25 χρόνια από το μεγαλύτερο θεατρικό γεγονός στη Θεσσαλονίκη

Πέρασαν κιόλας 25 χρόνια από το μεγαλύτερο θεατρικό γεγονός στη Θεσσαλονίκη στο γύρισμα του αιώνα, το 6ο Φεστιβάλ της Ένωσης Θεάτρων της Ευρώπης που έγινε από τις 23 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 1997.

Διοργανωτής του φεστιβάλ ήταν το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και έγινε στη διάρκεια της χρονιάς που η Θεσσαλονίκη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Διήρκησε σχεδόν 40 μέρες και συγκέντρωσε 10.000 θεατές, οι θεατρικές αίθουσες ήταν καινούργιες τότε, (οι Αποθήκες του Λιμανιού) ή ανακαινισμένες, όπως το θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και η «Αυλαία» και είχαν πληρότητα από 85% μέχρι και 100%.

Όπως διαβάζουμε στα δημοσιεύματα της εποχής ασφυκτικά γεμάτες με έξτρα καρέκλες ήταν οι παραστάσεις του θεάτρου Μάλι της Αγίας Πετρούπολης, του Οντεόν του Παρισιού ή του Πίκολο Τεάτρο του Μιλάνου.

Ήταν όλες παραστάσεις σπάνιας ποιότητας, αλλά αξέχαστη θα μείνουν «Οι Δαιμονισμένοι» του Ντοστογιέφσκι από το θέατρο Μάλι της Αγίας Πετρούπολης σε σκηνοθεσία Λεβ Ντόντιν. Ήταν μια παράσταση που είχε διάρκεια δέκα ώρες!

Είχαν δοθεί δύο δεκάωρες παραστάσεις του έργου, το Σάββατο 4 και την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 1997 στην Αποθήκη 1 στο Λιμάνι. Το έργο άρχιζε στις 12 το μεσημέρι και τελείωνε λίγο πριν από τα Μεσάνυχτα, με δύο ενδιάμεσα διαλείμματα.

Η αίθουσα ήταν γεμάτη από κόσμο που δεν ήθελε να χάσει την εμπειρία, είχε φέρει μαζί του φαγητό, σχημάτιζε πηγαδάκια στα διαλείμματα και απολάμβανε την πρωτόγνωρη αίσθηση να βλέπει μια επική θεατρική υπερπαραγωγή δίπλα στη θάλασσα. Το ΚΘΒΕ είχε οργανώσει “καντίνες” με ροφήματα και φαγητό καθόλη τη διάρκεια της ημέρας, για την εξυπηρέτηση των θεατών στα διαλείμματα.

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος έγινε μέλος της Ένωσης Θεάτρων της Ευρώπης το 1996, όταν ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Έναν χρόνο αργότερα το ΚΘΒΕ φιλοξένησε το φεστιβάλ με “ψυχή” της διοργάνωσης την Ιφιγένεια Ταξοπούλου, ιδρυτικό μέλος και Γενική Γραμματέας σήμερα του ευρωπαϊκού θεατρικού δικτύου mitos21.

Στο φεστιβάλ του 1997 είχαν πάρει μέρος 12 θεατρικοί οργανισμοί με 14 έργα που έδωσαν συνολικά 28 παραστάσεις:

• Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με τις «Βάκχες» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Ματία Λάνγκχοφ και τη «Βαβυλωνία» του Δ.Κ. Βυζάντιου σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου.

• Το Εθνικό Θέατρο της Φινλανδίας με το έργο «Καλεβάλα, ένας φινλανδικός θρύλος» σε σκηνοθεσία Άντι Εϊνάρι Χάλονεν.

• Το Πίκολο Τεάτρο του Μιλάνου με τη «Μίλβα να τραγουδά Μπρεχτ» σε σκηνοθεσία Τζόρτζιο Στρέλερ.

• Το Μπερλίνερ Ανσάμπλ με την «Εύα-η αγαπημένη του Χίτλερ», σκηνοθεσία του Στέφαν Σούσκε.

• Το Δημοτικό Θέατρο Κολωνίας (συμπαραγωγή της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης) με το έργο «η Τρικυμία» του Ουίλιαμ Σέξπιρ, σε σκηνοθεσία Κάριν Μπάγιερ.

• Το Θέατρο Μάλι της Αγίας Πετρούπολης με τα έργα «Γκαουντεάμους» του Σεργκέι Καλέντιν και «οι Δαιμονισμένοι» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, αμφότερες σε σκηνοθεσία Λεβ Ντόντιν.

• Το Θέατρο Μπουλάντρα του Βουκουρεστίου με το έργο «1794» των Καμίλ Πετρέσκου, Γκέοργκ Μπίχνερ, Πέτερ Βάις, σε σκηνοθεσία Άλεξ Ντάριε.

• Το Θέατρο Στάρι (Κρακοβία) με την «Κατάρα» του Στανισλάβ Βισπιάνσκι σε σκηνοθεσία Αντρέι Βάιντα.

• Το Θέατρο Κάτονα Γιόζεφ (Βουδαπέστη) με το «Μαυσωλείο» του Λάγιος Πάρτι-Νάγκι σε σκηνοθεσία Γκαμπόρ Ματέ.

• Το Θέατρο Λιούρε (Βαρκελώνη) με το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ σε σκηνοθεσία Αριέλ Γκαρθία Βαλντές.

• Το Ντίσελντορφ Σάουσπιλχάους με το «Ντιμπούκ» σε σκηνοθεσία του Γιάννους Βισνιέφσκι.

• Το Θέατρο Οντεόν του Παρισιού με το έργο «Αίας/Φιλοκτήτης» (βασισμένο στον Σοφοκλή) σε σκηνοθεσία Ζορζ Λαβοντάν.

Έκθεση σκηνογραφίας με 4.000 επισκέπτες

Παράλληλα με τις θεατρικές παραστάσεις, κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ διοργανώθηκαν και πέντε ανεξάρτητες εκθέσεις σκηνογραφίας που συγκέντρωσαν 4.000 επισκέπτες, στο Τελωνείο και στην Αποθήκη 15 στο Λιμάνι. 

Στις εκθέσεις παρουσιάστηκαν έργα των Λουτσιάνο Νταμιάνι, Εμανουέλ Λουτσάτι, Βίλφριντ Μινκς, Φαμπιά Πούγκσερβερ και Γιόζεφ Σβόμποντα. Η έκθεση του Λουτσιάνο Νταμιάνι ήταν παραγωγή του ΚΘΒΕ κι είχε κάνει πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη. Ο Γιόζεφ Σβόμποντα, ένας από τους σημαντικότερους σκηνογράφους του 20ου αιώνα, είχε κάνει και ένα σεμινάριο σκηνογραφίας για νέους καλλιτέχνες.

Η Ένωση των Θεάτρων της Ευρώπης

Όπως διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου της εποχής «το πρώτο «Θέατρο της Ευρώπης» ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1983 από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Ζακ Λανγκ, με την υποστήριξη του προέδρου της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν.

Ο τίτλος δόθηκε στο ιστορικό θέατρο Οντεόν και την πραγμάτωση του οράματος μιας ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής ανέλαβε, ως διευθυντής του Οντεόν, μια από τις σημαντικότερες μορφές του σύγχρονου θεάτρου, ο Τζιόρτζιο Στρέλερ…

Το 1989, ο Τζιόρτζιο Στρέλερ επέστρεψε στην Ιταλία για να αφοσιωθεί εκ νέου στο Πίκολο Τεάτρο που ο ίδιος είχε ιδρύσει το 1947. Τη διεύθυνση του Οντεόν ανέλαβε ο Λουίς Πασκουάλ».

Τελικά το 1990, ο Ζαν Λαγκ αναγγέλλει την ίδρυση της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης με ιδρυτικά μέλη το Οντεόν και το Πίκολο Τεάτρο. Πρόεδρος της Ένωσης αναλαμβάνει ο Τζιόρτζιο Στρέλερ.

«Μια ενωμένη Ευρώπη – έγραφε προφητικά ο Τζ. Στρέλερ (1921-1997) στη βάση μόνο των οικονομικών συναλλαγών, μια Ευρώπη των επιχειρήσεων και των τραπεζών είναι μια Ευρώπη χωρίς ψυχή και χωρίς μέλλον. Η ιδέα της ευρωπαϊκής ένωσης έχει νόημα μόνο εάν στηριχθεί στα θεμέλια του πολιτισμού της, που μπορεί να εκφράζεται με ποικίλους τρόπους, αλλά έχει έναν κοινό για όλους παρονομαστή: τον ανθρωπισμό και την διακριτική αίσθηση της ενότητας που χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή τέχνη εδώ και αιώνες».

* Στην κεντρική φωτογραφία σκηνή από το έργο “Γκαουντεάμους”, ένα στρατόπεδο απόκληρων της πάλαι ποτέ σοβιετικής κοινωνίας από το θέατρο Μάλι.