την άναρχη έκδοση οικοδομικών αδειών, που έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργούνται ουρανοξύστες, μεγάλα εμπορικά κέντρα και τεράστια κτήρια χωρίς καμία μελέτη, τίποτα δεν σταματά την ανάπτυξη.
Το 2007, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους (ο νεώτερος) επισκέφθηκε την χώρα μοιράζοντας δολάρια και υποσχέσεις. Ένας κεντρικός δρόμος πηρέ το όνομά του ως “ευχαριστώ” για την βοήθεια του. Πολλές επιγραφές κτηρίων φέρουν την υπογραφή της Αμερικάνικης κυβέρνησης, όπως και η σκεπαστή αγορά –κάτι σαν το Καπάνι στη Θεσσαλονίκη- και τα γύρω από αυτήν κτήρια, η ανάπλαση των οποίων έγινε με τη στήριξη των Αμερικάνων.
Το ελληνικό στοιχείo είναι και αυτό έντονο, όπως και το ιταλικό. Μπορεί να είναι ελάχιστοι αυτοί που μιλούν αγγλικά, αλλά ένα μεγάλο μέρος των Αλβανών μιλάει ελληνικά και ακόμα περισσότερο ιταλικά. Η επιρροή της κουλτούρας από τους δυο γειτονικούς λαούς είναι εμφανής από το φαγητό μέχρι και τα καταστήματα. Ελληνικές τράπεζες, ελληνικά εστιατόρια και ζαχαροπλαστεία, πιτσαρίες και εσπρέσο μπαρ. Όπου κι αν πας, αν μιλήσεις λίγα ελληνικά θα βρεθεί κάποιος να σου απαντήσει στα ελληνικά. Σε συζητήσεις με τους Αλβανούς, οι κύριοι λόγοι που εγκατέλειψαν και συνεχίζουν να εγκαταλείπουν την χώρα μας, είναι η νοσταλγία για την μαμά πατρίδα όπως λένε, και η κρίση που μείωσε την προσφορά εργασίας, σε αντίθεση με την Αλβανία, όπου τα οικοδομικά έργα, τα νέα καταστήματα και εμπορικά κέντρα αυξάνουν συνεχώς την ζήτηση για εργατικά χέρια. Οι νεότεροι, που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τους γονείς τους στην Αλβανία, θέλουν να γυρίσουν πίσω στη χώρα που αναγνωρίζουν ως το μέρος που μεγάλωσαν και έκαναν φίλους.
Τα Τίρανα, όνειρο ζωής για κάθε Αλβανό, αντιμετωπίζει έντονα το φαινόμενο της αστυφιλίας. Μπορεί να υπάρχει ανάπτυξη, αλλά αυτή ξεκινάει και τελειώνει στην πρωτεύουσα. Η εγκατάλειψη και η φτώχια είναι εμφανής σε μικρότερες πόλεις και χωριά, αν εξαιρέσει κανείς τα υπερπολυτελή σπίτια που εμφανίζονται διάσπαρτα ως επένδυση των χρημάτων από δουλειά χρόνων στο εξωτερικό. Το όνειρο του κάθε Αλβανού, όπως οι ίδιοι λένε, είναι να επιστρέψει στην πατρίδα του και να ανακαινίσει το παλιό του σπίτι η να πάρει καινούριο.
Το σημείο αναφοράς για την πόλη των Τιράνων είναι η μεγάλη πλατεία της, εκεί που αναπτύσσονται όλες οι δράσεις και οι παρεμβάσεις, με τα έργα να συνεχίζονται με πολύ γοργούς ρυθμούς. Η Πλατεία Σκεντέρμπεη πήρε το όνομά της από τον εθνικό ήρωα της Αλβανίας, Γεώργιο Καστριώτη Σκεντέρμπεη, το άγαλμα του οποίου δεσπόζει επιβλητικό στο κέντρο της πλατείας. Πέριξ στέκονται τα κτήρια της όπερας, η εθνική βιβλιοθήκη, καθώς και το Έτχεμ Μπέη τζαμί, στο οποίο σώζονται ζωγραφικές παραστάσεις μοναδικής ομορφιάς και το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα.
Η συνολική έκταση της πλατείας είναι περίπου 40.000 τετραγωνικά μέτρα. Στην γύρω περιοχή μπορεί κάποιος να δει τα σημαντικότερα κτήρια της πόλης, όπως το κοινοβούλιο, το δημαρχιακό μέγαρο με την υπέροχα διαμορφωμένη του ταράτσα με θέα όλη την πλατεία, την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Εθνική Τράπεζα, τον Πύργο Ρολόι, το Δημαρχείο, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο κ.α. Λίγα μόνο μέτρα παραπέρα βρίσκεται το πρώην μαυσωλείο του Χότζα και η καμπάνα της ειρήνης.
Μικρά παιδιά από όλη την Αλβανία μάζεψαν τις σφαίρες που βρήκαν διάσπαρτες παντού μετά την κρίση του 1996-97 και με το λιώσιμο τους έφτιαξαν μια καμπάνα, ο χτύπος της οποίας θα σήμανε το τέλος της εσωτερικής διαταραχής στην χώρα και την έναρξη του διαλόγου για ένα ειρηνικό καλύτερο αύριο.
Δίπλα στην καμπάνα, βρίσκεται ένα από τα πιο ιδιαίτερα κτήρια, το πρώην μαυσωλείο του Χότζα. Κατασκευάστηκε για να τιμήσει τη μνήμη του, έχει σχήμα πυραμίδας, άνοιξε τις πόρτες του στις 14 Οκτωβρίου 1988 και επρόκειτο να συγκεντρωθεί εντός του όλο το αρχείο του πρώην ηγέτη της χώρας. Σταμάτησε να λειτουργεί ως μουσείο το 1991. Για αρκετά χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως συνεδριακό κέντρο και εκθεσιακός χώρος. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κοσσυφοπεδίου το 1999, χρησιμοποιήθηκε ως βάση από το ΝΑΤΟ. Το 2001, το τηλεοπτικό κανάλι Top Channel είχε εκεί ένα μέρος των στούντιο του, ενώ για κάποια χρόνια στέγασε μια γνωστή ντίσκο της πόλης μέχρι που εγκαταλείφθηκε στην φθορά. Έντονες είναι οι διαμάχες που χωρίζουν την μεν κυβέρνηση που θέλει να το κατεδαφίσει, ξεκινώντας ήδη την διαδικασία αποξήλωσης, και όσων υποστηρίζουν πως είναι κομμάτι της ιστορίας και πρέπει να διασωθεί. Η αρχιτεκτονική της πυραμίδας κάνει τον χώρο γύρω από αυτήν ιδιαίτερο και σίγουρα θα είναι μεγάλη απώλεια η κατεδάφιση του.
Μερικά μέτρα παραπέρα, αφήνοντας την κεντρική πλατεία, μια ορθόδοξη εκκλησία, ο Ναός της Αναστάσεως του Χριστού, τραβάει τα βλέμματα των περαστικών. Χτίστηκε το 1865, αλλά κατεδαφίστηκε από το καθεστώς Χότζα το 1967, προκειμένου να κτιστεί στη θέση του πολυώροφο ξενοδοχείο. Μετά από πολύ αγώνα και προσπάθεια, ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, κατάφερε να του παραχωρήσουν σε παρακείμενο σημείο χώρο, προκειμένου να οικοδομήσει εκ νέου την Ορθόδοξη εκκλησία. Το καμπαναριό, ύψους 70 μέτρων, είναι στολισμένο στην κορυφή του από τέσσερις φωτιζόμενες φλόγες που συμβολίζουν τους 4 Ευαγγελιστές. Το φως που εκπέμπουν είναι ορατό από πολλά διαφορετικά σημεία της πλατείας. Ο νέος ναός είναι ένα σημαντικό κέντρο της ορθόδοξης πίστης, μιας και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων αίθουσες συνεδρίων, βιβλιοθήκη, αναγνωστήριο, ενώ ξεχωρίζει και προσελκύει πολλούς τουρίστες χάρη στην μοντέρνα αρχιτεκτονική του, δεμένη με το κλασικό ύφος, τις εικόνες και το ιερό του ορθόδοξου δόγματος.
Ίσως από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της πόλης είναι τα Bunkers, αλλιώς σκοπευτήρια, που μετατράπηκαν σε μουσεία. Πάνω από 170.000 λέγεται πως ήταν τα σκοπευτήρια – φυλάκια – καταφύγια σε όλη την Αλβανία και κάποια από αυτά επικοινωνούσαν υπογείως. Ένα από αυτά, στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, μετατράπηκε σε ένα υπόγειο μουσείο. Είναι αφιερωμένο στη ζωή των Αλβανών κάτω από το βλέμμα της αστυνομίας και του στρατού τα χρόνια του καθεστώτος, παρουσιάζει την ιστορία των καταφυγίων αλλά φιλοξενεί και εκθέσεις μοντέρνας τέχνης, όπως και προβολές και συνέδρια, στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους του. Μοναδικά στο είδος τους, ενώ τα συναντάμε σε πολλές χώρες της Ευρώπης, το απόγειο της δόξας τους τα Bunker το γνώρισαν στην Αλβανία.
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι σύγχρονες στάσεις λεωφορείων που έχουν ενσωματωμένες στο πλάι τους μικρά περίπτερα που πουλάνε τσιγάρα, εισιτήρια, σοκολάτες και σνάκ για όσους περιμένουν, αλλά και για τους περαστικούς.
Αν και πολλά είναι αυτά που τα τελευταία χρόνια έκαναν τα Τίρανα να αλλάξουν ριζικά όψη, έντονη είναι η συζήτηση γύρω από το πόσο ξεκάθαρο είναι το όραμα και ο στόχος γύρω από το μέλλον της πόλης. Σε αυτό το πρώτο στάδιο, οι προβληματισμοί περνάνε σε δεύτερη μοίρα, μιας και τίποτα δεν φαίνεται να σταματάει την ανάπτυξη. Τα επόμενα σχέδια για την πόλη είναι η κατασκευή ενός σταθμού λεωφορείων, η ολοκλήρωση της διαμόρφωσης του χώρου γύρω από την πλατεία και φυσικά πολλά ψηλά κτήρια και ουρανοξύστες που βρίσκονται στα θεμέλια. Μέσα σε αυτόν τον οργασμό της αλλαγής, σε μια πόλη που θέλει τα ξεχάσει τα δύσκολα χρόνια και να αναδειχτεί παίρνοντας μια κυρίαρχη θέση στους υπολογίσιμους προορισμούς, μια επίσκεψη σίγουρα δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο.
Διαβάστε ακόμη:
