Μπορεί η Ευρώπη να ξεπεράσει την κρίση του υπερτουρισμού;

Χιλιάδες άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους των Καναρίων Νήσων φέτος για να διαμαρτυρηθούν για τον μαζικό τουρισμό. Τώρα, ένα νέο κύμα αντιτουριστικών διαμαρτυριών προγραμματίζεται σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη αργότερα μέσα στο καλοκαίρι. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει από πέρσι, όταν η αγανάκτηση για τις υπερπλήρεις πόλεις, τις εκτοξευόμενες τιμές των ακινήτων και την κακή συμπεριφορά των ταξιδιωτών, ξέσπασε σε δημόσια οργή.

Η αλλαγή στη βιομηχανία του τουρισμού είναι συχνά αργή, απαιτώντας συναίνεση από ένα ευρύ φάσμα εμπλεκόμενων και χρόνο για την εφαρμογή των μέτρων. Ωστόσο, εμφανίζονται σημάδια προόδου. Σε όλη την Ευρώπη, νέες πρωτοβουλίες προσπαθούν να ισορροπήσουν τον τουρισμό με τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών – αντιμετωπίζοντας τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις που δημιουργεί ο υπερτουρισμός.

Χάρη στα έντονα δημοσιεύματα και στην αυξημένη ευαισθητοποίηση, οι ταξιδιώτες γίνονται όλο και πιο συνειδητοποιημένοι για τον αντίκτυπό τους. Την ίδια στιγμή, οι τοπικές κοινωνίες αυξάνουν την πίεση στις αρχές για ουσιαστική δράση. Δείτε πώς τρεις προορισμοί ανταποκρίνονται με νέες ιδέες για μια πιο βιώσιμη τουριστική περίοδο.

Ελβετία: Επενδύσεις σε τρένα και φόρους

Το ελβετικό εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο θα λειτουργεί αποκλειστικά με υδροηλεκτρική ενέργεια φέτος, ως μέρος της νέας στρατηγικής «Swisstainable», η οποία στοχεύει στη διασπορά του τουρισμού σε όλη τη χώρα και κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Με τις χιονοδρομικές περιόδους να απειλούνται από την υπερθέρμανση του πλανήτη και τους παγετώνες της να είναι ευάλωτοι στην κατάρρευση – όπως συνέβη στην πρόσφατη τραγωδία στο Μπλάτεν – η Ελβετία γνωρίζει πολύ καλά τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ τουρισμού και περιβάλλοντος. Η χώρα εστιάζει στις δημόσιες συγκοινωνίες – διαθέτει μερικά από τα πιο εύκολα προσβάσιμα βουνά με τρένο παγκοσμίως, με ορεινούς σιδηροδρόμους που λειτουργούν για πάνω από 150 χρόνια. Η ιστοσελίδα Swisstainable προσφέρει 33% έκπτωση στα μέσα μαζικής μεταφοράς όταν κάνετε κράτηση σε ξενοδοχείο πιστοποιημένο με Swisstainable, ή 25% έκπτωση για οποιαδήποτε διαμονή σε τέτοιο ξενοδοχείο.

Επιπλέον, καμπάνιες με τον Roger Federer προωθούν τα ταξίδια εκτός της κύριας τουριστικής περιόδου, δείχνοντας την Ελβετία και πέρα από τη χιονοδρομική περίοδο και την καλοκαιρινή πεζοπορία. Οι αναβατήρες του σκι στη χώρα θα λειτουργούν για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, ενώ εποχικά ξενοδοχεία θα παρατείνουν τις ημερομηνίες λειτουργίας τους, κάνοντας την Ελβετία προσβάσιμη όλο τον χρόνο.

Αν και η Ελβετία δεν βρίσκεται στη λίστα με τους 10 πιο υπερτουρισμένους προορισμούς της Ευρώπης (στην οποία πρώτες θέσεις έχουν, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Which?, η Ζάκυνθος, η Ίστρια και η Φουερτεβεντούρα), αντιμετωπίζει πιέσεις σε δημοφιλείς περιοχές όπως η πόλη Λαουτερμπρούνεν με τους καταρράκτες και η λίμνη Μπριέντζ, όπου γυρίστηκε το κορεατικό Netflix δράμα Crash Landing on You. Σύμφωνα με έρευνα του 2024, οι ντόπιοι θεωρούν πως ο «Instagram-ικός τουρισμός», δηλαδή η επιφανειακή, περαστική κατανάλωση του τοπικού πολιτισμού και της ζωής, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα.

«Καταλαβαίνουμε την ανάγκη για ταξίδια με αεροπλάνο – αλλά όχι έτσι όπως γίνεται τώρα», δήλωσε ο Alexander Herrmann, Διευθυντής για Ηνωμένο Βασίλειο & Ιρλανδία του Ελβετικού Οργανισμού Τουρισμού. «Μπορεί να σε χτυπήσει απροειδοποίητα όταν καταφθάσουν τεράστιοι αριθμοί ανθρώπων. Αυτό που σκεφτήκαμε ήταν: πώς μπορούμε να ωφεληθούμε λίγο, χρησιμοποιώντας αυτούς τους αριθμούς για να χτίσουμε υποδομές, τουαλέτες και χώρους στάθμευσης; Όλα έγιναν πολύ γρήγορα, και πρέπει να βρεις τρόπο να διαχειριστείς την κατάσταση». 

Οι λύσεις του Οργανισμού Τουρισμού της Ελβετίας περιλαμβάνουν έναν τουριστικό φόρο 5 ελβετικών φράγκων για όποιον επισκέπτεται την προβλήτα που εμφανίζεται στο κορεατικό δράμα, με τα έσοδα να επενδύονται στη συντήρηση και τις τοπικές υποδομές. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένας νέος χώρος στάθμευσης έξω από το Λαουτερμπρούνεν που συνδέεται με εύκολη σιδηροδρομική πρόσβαση στην πόλη και στους καταρράκτες της, βοηθώντας έτσι στην αποσυμφόρηση του υπερφορτωμένου μονόδρομου.

Το μήνυμά τους: ταξιδέψτε εκτός σεζόν και με δημόσια συγκοινωνία και να είστε προετοιμασμένοι να πληρώσετε περισσότερα για τα πιο δημοφιλή σημεία.

Ισπανία: Χρήση δεδομένων για την ανακατεύθυνση τουριστών

Η Ισπανία έχει βρεθεί στο επίκεντρο της συζήτησης για τον υπερτουρισμό τα τελευταία δύο χρόνια και παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής, καθώς είναι ο νούμερο ένα προορισμός για Βρετανούς ταξιδιώτες το 2024 και η δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα στην Ευρώπη. Όμως, με τις αυξανόμενες ανησυχίες,  ειδικά στις Καναρίους και τις Βαλεαρίδες Νήσους, η χώρα προχωρά σε ταχείες ενέργειες.

Ήδη φέτος, κάλεσε για την αφαίρεση σχεδόν 66.000 μη ρυθμιζόμενων καταχωρίσεων Airbnb και σταμάτησε καμπάνιες επιρροής στα social media που έφερναν «τουρίστες selfie» σε μικρές και ευαίσθητες παραλίες. Και δεν είναι μόνο αυτό.

«Εργαζόμαστε με ένα μοντέλο βιώσιμου τουρισμού βασισμένο στην έξυπνη τεχνολογία», είπε η Jessica Harvey, επικεφαλής τύπου του Ισπανικού Οργανισμού Τουρισμού. «Έχουμε αναπτύξει μια ψηφιακή πλατφόρμα που παρακολουθεί τον αριθμό των ανθρώπων στις παραλίες, καθώς και την ποιότητα του αέρα, τις θερμοκρασίες της θάλασσας, τον καιρό και ακόμη και την παρουσία μεδουσών.»

Οι πληροφορίες αυτές είναι προσβάσιμες από τουριστικά γραφεία και ξενοδόχους μέσω της εφαρμογής Smart Destinations, βοηθώντας τόσο εκείνους όσο και τους επισκέπτες να παίρνουν πιο έξυπνες αποφάσεις για το πού να πάνε και τι να κάνουν.

Είναι μία από τις πολλές πρωτοβουλίες που υλοποιούνται στην Ισπανία, όπου, σύμφωνα με την Harvey,  μόνο πέντε περιοχές (Κανάρια Νησιά, Βαλεαρίδες Νήσοι, Βαλένθια, Καταλονία και Ανδαλουσία) δέχονται το 85% των επισκεπτών. Ταξιδιωτικά πρακτορεία και τουριστικοί πράκτορες εισάγονται σε νέες περιοχές για να αποφεύγονται τα «μποτιλιαρίσματα» σε δημοφιλή μέρη. Επίσης, τουριστικοί φόροι που μειώνονται για μεγαλύτερες διαμονές έχουν τεθεί σε ισχύ σε ορισμένες περιοχές, όπως οι Βαλεαρίδες, επιβραβεύοντας όσους μένουν περισσότερο.

Η κυβέρνηση επενδύει επίσης δυναμικά στην πολιτιστική κληρονομιά μέσω της πρωτοβουλίας Paradores of Spain, μιας κρατικής αλυσίδας πολυτελών ξενοδοχείων που χρησιμοποιεί ιστορικά κτίρια όπως κάστρα και αρχοντικά, προσελκύοντας ταξιδιώτες πέρα από τις παραλίες.

«Θέλουμε να καλωσορίσουμε τους πάντες», είπε η Harvey. «Απλώς θέλουμε να μεταμορφώσουμε το τουριστικό μοντέλο ώστε να γίνει πιο βιώσιμο μακροπρόθεσμα.»

Βερολίνο: Επιβράβευση των βιώσιμων τουριστών

Ακολουθώντας το περσινό πρωτοποριακό πρόγραμμα CopenPay της Κοπεγχάγης, που επεκτάθηκε και ενισχύθηκε για το καλοκαίρι του 2025, το Βερολίνο αναπτύσσει το δικό του σύστημα επιβράβευσης για βιώσιμους τουρίστες.

«Στόχος είναι να κάνουμε τη βιώσιμη συμπεριφορά πιο ελκυστική για τους επισκέπτες μέσω στοχευμένων κινήτρων,» εξήγησε η Sabine Wendt, CEO του VisitBerlin. «Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν δωρεάν ξεναγήσεις, εκπτώσεις ή είσοδο σε αξιοθέατα αν οι επισκέπτες του Βερολίνου συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως δενδροφύτευση ή καθαρισμό απορριμμάτων.»

Το Βερολίνο προωθεί τα «πράσινα διαπιστευτήρια» του μέσα από καμπάνιες με influencers και έναν συνεχώς αναπτυσσόμενο οδηγό οικολογικών ξενοδοχείων, βιώσιμων καταστημάτων αναμνηστικών και ποδηλατικών διαδρομών. Ο τουριστικός οργανισμός έχει επίσης αναπτύξει μια ασυνήθιστη έννοια της “15λεπτης πόλης”, όπου τα συμμετέχοντα ξενοδοχεία προσφέρουν στους ταξιδιώτες ό,τι χρειάζονται σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια ή το ποδήλατο, μειώνοντας έτσι το αποτύπωμα και βοηθώντας τους να εξερευνήσουν σαν ντόπιοι.

Τι γίνεται με τα αεροπορικά ταξίδια και τις κρουαζιέρες;

Παρά τις ενθαρρυντικές αυτές προσπάθειες, δύο «ελέφαντες στο δωμάτιο» παραμένουν: τα αεροπορικά ταξίδια και οι κρουαζιέρες. Ακόμα και οι πιο στοχαστικές στρατηγικές προορισμών δεν μπορούν να εξισορροπήσουν τον αντίκτυπο της συνεχώς αυξανόμενης τουριστικής ροής από αέρα και θάλασσα. Χωρίς όρια στον αριθμό επισκεπτών, οι πιο δημοφιλείς περιοχές της Ευρώπης είναι πιθανό να συνεχίσουν να ασφυκτιούν, και οι διαμαρτυρίες να συνεχιστούν.

«Θα υπάρξουν αντιτουριστικές διαδηλώσεις στην Ισπανία αυτό το καλοκαίρι», δήλωσε η Harvey. «Οι λύσεις χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν. Το κλειδί είναι η επικοινωνία: πρέπει να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνουν αυτά τα φαινόμενα. Δεν στρέφονται κατά των Βρετανών τουριστών, πρόκειται για το να διασφαλιστεί ότι δεν θίγεται η ποιότητα ζωής των ντόπιων.»

«Θα μιλάμε ακόμα για υπερτουρισμό στις Κανάριες Νήσους σε 10 χρόνια; Θα δούμε.»

πηγή: BBC