12 ναοί και ιερές μονές της Θεσσαλονίκης για ένα κατανυκτικό Πάσχα

Σε κλίμα κατάνυξης μπαίνει η Χριστιανοσύνη με την πορεία προς τα φρικτά Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου, να κορυφώνεται τις επόμενες ημέρες.

Για όσους παραμείνουν τη Μ. Εβδομάδα στην πόλη, υπάρχουν ναοί και ιερές μονές στο κέντρο, αλλά και στα πέριξ της Θεσσαλονίκης, στις οποίες θα βιώσετε με ξεχωριστό τρόπο τις ιδιαίτερες αυτές ημέρες.

Άγιος Μηνάς – Κέντρο Θεσσαλονίκης

Ο ναός του Αγίου Μηνά είναι χριστιανικός ναός στη Θεσσαλονίκη. Ο σημερινός ναός άρχισε να κατασκευάζεται το 1852 και μάλλον ολοκληρώθηκε το 1891 και είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Ο σημερινός ναός χαρακτηρίζεται από κάποιες μορφολογικές καινοτομίες, με επιρροές τόσο από τη βυζαντινή και παραδοσιακή αρχιτεκτονική όσο και από την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της κεντρικής Ευρώπης. Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχαν μια σειρά από παλαιότερους ναούς, οι οποίοι όμως συχνά καταστρέφονταν. Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο Άγιος Μηνάς ήταν ένας από τους δώδεκα ναούς στους οποίους επιτράπηκε να εκκλησιάζονται οι χριστιανοί. Ήταν ο ναός στον οποίο τελέστηκε η δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης το 1912.

Εκεί τη Μ. Παρασκευή, βγαίνει ο πρώτος επιτάφιος στην πόλη, ο λεγόμενος και επιτάφιος των εμπόρων.

Παναγία Χαλκέων – Κέντρο Θεσσαλονίκης

Η εκκλησία βρίσκεται στην Πλατεία Αρχαίας Αγοράς, βόρεια της Εγνατίας Οδού στο σημείο που διασταυρώνεται με την λεωφόρο Αριστοτέλους που οδηγεί στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η αρχαιολογική τοποθεσία της ρωμαϊκής αγοράς της πόλης βρίσκεται βορειοανατολικά, και ονομάστηκε «Η Παρθένος των Χαλκουργών», επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης. Η κάτοψη της είναι αυτή του κλασικού εγγεγραμμένου σταυροειδούς τρουλαίου ναού, που κυριάρχησε στην αρχιτεκτονική την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας. Με τέσσερις κίονες να στηρίζουν τον κεντρικό τρούλο και χωριστό τριμερή χώρο με δύο πεσσούς για το ιερό, ο ναός εντάσσεται ειδικότερα στη σύνθετη παραλλαγή του παραπάνω τύπου, που ήταν διαδεδομένη στην Κωνσταντινούπολη. Άλλοι δύο τρούλοι υπάρχουν στον νάρθηκα. Ολόκληρο το οικοδόμημα είναι χτισμένο από πλίνθους, λόγω των οποίων ονομάστηκε «Κόκκινη Εκκλησία». Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με πλήθος καμαρών και παραστάδα, στοιχεία κωνσταντινοπολίτικης επιρροής. Εσωτερικά, μεγάλο μέρος της διακόσμησης με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες έχει διατηρηθεί.

Ναός Προφήτη Ηλία – Άνω Πόλη

Ο ναός του Προφήτη Ηλία αποτελεί σημαντικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα ναοδομίας της Παλαιολόγειας περιόδου. Ο Ναός συμπεριλαμβάνεται στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος, τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με πλάγιους χόρους, γνωστός ως αθωνικός ή αγιορείτικος χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για καθολικά μονών και είναι μοναδικός στη Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στη σημερινή συμβολή των οδών Ολυμπιάδος και Προφήτη Ηλία στην Άνω Πόλη, σε ένα φυσικό ύψωμα που παλαιότερα έκανε το ναό να δεσπόζει στην πόλη, με τον επιβλητικό όγκο του και τον περίτεχνο τρούλο του, που τονίζονται με κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

Αγία Αικατερίνη – Άνω Πόλη

Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης είναι μια ύστερη Βυζαντινή εκκλησία στη δυτική γωνία της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης (περιοχή Τσινάρι). Η εκκλησία χρονολογείται από την Παλαιολόγεια περίοδο, αλλά η ακριβής χρονολογία και η αρχική αφιέρωση αγνοούνται. Από τον εσωτερικό διάκοσμο, που σώζεται σε σπαράγματα και χρονολογείται περίπου το 1315, έχει προταθεί ότι επρόκειτο για το καθολικό της Μονής Παντοκράτορα. Μετατράπηκε σε τζαμί από τον Γιακούπ Πασά στα χρόνια της βασιλείας του Οθωμανού σουλτάνου Βαγιαζίτ Β’ (βασίλεψε 1481-1512) και πήρε το όνομά του, Γιακούπ Πασά Τζαμί (τουρκικά: Yakup Paşa Camii). Το 1988, εντάχθηκε μεταξύ των Παλαιοχριστιανικών και Βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης στον κατάλογο της Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO.

Ιερά Μονή Παναγίας Χορταϊτίσσης & Μεταμορφώσεως Σωτήρος – Χορτιάτης Θεσσαλονίκης

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους ολόκληρη η περιοχή ήταν διάσπαρτη από μονές και ασκητήρια με δεσπόζουσα την Ιερά Μονή Χορταϊτίσσης. Η κοινοβιακή Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ιδρύθηκε το 1961 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (την εποχή εκείνη η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης ήταν ενιαία) Παντελεήμονα τον Α” (Παπαγεωργίου), ο οποίος και εγκαινίασε τον Ιερό Ναό της Μονής το 1962. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον τόπο αυτό, τον ιστορικό Χορτιάτη -τον Κισσό των Βυζαντινών- υπήρχε ένα μεγάλο μοναστικό κέντρο, πιθανότατα μετόχι της Μονής Χριστού Παντοκράτορος της Κωνσταντινουπόλεως, όπου έζησαν και αγίασαν ανώνυμοι άγιοι. Το μοναστικό αυτό κέντρο έπαψε να υπάρχει στα τέλη του 14ου αιώνα.

Πέντε αιώνες αργότερα, στον ίδιο περίπου τόπο, έμελλε να ιδρυθεί πάλι ένα νέο Μοναστήρι, αυτό της θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, το οποίο το 1976, δεκαπέντε χρόνια μετά την ίδρυση του, μετατρέπεται από ανδρικό σε γυναικείο. Σταθμό στην ιστορική διαδρομή της Ιεράς Μονής αποτέλεσε η απόφαση, το 1979, της Ιεράς Συνόδου, σύμφωνα με την οποία το Μοναστήρι περιερχόταν στην πνευματική δικαιοδοσία της (νεοσύστατης τότε) Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως.

Ακολουθεί μια εικοσαετία, που, όπως την περιγράφει ο τότε Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Διονύσιος κατά την ομιλία του στα εγκαίνια του νέου Καθολικού της Μονής στις 5 Σεπτεμβρίου 1999, ήταν γεμάτη «κόπους, αγωνίες, προσευχές, παρακλήσεις, δυσκολίες, αλλά και ευλογίες του Θεού».

Ανάμεσα στις δοκιμασίες του Μοναστηριού ήταν ο σεισμός του 1978 και η μεγάλη πυρκαγιά του 1999, που κατέστρεψε ολοσχερώς το Ηγουμενείο με τη Βιβλιοθήκη, το Αρχείο της Ιεράς Μονής (με μόνη εξαίρεση την πρώτη σελίδα του μοναχολογίου και ελάχιστα πρακτικά του ηγουμενοσυμβουλίου), τις αργυρές λειψανοθήκες, -χωρίς όμως να καούν τα ιερά λείψανα!-, το Παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδος, κελιά και κοινόχρηστους χώρους. Στο μοναστήρι θησαυρίζονται ιερά λείψανα των Αγίων: Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, Μηνά, Βαρβάρας, Μαρίνης, Παρασκευής, Γεωργίου Χοζεβίτου, Νεκταρίου και Παντελεήμονος.

Απόσταση: 25 χιλιόμετρα – 30 λεπτά

Τηλέφωνο: 231 034 9388

Ιερά Μονή Παναγίας Θεοσκεπάστου – Σοχός Θεσσαλονίκης

Η Μονή Παναγίας Θεοσκέπαστου βρίσκεται στην περιοχή του Σοχού της Θεσσαλονίκης ,δύο χιλιόμετρα ΒΔ της κωμόπολης του Σοχού, σε μια όμορφη πλαγιά του Βερτίσκου. Το εντυπωσιακό μοναστήρι φέρει την ονομασία “Παναγία η Θεοσκέπαστος” και είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Παναγίας. Η λαμπρή πανήγυρις τελείται με επισημότητα κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου. Η ανοικοδόμηση της Μονής Θεοσκέπασπτου άρχισε τον Μάιο του 1993 ανήμερα της μνήμης του Αγ. Ιωάννη Θεολόγου . Γι’ αυτόν το λόγο το πρώτο παρεκκλήσι της Μονής αφιερώθηκε στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. H λειτουργεία της Μονής άρχισε επίσημα τον Ιούλιο του 1994 οπότε εγκαταστάθηκαν μόνιμα οι πρώτες Αδελφές της Μονής. Στο μοναστήρι θα συναντήσετε φιλοξενία και αγάπη από τις μοναχές ενώ μην παραλείψετε να προμηθευτείτε και τα προϊόντα που καλλιεργούνται από τις μοναχές αλλά και βότανα που συλλέγονται από τις πλαγιές του Βερτίσκου.

Απόσταση: 63,4 χιλιόμετρα – 57 λεπτά

Τηλέφωνο: 2395 023288.

Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολυτρίας – Βασιλικά Θεσσαλονίκης

Η εν Χαλκιδική Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας κτισμένη στη νότια πλαγιά του «Μεγάλου Βουνού» στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί από την Θεσσαλονίκη προς τον Πολύγυρο – Αρναία – Άγιον Όρος, ανάγει την ίδρυση της στα τέλη του 9ου αιώνα και την εποχή της δυναστείας των Μακεδόνων.

Ο Ιεροδιάκονος Μελχισεδέκ Μακρής (1909) δέχεται ότι το Μοναστήρι το Ίδρυσε ή Θεοφανώ πρώτη γυναίκα του Λέοντα Στ του Σοφού η οποία και το προίκισε με πολλές δωρεές και κτήματα, μεγαλύτερη δε ευεργεσία ήταν η Τίμια Κάρα της Αγίας Αναστασίας και μέρος από το δεξί πόδι της Αγίας όπως και Σταυρός με μέρος από το Τίμιο Ξύλο επίσης το σκήπτρο του Αυτοκράτορα Λέοντα Στ του Σοφού το οποίο μαζί με χρυσόβουλα και αλλά τιμαλφή καταστράφηκαν κατά το ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής τον Ιούνιο του 1821.

Ήταν Κυριακή του Θωμά 23 Απριλίου του 2012, ξημερώματα Δευτέρας… Άγνωστοι μπήκαν στο μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας αφού διέρρηξαν πέντε πόρτες σπάζοντας 15 κλειδαριές. Το πρωί οι πατέρες έντρομοι διαπίστωσαν ότι οι δράστες είχαν πάρει την Τιμία Κάρα της Αγίας και μία Λειψανοθήκη που περιείχε το δεξί πόδι της. Αφαίρεσαν ακόμη δύο λειψανοθήκες που περιείχαν Ιερά Λείψανα της Αγίας Αναστασίας, του Αγίου Μοδέστου και της Αγίας Παρασκευής. Άρπαξαν επίσης έναν σταυρό ευλογίας που βρισκόταν πάνω στην Αγία Τράπεζα και έσπασαν το παγκάρι, παίρνοντας όσα χρήματα περιείχε. Το συγκεκριμένο συμβάν δεν αποτελεί κλοπή αλλά απαγωγή. Τα Ιερά Λείψανα για εμάς έχουν ζωή, είναι ζωντανά! Από την ημέρα της αρπαγής τους το μοναστήρι βρίσκεται σε βαθύ πένθος. Η απώλεια είναι τεράστια, η θρησκευτική αξία ανεκτίμητη. Παρακαλούμε τους ανθρώπους που τα έχουν να τα επιστρέψουν εδώ όπου ανήκουν.

Απόσταση: 35 χιλιόμετρα – 37 λεπτά

Τηλέφωνο: 2396022440.

Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου – Πανόραμα Θεσσαλονίκης

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στην Παναγία την Ελευθερώτρια. Το πολυάριθμο αυτό γυναικείο μοναστήρι ιδρύθηκε το 1957. Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Η αδελφότητα τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στον χώρο της βιολογικής καλλιέργειας.

Απόσταση: 12 χιλιόμετρα – 19 λεπτά

Τηλέφωνο: 231 034 1102

Ιερά Μονή Παντοκράτορος – Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης

Λίγα χιλιόμετρα από την αγιοτόκο Θεσσαλονίκη, μεταξύ των χωριών Λητής και Μελισσοχωρίου, στην πλαγιά ενός λόφου στέκεται ήσυχα και ταπεινά το Ιερόν Ησυχαστήριον Παντοκράτορος. Ένα – ίσως το πιο ασήμαντο- από τα πολλά «φροντιστήρια ψυχών» της πατρίδος μας. Το σύντομο ιστορικό της Μονής έχει την αφετηρία του στην εορτή του μεγίστου Αγίου Νικολάου (6/12) του 1985, καθ’ ην ο Πανάγαθος Κύριος μας ευδόκησε να τεθεί ο θεμέλιος λίθος γιά την ανέγερση του ιδικού Του τόπου και μάλιστα επ’ ονόματί Του.

Από εκείνη τη στιγμή ξεκινά να διαγράφεται μία πορεία αθόρυβη και ταπεινή ενός, αναμφίβολα, σπουδαίου και λαμπρού έργου διότι ο Κύριός μας είναι «θαυμαστός εν τοις έργοις αυτού» και το σχέδιό Του μπορεί να πραγματοποιηθεί από τους πλέον αδύνατους, αφού μας λέγει πως «η δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται». Το 1990 ενώ έχει αποπερατωθεί το απαραίτητο κτήριο γιά την στέγαση της ολιγομελούς αδελφότητος καθώς επίσης και το Καθολικό της Μονής, δίδεται η έγκριση της Ιεράς Συνόδου και του Ελληνικού Κράτους και έκτοτε λειτουργεί ως ανδρικό κοινόβιο με τη μορφή Ησυχαστηρίου (δηλαδή, Μονή αυτοδιοίκητη και ανεξάρτητη).

Απόσταση: 31,2 χιλιόμετρα – 32 λεπτά

Τηλέφωνο: 23940 32215

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Πέντε Βρύσεων – Λαγκαδάς Θεσσαλονίκης

Η ανδρική Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος στις Πέντε Βρύσες Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μέτρων κοντά στον Λαγκαδά. Το κτιριακό συγκρότημα θεμελιώθηκε το 1969 με πρώτο παρεκκλήσι προς τιμήν του Αγίου Νεκταρίου. Το 1972 θεμελιώθηκε το μικρό Καθολοικό της Μονής προς τιμήν της Αγίας Τριάδος. Η περιοχή των Πέντε Βρύσεων στον Λαγκαδά είναι επίσης γνωστή από την ιερά και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Πεντεβρυσιώτισσας. Στη Μόνη βρίσκεται και αντίγραφο της Παναγίας του Καζάν.

Απόσταση: 44 χιλιόμετρα – 42 λεπτά

Τηλέφωνο: 2394 056494

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου – Σουρωτή, Βασιλικά Θεσσαλονίκης

Η Ιερά Μονή (Ησυχαστήριο) του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου βρίσκεται στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης, κοντά στα Βασιλικά και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Κασσανδρείας. Είναι γυναικεία μονή και ιδρύθηκε το 1967. Πνευματικός καθοδηγητής της Μονής υπήρξε ο Άγιος Παΐσιος. Το καλοκαίρι του 1966, λόγω επιδείνωσης της κατάσταση της υγείας του, ο Γέροντας Παΐσιος πήγε στην Θεσσαλο­νίκη για εξετάσεις, οι οποίες ἐδειξαν ὁτι ἐπρεπε να χειρουργηθεί στους πνεύμονες και εισήχθη στο Κέντρο Νοσημάτων Θώρακος Βορείου Ἑλλάδος.

Τότε τον γνώρισαν κάποιες νέες κοπέλες, οι οποίες ήθελαν από χρόνια να ιδρύσουν Μοναστήρι, αλλά συναντούσαν δυσκολίες. Οι νέες αυτές τον επισκέπτονταν καθημερινά. Από τότε ο Γέροντας τις θεωρούσε αδελφές του και ανέλαβε να τις βοηθήσει. Βρήκε τον τόπο για να κτιστεί το Μοναστήρι και σε έναν χρόνο εγκαταστάθηκαν εκεί οι πρώτες μοναχές. Ἐτσι ιδρύθηκε το Ησυχα­στήριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Σουρωτὴ – Βασιλικά Θεσσα­λονίκης, το οποίο ο Γέροντας Παΐσιος βοηθούσε πνευματικὰ μέ­χρι τον θάνατό του. Στο Ησυχαστήριο φυλάσσονται τα λείψανα του Αγίου Αρσενίου του Καππαδόκη και εκεί ετάφη και ο Άγιος Παΐσιος, το μνήμα του οποίου επισκέπτονται χιλιάδες πιστοί Χριστιανοί για να προσκυνήσουν.

Απόσταση: 21,1 χιλιόμετρα – 25 λεπτά

Τηλέφωνο: 2396 041320

Ιερός Νάος Αγ. Ανδρέα – Περιστερά Θεσσαλονίκης

Είναι ένας από τους παλαιότερους και σπουδαιότερους βυζαντινούς ναούς της Μακεδονίας και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα. Είναι το καθολικό της μονής και το μόνο που κατάφερε να σωθεί μέχρι και σήμερα. Ο ναός βρίσκεται στο χωριό Περιστερά, στις νότιες παρυφές του Χορτιάτη.

Απόσταση: 29,3 χιλιόμετρα – 34 λεπτά

Τηλέφωνο: 2396 051275