26 εκκλησίες και μονές για ένα κατανυκτικό Πάσχα στην «καρδιά» και πέριξ της Θεσσαλονίκης

Μπορεί για τους περισσότερους το Πάσχα και η επίσκεψη στην εκκλησία να περιορίζεται για… ολιγόλεπτες εμφανίσεις τη Μ. Πέμπτη, τη Μ. Παρασκευή και το βράδυ του Μ. Σαββάτου.

Όμως υπάρχει πλήθος πιστών που ζει με κατάνυξη την πορεία από το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι τα Θεία Πάθη και με αποκορύφωμα την Ανάσταση.

Όσοι περάσουν το φετινό Πάσχα εντός των τειχών και θέλουν να βιώσουν μια κατανυκτική Μεγάλη Εβδομάδα, υπάρχουν αρκετές ιστορικές εκκλησίες, αλλά και μοναστήρια στην «καρδιά», αλλά και στα πέριξ της Θεσσαλονίκης, που μπορούν να επισκεφτούν.

Παρακάτω, συγκεντρώσαμε μερικές από αυτές.

Άγιος Μηνάς – Κέντρο Θεσσαλονίκης

Ο ναός του Αγίου Μηνά είναι χριστιανικός ναός στη Θεσσαλονίκη. Ο σημερινός ναός άρχισε να κατασκευάζεται το 1852 και μάλλον ολοκληρώθηκε το 1891 και είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Ο σημερινός ναός χαρακτηρίζεται από κάποιες μορφολογικές καινοτομίες, με επιρροές τόσο από τη βυζαντινή και παραδοσιακή αρχιτεκτονική όσο και από την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της κεντρικής Ευρώπης. Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχαν μια σειρά από παλαιότερους ναούς, οι οποίοι όμως συχνά καταστρέφονταν. Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο Άγιος Μηνάς ήταν ένας από τους δώδεκα ναούς στους οποίους επιτράπηκε να εκκλησιάζονται οι χριστιανοί. Ήταν ο ναός στον οποίο τελέστηκε η δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης το 1912.

Εκεί τη Μ. Παρασκευή, βγαίνει ο πρώτος επιτάφιος στην πόλη, ο λεγόμενος και επιτάφιος των εμπόρων.

Παναγία Χαλκέων – Κέντρο Θεσσαλονίκης

Η εκκλησία βρίσκεται στην Πλατεία Αρχαίας Αγοράς, βόρεια της Εγνατίας Οδού στο σημείο που διασταυρώνεται με την λεωφόρο Αριστοτέλους που οδηγεί στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η αρχαιολογική τοποθεσία της ρωμαϊκής αγοράς της πόλης βρίσκεται βορειοανατολικά, και ονομάστηκε «Η Παρθένος των Χαλκουργών», επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης. Η κάτοψη της είναι αυτή του κλασικού εγγεγραμμένου σταυροειδούς τρουλαίου ναού, που κυριάρχησε στην αρχιτεκτονική την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας. Με τέσσερις κίονες να στηρίζουν τον κεντρικό τρούλο και χωριστό τριμερή χώρο με δύο πεσσούς για το ιερό, ο ναός εντάσσεται ειδικότερα στη σύνθετη παραλλαγή του παραπάνω τύπου, που ήταν διαδεδομένη στην Κωνσταντινούπολη. Άλλοι δύο τρούλοι υπάρχουν στον νάρθηκα. Ολόκληρο το οικοδόμημα είναι χτισμένο από πλίνθους, λόγω των οποίων ονομάστηκε «Κόκκινη Εκκλησία». Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με πλήθος καμαρών και παραστάδα, στοιχεία κωνσταντινοπολίτικης επιρροής. Εσωτερικά, μεγάλο μέρος της διακόσμησης με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες έχει διατηρηθεί.

Ναός Προφήτη Ηλία – Άνω Πόλη

Ο ναός του Προφήτη Ηλία αποτελεί σημαντικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα ναοδομίας της Παλαιολόγειας περιόδου. Ο Ναός συμπεριλαμβάνεται στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος, τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με πλάγιους χόρους, γνωστός ως αθωνικός ή αγιορείτικος χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για καθολικά μονών και είναι μοναδικός στη Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στη σημερινή συμβολή των οδών Ολυμπιάδος και Προφήτη Ηλία στην Άνω Πόλη, σε ένα φυσικό ύψωμα που παλαιότερα έκανε το ναό να δεσπόζει στην πόλη, με τον επιβλητικό όγκο του και τον περίτεχνο τρούλο του, που τονίζονται με κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

Αγία Αικατερίνη – Άνω Πόλη

Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης είναι μια ύστερη Βυζαντινή εκκλησία στη δυτική γωνία της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης (περιοχή Τσινάρι). Η εκκλησία χρονολογείται από την Παλαιολόγεια περίοδο, αλλά η ακριβής χρονολογία και η αρχική αφιέρωση αγνοούνται. Από τον εσωτερικό διάκοσμο, που σώζεται σε σπαράγματα και χρονολογείται περίπου το 1315, έχει προταθεί ότι επρόκειτο για το καθολικό της Μονής Παντοκράτορα. Μετατράπηκε σε τζαμί από τον Γιακούπ Πασά στα χρόνια της βασιλείας του Οθωμανού σουλτάνου Βαγιαζίτ Β’ (βασίλεψε 1481-1512) και πήρε το όνομά του, Γιακούπ Πασά Τζαμί (τουρκικά: Yakup Paşa Camii). Το 1988, εντάχθηκε μεταξύ των Παλαιοχριστιανικών και Βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης στον κατάλογο της Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO.

Μονή Βλατάδων

Αν επιθυμείτε να αισθανθείτε τη μοναστηριακή κατάνυξη τις άγιες μέρες, η Ιερά Μονή Βλατάδων στη γραφική γειτονιά της Άνω Πόλης σας περιμένει για να σας χαρίσει τη μεγαλοπρέπεια της αλλά και την υπέροχη θέα της πόλης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται ανάμεσα στο 1360 με 1380. Πρόκειται για μια ήρεμη ζωγραφική με ραδινές μορφές που χαρακτηρίζονται από συγκρατημένο πάθος και κομψές κινήσεις. Στον τρούλο εικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτορας με αγγελικές δυνάμεις και ολόσωμους προφήτες. Στα εσωράχια των τόξων διατηρούνται σκηνές από το Δωδεκάορτο και στους τοίχους άγιοι σε δύο ζώνες, ασκητές και μοναχοί. Στη στοά σώζονται χαμηλά στρατιωτικοί άγιοι και πάνω από αυτούς σκηνές από τα θαύματα του Χριστού. Από το σφυροκόπημα γλίτωσαν οι σκηνές της Βάπτισης και των «Τριῶν παίδων ἐν καμίνῳ» στις δύο μικρές κόγχες του νάρθηκα. Στον δεξιό τοίχο της διόδου από τον νάρθηκα στον κυρίως ναό εικονίζεται ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, επιβεβαιώνοντας τη σχέση της μονής με το κίνημα του Ησυχασμού. Οι τοιχογραφίες του νότιου παρεκκλησίου που είναι αφιερωμένο στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο δεν διακρίνονται λόγω της κάπνας που επικάθησε.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο αντικατέστησε το παλαιότερο μαρμάρινο του ναού και χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα, αλλά ορισμένα τμήματά του, όπως τα θωράκια είναι του 19ου αιώνα.

Στη μονή υπάρχει επίσης σκευοφυλάκειο, όπου φυλάσσονται πολλά από τα κειμήλια της ιστορίας της, κυρίως εικόνες και λειτουργικά σκεύη από τον 12ο μέχρι και τον 19ο αιώνα.

Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος – Καμάρα

Στο κέντρο της πόλης, πολύ κοντά στην αψίδα του Γαλερίου και στον Άγιο Γεώργιο (Ροτόντα) βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονος. Η επωνυμία του ναού ανήκει στα νεότερα χρόνια και οφείλεται σε παρεκκλήσι του γειτονικού ναού της Παναγούδας. Στο παρεκκλήσι μεταφέρθηκαν τα ιερά σκεύη του ναού του Αγίου Παντελεήμονος, όταν μετατράπηκε σε τζαμί.

Η εκκλησία ταυτίζεται με τη βυζαντινή Μονή της Θεοτόκου Περιβλέπτου, η οποία ήταν γνωστή και ως Μονή του κυρ Ισαάκ, από το μοναχικό όνομα του ιδρυτή της, Ιάκωβου, μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (1295-1315). Το όνομα του ιδρυτή της φαίνεται ότι διατήρησαν και οι Τούρκοι (İshakiye Camii = Ισακιέ τζαμί), οι οποίοι μετά το 1548 μετέτρεψαν την εκκλησία σε τζαμί. Από το τζαμί διατηρούνται έως σήμερα η βάση του μιναρέ και το συντριβάνι. Όπως οι περισσότεροι ναοί της Θεσσαλονίκης επανήλθε στη χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912. Ο σεισμός του 1978 δεν άφησε ανέπαφο ούτε αυτό το μνημείο, καθώς προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές.

Αρχιτεκτονικά ο ναός ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο ναο και ακολουθεί την κωνσταντινοπολίτικη αρχιτεκτονική παράδοση. Αρχικά διέθετε στοά στις τρεις πλευρές, μέρος της οποίας είναι δύο παρεκκλήσια στα ανατολικά.

Εξωτερικά οι τοίχοι διακοσμούνται με διάφορα πλίνθινα σχέδια (κεραμοπλαστικός διάκοσμος) στοιχείο που χαρακτηρίζει τη βυζαντινή αρχιτεκτονική της περιόδου των Παλαιολόγων (1261-1453).

Από τις αρχικές τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη του 13ου αιώνα, σώζονται ελάχιστες στην πρόθεση, στο διακονικό και στα παρεκκλήσια η Θεοτόκος Βλαχερνίτισσα, άγιοι και ιεράρχες.

Ενδιαφέρον για την ιστορία του ναού παρουσιάζει η απεικόνιση του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, συνώνυμου αγίου με το μητροπολίτη και ιδρυτή του ναού, σε προέχουσα θέση στο διακονικό μαζί με σεβίζοντες Ιεράρχες.

Παναγία Αχειροποίητος

Ο ιερός ναός της Παναγίας Αχειροποιήτου βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Αγίας Σοφίας, περίπου στη συμβολή της με την Εγνατία οδό. Αποτελεί το σημαντικότερο σωζόμενο δείγμα παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην Ελλάδα.

Από γραπτές πηγές προκύπτει ότι ο ναός από την ίδρυσή του, στα μέσα του 5ου αιώνα, ήταν αφιερωμένος στην Παναγία. Η επωνυμία Αχειροποίητος, εντοπίζεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1320 και σχετίζεται με την εικόνα του ναού της Παναγίας δεομένης που υπήρχε στον ναό.

Στον ναό τιμόταν επίσης ο άγιος Δημήτριος. Για αυτόν τον λόγο άλλωστε κατά τους βυζαντινούς χρόνους ο ναός αποτελούσε απαραίτητο σταθμό της λιτανευτικής πορείας την παραμονή της εορτής του Αγίου.

Το 1430, αμέσως μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, ο σουλτάνος Μουράτ μετέτρεψε την εκκλησία σε τζαμί, γνωστό με το όνομα Eski Camii (Παλαιό Τζαμί). Ανάμνηση αυτού αποτελεί η τουρκική επιγραφή στον όγδοο από ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας (τουρά).

Το 1917 το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως καταυλισμός των πυροπαθών της μεγάλης πυρκαγιάς που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης της Θεσσαλονίκης, αλλάζοντας το πρόσωπό της και σημαδεύοντας την ιστορία της. Αργότερα, το έτος 1922 βρήκαν καταφύγιο στον ναό πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Ύστερα από μερικά χρόνια και έπειτα από εργασίες αποκατάστασης, η Αχειροποίητος λειτούργησε ξανά ως εκκλησία.

Ο ναός της Αχειροποιήτου είναι χτισμένος πάνω σε ένα συγκρότημα δημόσιων ρωμαϊκών λουτρών. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερώα (γυναικωνίτη). Στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας, ο οποίος επικοινωνεί με το μεσαίο κλίτος με τρίβηλο άνοιγμα. Τα τρία κλίτη του ναού χωρίζονται μεταξύ τους με κιονοστοιχίες. Στο μέσο της νότιας πλευράς προσαρτάται μικρό κτίσμα το οποίο ήταν αρχικά ή μαρτύριο ή βαπτιστήριο. Το βόρειο κλίτος του ναού απολήγει στα ανατολικά στο μεσοβυζαντινό παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης.

Από τον πλούσιο γλυπτό αρχιτεκτονικό διάκοσμο του ναού, ξεχωρίζουν οι κίονες και τα σύνθετα κορινθιακά (θεοδοσιανά) κιονόκρανα του ναού. Είναι κατασκευασμένα από το περίφημο λευκό μάρμαρο Προκοννήσου και προέρχονται από εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης. Εξαιρετικοί είναι και οι δύο κίονες του τριβήλου ανοίγματος, κατασκευασμένοι από πράσινο θεσσαλικό μάρμαρο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ψηφιδωτά που σώζονται στις εσωτερικές ράχες των τόξων των κιονοστοιχιών. Φυτικά και γεωμετρικά σχέδια, ζώα και χριστιανικά σύμβολα έχουν αποδοθεί με εξαιρετική τεχνική.

Οι λίγες τοιχογραφίες που κοσμούν το νότιο κλίτος του ναού χρονολογούνται στο α’ μισό του 13ου αιώνα και σώζονται πια σε κακή κατάσταση. Οι μορφές που απεικονίζονται είναι στρατιωτικοί άγιοι και αποτελούν μέρος της παράστασης των Σαράντα Μαρτύρων της Σεβάστειας.

Ο σπουδαίος αυτός ναός και μοναδικό δείγμα της πρωτοχριστιανικής αρχιτεκτονικής υπέστη σημαντικές φθορές από τον μεγάλο σεισμό του 1978, οι οποίες έχουν πλέον αποκατασταθεί πλήρως.

Άγιος Νικόλαος Ορφανός 

Οπωσδήποτε κάθε μέρα της Εβδομάδας του Πάθους, η επίσκεψη σας την υπέροχη εκκλησία του Αγίου Νικολάου Ορφάνου, ενός από τους πιο πολύτιμους καλά κρυμμένους θησαυρούς της Θεσσαλονίκης, είναι μια αλησμόνητη εμπειρία. Θαυμάστε στην κατανυκτική ατμόσφαιρα τις υπέροχες τοιχογραφίες μιας περασμένης εποχής και μη χάσετε την ευκαιρία να απολαύσετε τον καταπράσινο κήπο της.

Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου του Ορφανού βρίσκεται στη συνοικία της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης, κοντά στα ανατολικά τείχη, ανάμεσα στις οδούς Αποστόλου Παύλου και Ηροδότου. Άλλοτε ήταν Καθολικό Μονής, από την οποία σώζεται επίσης μικρό τμήμα της εισόδου του προπύλου της.

Την επωνυμία Άγιος Νικόλαος «Ορφανός» ή «των Ορφανών» τη συναντάμε σε δύο πατριαρχικά έγγραφα, των ετών 1635 και 1638, της Μονής Βλατάδων, της οποίας ήταν μετόχι ήδη από την περίοδο της Τουρκοκρατίας καθώς και σε ιστορικές πηγές του 1745.

Η προέλευση του ονόματος έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνητών. Για κάποιους η προσωνυμία Άγιος Νικόλαος «Ορφανός» ή «Ορφανών» συσχετίζεται με το όνομα του ιδρυτή του ναού που ανήκε στην οικογένεια των Ορφανών.

Συνδέεται όμως και με τον άγιο Νικόλαο, ο οποίος επιδείκνυε ιδιαίτερη φροντίδα για τις χήρες και τα ορφανά.

Η σημερινή επικρατούσα άποψη δέχεται ως κτήτορα του ναού τον σέρβο κράλη (βασιλιά) Μιλουτίν, ο οποίος είχε αναπτύξει έντονη οικοδομική δραστηριότητα στη Θεσσαλονίκη. Σε αυτή την άποψη μας οδηγούν τοιχογραφίες του ναού με τον άγιο Γεώργιο Γοργό και τον Κλήμεντα Αχρίδας, άγιοι ιδιαίτερα τιμώμενοι στη Σερβία. Οι στενές σχέσεις του Μιλουτίν με τη Θεσσαλονίκη, οφείλονται στο γεγονός ότι ήταν παντρεμένος με τη βυζαντινή πριγκίπισσα Σιμωνίδα, κόρη της αυτοκράτειρας Ειρήνης Παλαιολογίνας, η οποία διέμενε στην πόλη.

Σήμερα ο ναός έχει τη μορφή μιας μακρόστενης ξυλόστεγης αίθουσας που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές με στοά (περίστωο). Η στοά ανατολικά απολήγει σε δύο παρεκκλήσια.

Στο εσωτερικό του ναού το μαρμάρινο τέμπλο χρονολογείται στην εποχή ίδρυσης του ναού, ενώ τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής περιόδου.

Οι πλούσιες τοιχογραφίες του ναού είναι πραγματικά αριστουργήματα και αποτελούν τις πληρέστερα διατηρούμενες σε σχέση με άλλους ναούς της Θεσσαλονίκης. Χρονικά τοποθετούνται στα έτη 1310-1320. Μεταξύ αυτών, εκτός από τα πολλά θέματα από τον Βίο του Χριστού, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα θέματα του Ακάθιστου Ύμνου και των Βίων του αγίου Νικολάου και του αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη.

Ιερός Ναός Οσίου Δαυίδ (Μονή Λατόμου)

Κτισμένος τον 5ο αιώνα ως Καθολικό της Μονής του Σωτήρος Χριστού του Λατόμου, ο ιερός αυτός ναός βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, κοντά στη Μονή Βλατάδων. Η μονή Λατόμου χαρακτηρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα μνημεία, λόγω του μοναδικού παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού διάκοσμου και των βυζαντινών τοιχογραφιών που κοσμούν τον ναό.

Με την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, μετατράπηκε σε τζαμί και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν επανήλθε στη χριστιανική λατρεία, του αποδόθηκε επίσης η ονομασία Όσιος Δαβίδ, για να τιμηθεί ο σημαντικός ασκητής άγιος της Θεσσαλονίκης. Η προσωνυμία του «Λατόμου» οφείλεται στα λατομεία που υπήρχαν στην περιοχή.

Για το μνημείο υπάρχει αγιολογική μαρτυρία στο κείμενο του μοναχού Ιγνατίου του 9ου αιώνα, η Διήγηση, η οποία παραδίδει ότι το μνημείο χτίστηκε από την Θεοδώρα, την κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, διώκτη των χριστιανών. Η Θεοδώρα ασπάστηκε κρυφά τον χριστιανισμό και ζήτησε από τον πατέρα της να της κτίσει μια οικία με λουτρό. Η ίδια όμως αντί για λουτρό έχτισε ναό. Την κόγχη του ναού τη διακόσμησε με ψηφιδωτό, το οποίο κάλυψε με δέρμα βοδιού και σοβά, για να μην προδοθεί. Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο στον μοναχό Σενούφιο μετά την εικονομαχία, όταν στη διάρκεια ενός σεισμού κατέπεσε το κονίαμα και το δέρμα.

Αρχικά ο ναός ήταν ένα τετράγωνο κτίσμα με αψίδα στην ανατολική πλευρά, χωρισμένος σε τέσσερα διαμερίσματα που έδιναν στην κάτοψη του κυρίως ναού τη μορφή σταυρού (αρχιτ. σταυρόσχημος εγγεγραμμένος σε τετράγωνο). Σήμερα δε σώζεται το δυτικό τμήμα του μνημείου.

Στα δείγματα της παλαιοχριστιανικής τέχνης ανήκει το ψηφιδωτό της κόγχης του Ιερού, που αποτελεί μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά ψηφιδωτό. Απεικονίζεται το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ με αγένειο τον Χριστό, περιβαλλόμενο από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες. υπέροχο ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Αρμενίου (813 – 820) κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας το ψηφιδωτό καλύφθηκε με δέρμα βοδιού και κονίαμα.

Στο ψηφιδωτό αναπαρίσταται το «όραμα του Ιεζεκιήλ» και χρονολογείται στα τέλη του 5ου αιώνα, περίοδος που χτίστηκε ο ναός. Απεικονίζει τον Χριστό σε εφηβική ηλικία, αγένειο, να κάθεται πάνω σε πολύχρωμο ουράνιο τόξο και να κρατάει στο αριστερό του χέρι ανοιχτό λητάριο. Κάτω από τα πόδια του κυλούν οι 4 ποταμοί του παραδείσου, Φισών, Γεών, Τίγρης και Ευφράτης. Γύρω του συμβολίζονται οι τέσσερις ευαγγελιστές, ο Ματθαίος ως άνθρωπος, ο Μάρκος ως λέοντας, ο Λουκάς ως βόδι και ο Ιωάννης ως αετός. Αριστερά του εικονίζεται ο Ιεζεκιήλ και δεξιά ο Αββακούμ, με το ψηφιδωτό να χαρακτηρίζεται από έντονους χρωματικούς τόνους, χαρακτηριστικό της παλαιοχριστιανικής ψηφιδογραφίας.

Σημαντικές είναι οι εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες στη νότια καμάρα, οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη του 12ου αιώνα. Από αυτές σώζονται ακέραιες η Γέννηση και η Βάπτιση του Χριστού. Στον ανατολικό τοίχο της βόρειας καμάρας σώζονται τμήματα τοιχογραφιών των αρχών του 14ου αιώνα.

Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων

Ο ιερός ναός των Αγίων Αποστόλων βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία, κοντά στην αρχή της οδού Αγίου Δημητρίου, δίπλα στα δυτικά τείχη της πόλης. Το μνημείο αρχιτεκτονικά και μορφολογικά αποτελεί για τη Θεσσαλονίκη το σημαντικότερο δείγμα της τέχνης της εποχής των Παλαιολόγων (1261-1453), αντικατοπτρίζοντας παράλληλα την οικονομική και πολιτική ακμή της εποχής. Εξέχουσας σημασίας είναι επίσης τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες του. Το μνημείο ακολουθεί, όπως και τα άλλα βυζαντινά μνημεία της πόλης, την καλλιτεχνική παράδοση της Κωνσταντινούπολης.

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων αποτελούσε Καθολικό μεγάλης Μονής, από την οποία σώζονται το πρόπυλο και η κινστέρνα (δεξαμενή). Η επωνυμία Άγιοι Απόστολοι, είναι μεταγενέστερη και οφείλεται στην παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο ναός καλυπτόταν με δώδεκα θόλους, που συμβόλιζαν τους Αποστόλους. Αρχικά ήταν αφιερωμένος στην Παναγία, όπως μαρτυρά και ο ευρύς κύκλος θεμάτων των τοιχογραφιών που απεικονίζουν σκηνές από τον Βίο της Παναγίας.

Σύμφωνα με τρεις σωζόμενες επιγραφές το μνημείο ιδρύθηκε με χορηγία του οικουμενικού πατριάρχη Νίφωνος Α΄ μεταξύ των ετών 1310-1314. Όταν ο Νίφων Α’ εξέπεσε του πατριαρχικού θρόνου το έργο του συνέχισε ο μαθητής του και ηγούμενος της Μονής, Παύλος, όπως μαρτυρεί επιγραφή. Ο δεύτερος κτήτορας εικονίζεται γονατιστός μπροστά από την ένθρονη Βρεφοκρατούσα στον νάρθηκα.

Εκατό περίπου χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους (1430) ο πασάς Cerezi Kasim μετατρέπει τον ναό σε τζαμί, δίνοντας το όνομά του. Το τζαμί ονομαζόταν επίσης και Soğuk Su (δηλαδή, του κρύου νερού) λόγω της κινστέρνας. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έγιναν διάφορες επεμβάσεις και κατεδαφίστηκε το καμπαναριό.

Το καθολικό αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο των σύνθετων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών. Στα ανατολικά η κεντρική κόγχη του Ιερού Βήματος είναι εξωτερικά επτάπλευρη, ενώ οι πλάγιες τρίπλευρες. Στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας. Ο ναός και από τις τρεις πλευρές περιβάλλεται από στοά (περίστωο). Στα ανατολικά υπάρχουν τα παρεκκλήσια της Παναγίας και του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Το κεντρικό τμήμα του ναού καλύπτεται με μεγάλο τρούλο, ο οποίος πλαισιώνεται χαμηλότερα από τέσσερεις μικρότερους στις γωνίες της στοάς.

Εξωτερικά ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η πλούσια διακόσμηση από πλίνθινα στοιχεία (κεραμοπλαστικός διάκοσμος), που καλύπτει κυρίως την ανατολική πλευρά.

Στον κυρίως ναό εντυπωσιάζουν τα ψηφιδωτά που μιμούνται τα περίφημα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Τα ψηφιδωτά υπέστησαν μεγάλες φθορές, όταν οι Τούρκοι αφαίρεσαν τις χρυσές ψηφίδες.

Εξίσου υψηλής ποιότητας είναι οι τοιχογραφίες, οι οποίες έγιναν υπό την εποπτεία του ηγουμένου Παύλου. Οι τοιχογραφίες καλύπτουν τα κάτω μέρη του κυρίως ναού και το περίστωο (στοά). Ακόσμητες έμειναν η αψίδα και η καμάρα του Ιερού Βήματος.

Μοναστήρι Αγ. Θεοδώρας

Οι πρώτες πληροφορίες για την ιστορία της μονής της αγίας Θεοδώρας προέρχονται από το Βίο της Οσίας. Όταν η Οσία κατέφυγε εκεί σε ηλικία 25 ετών για να μονάσει (το έτος 837), η μονή ήταν αφιερωμένη στο όνομα του πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Οι χώροι της μονής του αγίου Στεφάνου που μαρτυρούνται ρητὰ και κατ’ επανάληψη στο κείμενο του Βίου είναι το παρεκκλήσιο της Υπεραγίας Θεοτόκου όπου τοποθετήθηκε το λείψανο της οσίας κατὰ τη μετακομιδή του, το κοινοτάφιο των αδελφών της μονής, η τράπεζα, το μαγειρείο, τα κελλιά, ο χώρος υφαντουργίας, ο μυλωνάς, η αυλή, το βαλανείο, το φρέαρ και το θυρωρείο. Το καθολικὸ της μονής πιθανὸν είχε παρόμοια αρχιτεκτονικὴ μορφή μ’ αυτήν της Αγίας Σοφίας, φυσικά σε μικρότερες διαστάσεις.

Μετά τη μετακομιδή του λειψάνου της οσίας Θεοδώρας, τον Αύγουστο του 893, η μονή μετονομάσθηκε σε μονή της αγίας Θεοδώρας. Εξ αρχής λειτουργούσε με το κοινοβιακό σύστημα. Δε γνωρίζουμε πότε ακριβώς και για ποιους λόγους η μονή της αγίας Θεοδώρας έπαυσε να λειτουργεί μ’ αυτήν την ιδιότητα και λειτουργούσε πλέον ως ενοριακός ναός. Είναι μόνο γνωστό ότι αυτό συνέβη το 18ο αιώνα.

Στην ιερά μονή της Αγίας Θεοδώρας μόνασαν η αδελφή του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης αγίου Νείλου Καβάσιλα και η μητέρα τού αγίου Νικολάου Καβάσιλα του Χαμαετού.

Το 1430 με την άλωση της Θεσσαλονίκης, οι Τούρκοι κατατεμάχισαν τὸ άγιο λείψανο της Οσίας. Ωστόσο η μονή δε δημεύθηκε, ούτε μετατράπηκε σε τζαμί. Μάλιστα κατ’ αυτήν την περίοδο ήταν μία από τις τρεις μονές που λειτουργούσαν στη Θεσσαλονίκη μετά την άλωσή της και αριθμούσε διακόσιες μοναχές. Η μονή ονομαζόταν τουρκικά Kizlar Manastir ( Μοναστήρι των Κοριτσιών) και βρισκόταν σε μία απὸ τις δώδεκα χριστιανικές συνοικίες της πόλης.

Το καθολικό της μονής επλήγη καίρια κατά τις δύο πυρκαγιές του 1890 και 1917. Η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε ολοκληρωτικά το καθολικό της μονής. Το μόνο κτίσμα που διασώθηκε ήταν το κωδωνοστάσιο του ναού, το οποίο κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνος.

Ο νέος ναός κτίστηκε πλησίον του κατεστραμμένου καθολικού το 1935 και το 1957 ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων ο Α΄ανήγειρε τη δυτική πτέρυγα της μονής, όπου λειτούργησαν διαδοχικά φοιτητικό οικοτροφείο και Εκκλησιαστική Σχολή. Από το 1974 λειτουργεί ως ανδρώα μονή, ενώ το 1989 ιδρύεται στο χώρο της μονής το Κέντρο Αγιολογικών Μελετών της Ι. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.

Η μονή συντηρεί με δικούς της πόρους το οικοτροφείο του Αγίου Αντωνίου και προβαίνει σε εκδόσεις βιβλίων. Τέλος, υπό τήν κηδεμονία της έχει πέντε μετόχια στο χώρο της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης : 1. το ναό του Αγίου Αντωνίου, 2. το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου του Τρανού, 3. το ναό του Αγίου Παντελεήμονος, 4. το παρεκκλήσιο της Παναγίας Ελεούσης και 5. το ναό του Οσίου Δαβίδ.

Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας κτισμένη στη νότια πλαγιά του «Μεγάλου Βουνού» στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί από την Θεσσαλονίκη προς τον Πολύγυρο – Αρναία – Άγιον Όρος, ανάγει την ίδρυση της στα τέλη του 9ου αιώνα και την εποχή της δυναστείας των Μακεδόνων. Ο Ιεροδιάκονος Μελχισεδέκ Μακρής (1909) δέχεται ότι το Μοναστήρι το Ίδρυσε ή Θεοφανώ πρώτη γυναίκα του Λέοντα Στ του Σοφού η οποία και το προίκισε με πολλές δωρεές και κτήματα, μεγαλύτερη δε ευεργεσία ήταν η Τίμια Κάρα της Αγίας Αναστασίας και μέρος από το δεξί πόδι της Αγίας όπως και Σταυρός με μέρος από το Τίμιο Ξύλο επίσης το σκήπτρο του Αυτοκράτορα Λέοντα Στ του Σοφού το οποίο μαζί με χρυσόβουλα και αλλά τιμαλφή καταστράφηκαν κατά το ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής τον Ιούνιο του 1821.

Μετά το ολοκαύτωμα του 1821 όπου εσφαγιάστηκαν ο Ηγούμενος Μακάριος οι Πατέρες και τα γυναικόπαιδα, η δε Μονή κατεστράφη παντελώς, οι πατέρες που ήρθαν από τα Μετόχια να αναστήσουν την Ιερά Μονή εφιλοτέχνησαν μεγάλη εικόνα της Αγίας Θεοφανούς την οποία ετοποθέτησασν εις το τέμπλον του Καθολικού παραπλεύρος αυτής της Αγίας Αναστασίας. Εις την εικόνα η Αγία κρατεί στο δεξί της χέρι το Μοναστήρι και στο αριστερό το Βασιλικό σκήπτρο αναφέρεται εις το άνω μέρος της εικόνας ως κτίτωρ της Ιεράς Μονής. Η Βασίλισσα Θεοφανώ ετιμήθη υπό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και ανακηρύχθηκε Αγία τιμάται δε η μνήμη της την ημέρα της οσιακής κοιμήσεως της (16 Δεκεμβρίου).

Το 1522 ο ιερομόναχος Θεώνας προερχόμενος από το Άγιον Όρος μαζί με τη συνοδεία του εγκαταστάθηκαν, εις το σεσαθρωμένον και ερειπωμένον μονύδριον όπως το περιγράφει ο βιογράφος του Αγίου Θεωνά Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ‘’και ευρόντες το Μοναστήριον τούτο της Αγίας Αναστασίας, όπου ήτον τότε Μονύδριον, μικρότατον, παλαιότατον και σεσαθρωμένων, ανήγειραν εκ βάθρων, και λίαν ικανά κελλία δια τους αδελφούς και χάριτι Χριστού εσυνάχθησαν έως εκατόν πεντήκοντα αδελφοί και απερνούσαν κοινοβιακήν ζωήν. Επάνω δε είς τάς οικοδομάς αυτάς και επάνω είς όλους τους αδελφούς, ήτον ηγούμενος και προεστώς ο Άγιος Θεωνάς’’.

Το 1535 ο ιερομόναχος Θεώνας εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Εκοιμήθη εν Κυρίω το 1541 και ετάφη εις την Ιερά Μονή. Μετά την εκταφήν το μυροβόλον λείψανον και τα θαύματα τον κατέστησαν Άγιο της Εκκλησίας με πράξη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Στην Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας στα Βασιλικά Θεσσαλονίκης φυλάσσονται Ιερά Λείψανα των Αγίων Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου, το σκήνωμα του Οσίου Θεωνά Α’, Αρχιεπίσκοπου Θεσσαλονίκης, οι κάρες τριών Οσιομαρτύρων: Ιακώβου του Γέροντα, Ιακώβου του Διακόνου και Διονυσίου του Μοναχού, λείψανο της Οσίας Ματρώνας της Ρωσίδας και Αόμματης ενσωματωμένο σε εικόνα και τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, δώρο της Αγίας βασίλισσας Θεοφανούς. Δυστυχώς από τη Μονή έχουν κλαπεί από τον Απρίλιο του 2012, η Τιμία Κάρα της Αγίας Αναστασίας και μία Λειψανοθήκη που περιείχε το δεξί πόδι της. Επίσης εκλάπησαν δύο λειψανοθήκες που περιείχαν Ιερά Λείψανα της Αγίας Αναστασίας, του Αγίου Μοδέστου και της Αγίας Παρασκευής.

Πηγή: Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας

Ιερά Μονή Παναγίας Χορταϊτίσσης & Μεταμορφώσεως Σωτήρος – Χορτιάτης Θεσσαλονίκης

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους ολόκληρη η περιοχή ήταν διάσπαρτη από μονές και ασκητήρια με δεσπόζουσα την Ιερά Μονή Χορταϊτίσσης. Η κοινοβιακή Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ιδρύθηκε το 1961 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (την εποχή εκείνη η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης ήταν ενιαία) Παντελεήμονα τον Α” (Παπαγεωργίου), ο οποίος και εγκαινίασε τον Ιερό Ναό της Μονής το 1962. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον τόπο αυτό, τον ιστορικό Χορτιάτη -τον Κισσό των Βυζαντινών- υπήρχε ένα μεγάλο μοναστικό κέντρο, πιθανότατα μετόχι της Μονής Χριστού Παντοκράτορος της Κωνσταντινουπόλεως, όπου έζησαν και αγίασαν ανώνυμοι άγιοι. Το μοναστικό αυτό κέντρο έπαψε να υπάρχει στα τέλη του 14ου αιώνα.

Πέντε αιώνες αργότερα, στον ίδιο περίπου τόπο, έμελλε να ιδρυθεί πάλι ένα νέο Μοναστήρι, αυτό της θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, το οποίο το 1976, δεκαπέντε χρόνια μετά την ίδρυση του, μετατρέπεται από ανδρικό σε γυναικείο. Σταθμό στην ιστορική διαδρομή της Ιεράς Μονής αποτέλεσε η απόφαση, το 1979, της Ιεράς Συνόδου, σύμφωνα με την οποία το Μοναστήρι περιερχόταν στην πνευματική δικαιοδοσία της (νεοσύστατης τότε) Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως.

Ακολουθεί μια εικοσαετία, που, όπως την περιγράφει ο τότε Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Διονύσιος κατά την ομιλία του στα εγκαίνια του νέου Καθολικού της Μονής στις 5 Σεπτεμβρίου 1999, ήταν γεμάτη «κόπους, αγωνίες, προσευχές, παρακλήσεις, δυσκολίες, αλλά και ευλογίες του Θεού».

Ανάμεσα στις δοκιμασίες του Μοναστηριού ήταν ο σεισμός του 1978 και η μεγάλη πυρκαγιά του 1999, που κατέστρεψε ολοσχερώς το Ηγουμενείο με τη Βιβλιοθήκη, το Αρχείο της Ιεράς Μονής (με μόνη εξαίρεση την πρώτη σελίδα του μοναχολογίου και ελάχιστα πρακτικά του ηγουμενοσυμβουλίου), τις αργυρές λειψανοθήκες, -χωρίς όμως να καούν τα ιερά λείψανα!-, το Παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδος, κελιά και κοινόχρηστους χώρους. Στο μοναστήρι θησαυρίζονται ιερά λείψανα των Αγίων: Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, Μηνά, Βαρβάρας, Μαρίνης, Παρασκευής, Γεωργίου Χοζεβίτου, Νεκταρίου και Παντελεήμονος.

Ιερά Μονή Παναγίας Θεοσκεπάστου – Σοχός Θεσσαλονίκης

Η Μονή Παναγίας Θεοσκέπαστου βρίσκεται στην περιοχή του Σοχού της Θεσσαλονίκης ,δύο χιλιόμετρα ΒΔ της κωμόπολης του Σοχού, σε μια όμορφη πλαγιά του Βερτίσκου. Το εντυπωσιακό μοναστήρι φέρει την ονομασία “Παναγία η Θεοσκέπαστος” και είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Παναγίας. Η λαμπρή πανήγυρις τελείται με επισημότητα κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου. Η ανοικοδόμηση της Μονής Θεοσκέπασπτου άρχισε τον Μάιο του 1993 ανήμερα της μνήμης του Αγ. Ιωάννη Θεολόγου . Γι’ αυτόν το λόγο το πρώτο παρεκκλήσι της Μονής αφιερώθηκε στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. H λειτουργεία της Μονής άρχισε επίσημα τον Ιούλιο του 1994 οπότε εγκαταστάθηκαν μόνιμα οι πρώτες Αδελφές της Μονής. Στο μοναστήρι θα συναντήσετε φιλοξενία και αγάπη από τις μοναχές ενώ μην παραλείψετε να προμηθευτείτε και τα προϊόντα που καλλιεργούνται από τις μοναχές αλλά και βότανα που συλλέγονται από τις πλαγιές του Βερτίσκου.

Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου – Πανόραμα Θεσσαλονίκης

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στην Παναγία την Ελευθερώτρια. Το πολυάριθμο αυτό γυναικείο μοναστήρι ιδρύθηκε το 1957. Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Η αδελφότητα τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στον χώρο της βιολογικής καλλιέργειας.

Ιερός Νάος Αγ. Ανδρέα – Περιστερά Θεσσαλονίκης

Είναι ένας από τους παλαιότερους και σπουδαιότερους βυζαντινούς ναούς της Μακεδονίας και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα. Είναι το καθολικό της μονής και το μόνο που κατάφερε να σωθεί μέχρι και σήμερα. Ο ναός βρίσκεται στο χωριό Περιστερά, στις νότιες παρυφές του Χορτιάτη.

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου – Σουρωτή, Βασιλικά Θεσσαλονίκης

Η Ιερά Μονή (Ησυχαστήριο) του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου βρίσκεται στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης, κοντά στα Βασιλικά και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Κασσανδρείας. Είναι γυναικεία μονή και ιδρύθηκε το 1967. Πνευματικός καθοδηγητής της Μονής υπήρξε ο Άγιος Παΐσιος. Το καλοκαίρι του 1966, λόγω επιδείνωσης της κατάσταση της υγείας του, ο Γέροντας Παΐσιος πήγε στην Θεσσαλο­νίκη για εξετάσεις, οι οποίες ἐδειξαν ὁτι ἐπρεπε να χειρουργηθεί στους πνεύμονες και εισήχθη στο Κέντρο Νοσημάτων Θώρακος Βορείου Ἑλλάδος.

Τότε τον γνώρισαν κάποιες νέες κοπέλες, οι οποίες ήθελαν από χρόνια να ιδρύσουν Μοναστήρι, αλλά συναντούσαν δυσκολίες. Οι νέες αυτές τον επισκέπτονταν καθημερινά. Από τότε ο Γέροντας τις θεωρούσε αδελφές του και ανέλαβε να τις βοηθήσει. Βρήκε τον τόπο για να κτιστεί το Μοναστήρι και σε έναν χρόνο εγκαταστάθηκαν εκεί οι πρώτες μοναχές. Ἐτσι ιδρύθηκε το Ησυχα­στήριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Σουρωτὴ – Βασιλικά Θεσσα­λονίκης, το οποίο ο Γέροντας Παΐσιος βοηθούσε πνευματικὰ μέ­χρι τον θάνατό του. Στο Ησυχαστήριο φυλάσσονται τα λείψανα του Αγίου Αρσενίου του Καππαδόκη και εκεί ετάφη και ο Άγιος Παΐσιος, το μνήμα του οποίου επισκέπτονται χιλιάδες πιστοί Χριστιανοί για να προσκυνήσουν.

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Πέντε Βρύσεων – Λαγκαδάς Θεσσαλονίκης

Η ανδρική Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος στις Πέντε Βρύσες Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μέτρων κοντά στον Λαγκαδά. Το κτιριακό συγκρότημα θεμελιώθηκε το 1969 με πρώτο παρεκκλήσι προς τιμήν του Αγίου Νεκταρίου. Το 1972 θεμελιώθηκε το μικρό Καθολοικό της Μονής προς τιμήν της Αγίας Τριάδος. Η περιοχή των Πέντε Βρύσεων στον Λαγκαδά είναι επίσης γνωστή από την ιερά και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Πεντεβρυσιώτισσας. Στη Μόνη βρίσκεται και αντίγραφο της Παναγίας του Καζάν.

Ιερά Μονή Παντοκράτορος – Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης

Λίγα χιλιόμετρα από την αγιοτόκο Θεσσαλονίκη, μεταξύ των χωριών Λητής και Μελισσοχωρίου, στην πλαγιά ενός λόφου στέκεται ήσυχα και ταπεινά το Ιερόν Ησυχαστήριον Παντοκράτορος. Ένα – ίσως το πιο ασήμαντο- από τα πολλά «φροντιστήρια ψυχών» της πατρίδος μας. Το σύντομο ιστορικό της Μονής έχει την αφετηρία του στην εορτή του μεγίστου Αγίου Νικολάου (6/12) του 1985, καθ’ ην ο Πανάγαθος Κύριος μας ευδόκησε να τεθεί ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση του ιδικού Του τόπου και μάλιστα επ’ ονόματί Του.

Από εκείνη τη στιγμή ξεκινά να διαγράφεται μία πορεία αθόρυβη και ταπεινή ενός, αναμφίβολα, σπουδαίου και λαμπρού έργου διότι ο Κύριός μας είναι «θαυμαστός εν τοις έργοις αυτού» και το σχέδιό Του μπορεί να πραγματοποιηθεί από τους πλέον αδύνατους, αφού μας λέγει πως «η δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται». Το 1990 ενώ έχει αποπερατωθεί το απαραίτητο κτήριο γιά την στέγαση της ολιγομελούς αδελφότητος καθώς επίσης και το Καθολικό της Μονής, δίδεται η έγκριση της Ιεράς Συνόδου και του Ελληνικού Κράτους και έκτοτε λειτουργεί ως ανδρικό κοινόβιο με τη μορφή Ησυχαστηρίου (δηλαδή, Μονή αυτοδιοίκητη και ανεξάρτητη).

Ιερά Μονή Αγίου Ραφαήλ – Γρίβα Γουμένισσα Κιλκίς

Η Ιερά Μονή του Αγίου Ραφαήλ βρίσκεται σε κατάφυτη πλαγιά του όρους Πάικου, σε υψόμετρο 600 μ. με θέα την κοιλάδα του Αξιού, στην περιοχή του χωριού Γρίβα και σε απόσταση 7 Κm από τη Γουμένισσα Ν. Κιλκίς.

Είναι ανδρική Μονή. Ιδρύθηκε το 1992 από το Μητροπολίτη Γουμενίσσης κ. Δημήτριο και τη συνοδεία του, και ειναι καρπός ιδιαίτερης ευλάβειας προς τους νεοφανείς μάρτυρες Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη, οι οποίοι εμφανίστηκαν στην εποχή μας (1959-1962) 500 χρόνια μετά το μαρτύριο τους.

Πανηγυρίζει την Τρίτη της Διακαινησίμου (Δευτέρα του Πάσχα απόγευμα και Τρίτη του Πάσχα), ημέρα κατά την οποία τελειώθηκαν μαρτυρικά οι Άγιοι στη Θερμή της Λέσβου το έτος 1463.

Επίσης ιδιαίτερα τιμώνται και οι εορτές των Αγίων Μυροφόρων και του Μεγάλου Βασιλείου, στους οποίους είναι αφιερωμένα ομώνυμα παρεκκλήσια του αρχικού κτιριακού συγκροτήματος της Μονής.

Ο κύριος ναός του Μοναστηριού (“καθολικόν” κατά τη μοναστική ορολογία) είναι αφιερωμένος στους Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη. Περιλαμβάνει επίσης δύο παρεκκλήσια αφιερωμένα στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και στον Απόστολο Ανδρέα. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην αρχιτεκτονική του ναού η οποία συνδυάζει τον αθωνικό τύπο με στοιχεία της Κωνσταντινουπόλεως (πτυχωτός εσωτερικά κεντρικός τρούλος, 4 δορυφόροι τρούλοι, τρούλος πάνω από την Αγία Τράπεζα, χοροί, παρεκκλήσια, τρούλος λιτής, εξωτερικό αίθριο).

Απόσταση: 85,2 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 16 λεπτά

Τηλέφωνο: 23.430-20.270

Ιερά Μονή Αγίου Αρσενίου του Καππαδόκου – Βατοπαίδι, Χαλκιδική

Σε απόσταση περίπου 95 χιλιόμετρων από την Θεσσαλονίκη, στο Βατοπαίδι Χαλκιδικής, βρίσκεται το ανδρικό μοναστήρι (Ιερό Ησυχαστήριο) του Οσίου Αρσενίου του Καππαδόκου, κοντά στο γυναικείο μοναστήρι της Ορμύλιας. Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1986 και τα εγκαίνια του έγιναν από τον μητροπολίτη Κασσανδρείας κυρό Συνέσιο, καθώς ανήκει εκκλησιαστικώς στην Μητρόπολη αυτή. Συστάθηκε με την προτροπή και την ευχή του μακαριστού Γέροντα Παϊσίου του Αγιορείτου. Ο Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης, υπήρξε ανάδοχος του Γέροντα Παϊσίου. Αναδείχθηκε ως μια από τις αγιότερες μορφές της Ορθοδοξίας των τελευταίων αιώνων. Ο Όσιος Αρσένιος κοιμήθηκε το 1924 στην Κέρκυρα μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Πηγή φωτογραφίας: elanos.gr

Το μοναστήρι πανηγυρίζει στις 10 Νοεμβρίου, στην ημέρα της κοίμησης του Αγίου Αρσενίου και την 1η Οκτωβρίου, της Αγίας Σκέπης της Παναγίας. Το Καθολικό της μονής είναι ναός βυζαντινού ρυθμού με τρούλο. Σήμερα το μοναστήρι αριθμεί 18 μοναχούς, με Καθηγούμενο τον π. Θεόκλητο Μπόλκα. Γνωστές είναι επίσης σε όλη την Ελλάδα οι ομιλίες του μοναχού της μονής π. Αρσενίου Βλιαγκόφτη.

Απόσταση: 84,3 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 1 λεπτό

Τηλέφωνο: 2371 041880

Ιερό Κοινόβιο Ευαγγελισμού της Θεοτόκου – Ορμύλια Χαλκιδικής

Οι σημερινοί επισκέπτες της Μονής, όταν αντικρίζουν το εντυπωσιακό μοναστηριακό συγκρότημα, είναι μάλλον αδύνατο να το φανταστούν σκεπασμένο με κοπριά από τα κοπάδια και γεμάτο φιδοφωλιές. Ακούγεται εφιαλτικό, και όντως έτσι είναι – ή, μάλλον, ήταν.

Η είσοδος του Μετοχίου, όπως στα περισσότερα μοναστήρια, είναι από την δύση. Η περίφραξη διαμορφώθηκε με ξύλινους πασσάλους αγιορείτικης καστανιάς [καπρούλια]. Σε κάποια σημεία τα καπρούλια εναλλάσονται με τμήματα τοιχοποιίας με κεραμοπλαστικά.

Η κεντρική είσοδος πήρε την τωρινή μορφή της το 1982. Ξεχωρίζει η βαριά πόρτα από ξύλα καστανιάς, επενδεδυμένη από χοντρή λαμαρίνα και γυφτόκαρφα, κατά τα αγιορείτικα πρότυπα. Στην κάτω αριστερή μεριά βρίσκεται το παραπόρτι. Δίπλα του υπάρχει το πορταρίκι από όπου η πορτάρισσα μοναχή υποδέχεται τους προσκυνητές και τους οδηγεί στο εσωτερικό της μονής. Mια πινακίδα υπενθυμίζει διακριτικά τις υποχρεώσεις των επισκεπτών.

Ένα πέτρινο ανηφορικό καλντερίμι οδηγεί μέσα από τις ελιές στην αυλή μπροστά στο κτήριο του αρχονταρικιού και λόγω της υψομετρικής διαφοράς αποκαλύπτεται σταδιακά το μοναστήρι.

Tο αρχονταρίκι που θεμελιώθηκε το 1982 είναι ο χώρος υποδοχής και φιλοξενίας των επισκεπτών. Tους θερινούς μήνες οι αδελφές θα υποδεχτούν και θα κεράσουν τον καθιερωμένο καφέ με το λουκουμάκι και το δροσερό νερό στους ξύλινους πάγκους και στη δροσιά της κατάφυτης αυλής του αρχονταρικίου.

Στην μεγάλη αυλή δεσπόζει ο παλαιός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Χτισμένος σε θέση με εξαιρετική θέα προς τον κάμπο της Ορμύλιας, είναι το αρχαιότερο κτίσμα του Βατοπαιδινού μετοχιού (1842). Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο ναός συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε με ιδιαίτερη προσοχή στην διατήρηση των αυθεντικών στοιχείων του αρχικού ναού. Ο ναός είναι μονόχωρος και χωρίζεται σε δύο τμήματα: ιερό και κυρίως ναό. Στο δυτικό τμήμα του ναού υπάρχει σύγχρονο με αυτόν χαγιάτι με καθιστικά πεζούλια. Η είσοδος γίνεται από άνοιγμα στην νότια πλευρά. Προσφάτως ο ναός αγιογραφήθηκε στο σύνολο του, το παλιό απλό τέμπλο επισκευάστηκε και στολίστηκε με έργα από το εργαστήριο αγιογραφίας της Μονής. Εντυπωσιάζουν οι δύο μεγάλες τοιχογραφίες στον πρόναο με τις παραστάσεις της Δευτέρας Παρουσίας και της Συνάξεως των εν τω Όρει του Άθω οσίων Πατέρων. Τόσο τα τυπολογικά όσο και τα μορφολογικά στοιχεία του ναού είναι χαρακτηριστικά της χαλκιδιώτικης ναοδομίας του 19ου αιώνα, αλλά και της αρχιτεκτονικής του βορειοελλαδικού χώρου.

Στον χώρο αυτό της υποδοχής καί φιλοξενίας των επισκεπτών ένα καλαίσθητο κτήριο στεγάζει στο εσωτερικό του το εκθετήριο της Μονής, με εκδόσεις της Μονής, πολλά βιβλία σχετικά με τον Άθωνα και την Σιμωνόπετρα, εργόχειρα και παραδοσιακά προϊόντα των αδελφών (ελαιόλαδο, μαρμελάδες, λικέρ, ελιές, κ.λπ.).

Η αυλή μπροστά στο αρχονταρίκι είναι διαμορφωμένη με ακακίες, πεύκα, μανόλιες, δαφνοκερασιές, σφεντάμια και λεμονο-κυπάρισσα που ξεφυτρώνουν μέσα από ένα πέτρινο δάπεδο με γρασιδένια τετράγωνα.

Oι επισκέψιμοι χώροι της Mονής σταματάνε για τον προσκυνητή στον χώρο αυτό του αρχονταρικιού.

Απόσταση: 85 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 2 λεπτά

Τηλέφωνο: 2371 041278

Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω – Λιτόχωρο Πιερίας

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω είναι η σημαντικότερη Μονή στον νομό Πιερίας. Βρίσκεται στον Όλυμπο, σε υψόμετρο 900 μ. σε θέση φύσει οχυρή ανάμεσα σε δύο ρέματα και απέχει 18 χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο.

Η Παλαιά Μονή ιδρύθηκε το 16ο αιώνα από τον Άγιο Διονύσιο εν Ολύμπω και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σημείωσε οικονομική και πνευματική ακμή. Μετά το 1821 καταλήφθηκε από τον τουρκικό στρατό, πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε. Το 1943 ανατινάχθηκε από την Γερμανική Βέρμαχτ. Έκτοτε μεταφέρθηκε στο Μετόχι της, κοντά στο Λιτόχωρο. Μέχρι το 1928 το Μοναστήρι ήταν Σταυροπηγιακό, Πατριαρχικό υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού θρόνου. Το 1928 υπήχθη στις Νέες Χώρες.

Σήμερα αναπτύσσει πνευματική και φιλανθρωπική δραστηριότητα, με ολοήμερες εξομολογήσεις και πνευματικές διδαχές κάθε Κυριακή πρωί μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, όπως επίσης διαλόγους, συνέδρια και ολονύκτιες αγρυπνίες. Πανηγυρίζει στις 23 Ιανουαρίου, που είναι και η ημέρα μνήμης του Αγίου Διονυσίου. Επίσης, στις 14 Σεπτεμβρίου τελείται η τοπική εορτή του Σταυρού, στην Παλαιά Μονή του Αγίου Διονυσίου.

Μέσα στο μοναστήρι, σε πρόσφατα ανακαινισμένο κτήριο του 1860 λειτουργεί και το νέο σκευοφυλάκιο (Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο), το οποίο εγκαινιάστηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, στις 29 Μαΐου 1999. Σε αυτό φυλάσσονται εκκλησιαστικά κειμήλια μεγάλης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας. Ενδεικτικά αναφέρονται εικόνες του 15ου-19ου αιώνα, πατριαρχικά σιγγίλια, κεντητά άμφια, πατριαρχικοί σταυροί, τμήμα Τιμίου Ξύλου, άγια λείψανα και παλαιά χειρόγραφα. Από αυτά γνωρίζουμε σήμερα πολλά στοιχεία για την Ιστορία της Μονής. Η Μονή προσπαθεί και ακολουθεί σχεδόν κατά γράμμα το αγιορείτικο τυπικό και οι γυναίκες εκκλησιάζονται στο εξωτερικό καθολικό της Μονής (γιατί η Μονή διατηρεί το άβατο).

Απόσταση: 97,1 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 25 λεπτά

Τηλέφωνο: 2352 021125

Ιερά Μονή Οσίου Εφραίμ του Σύρου – Κονταριώτισσα Κατερίνης

Είναι η μοναδική Μονή σε ολόκληρο τον κόσμο, που είναι αφιερωμένη στον Όσιο Εφραίμ τον Σύρο. Ιδρύθηκε το 1983 ως γυναικείο ιδιωτικό Ησυχαστήριο και δύο χρόνια αργότερα, το 1985 υπήχθη επίσημα στην Ιερά Μητρόπολη Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος.

Βρίσκεται στην ειδυλλιακή θέση «Παναγία», κοντά στο χωριό Κονταριώτισσα.

Με θέα την εκπληκτική ομορφιά του Ολύμπου, τα δασωμένα χωριά των Πιερίων, τις καταγάλανες ακτές του Θερμαϊκού, τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τη Χαλκιδική και το όρος Άθως στο βάθος, η Μονή αποτελεί τόπο ιερό, τόπο προσκυνήματος, αλλά ταυτόχρονα και ένα επίγειο παράδεισο φυσικής ομορφιάς, αρχιτεκτονικής και καλαισθησίας.

Το καθολικό της Μονής, αγιορείτικης αρχιτεκτονικής, βρίσκεται στο κέντρο της ανατολικής αυλής. Είναι αφιερωμένο στον προστάτη της Όσιο Εφραίμ και την Παναγία, Ζωοδόχο Πηγή.

Το καθολικό συμπληρώνουν και δύο κατανυκτικά Παρεκκλήσια προς τιμήν της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Πορφυρίου. Κάτω απ’ αυτό, υπάρχει υπόγειος Ναός, δισυπόστατος, προς τιμήν του Τιμίου Προδρόμου και των Αγίων νεοφανών Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης.

Η Ι. Μονή πανηγυρίζει στις 28 Ιανουαρίου, γιορτή του Οσίου Εφραίμ, ημέρα κατά την οποία συρρέουν πλήθη προσκυνητών.

Απόσταση: 83,1 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 20 λεπτά

Τηλέφωνο: 2351 051591

Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά – Βέροια

Η Μονή Παναγίας Δοβρά κείται 5,5 χλμ. βορειοδυτικά του κέντρου της πόλης της Βέροιας στις ανατολικές υπώρειες της οροσειράς του Βερμίου και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας. Η Μονή βρίσκεται σε κατάφυτη τοποθεσία, η οποία προσφέρει πανοραμική θέα προς την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας, και το Καθολικό (κεντρικός ναός) της είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Η Μονή ιδρύθηκε πιθανώς τον 12ο αι. και λειτούργησε αδιαλείπτως μέχρι το 1822. Η ύπαρξη ενός βυζαντινού γλυπτού εντοιχισμένου στον νότιο τοίχο του Καθολικού, καθώς και η προέλευση από τη Μονή ενός ειληταρίου του 12ου αι. κατατεθειμένου στην Εθνική Βιβλιοθήκη Αθηνών ―το οποίο χαρακτηρίστηκε ως «τό κάλλιστον καί ἀρχαιότατον τῶν εἰληταρίων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης»― αποτελούν τα πρωιμότερα εξακριβωμένα χρονικά όρια ίδρυσης της Μονής.

Το όνομα «Δοβρά» θεωρείται αβέβαιης ετυμολογίας. Η αρχική ονομασία της Μονής «Παναγία Κοκκομετριώτισσα» απαντά σε μεταβυζαντινή πηγή του 1643, η οποία αποτελεί την αρχαιότερη ιστορική μαρτυρία ύπαρξης της Μονής και περιέχει πληροφορίες περί αγοράς ενός βιβλίου, το οποίο «εἶναι τῆς παναγίας τοῖς κοκουμητριώτησσας τῆς λεγομένης τοβρά». Παραμένουν όμως άγνωστοι οι λόγοι και ο χρόνος κατά τον οποίον η αρχική ονομασία περιήλθε σε αχρηστία και εξέπεσε στην ισχύουσα ονομασία «Παναγία Δοβρά». Βάσει της πηγής του 1643 αποδεικνύεται ασφαλής η υπόθεση ότι η Μονή δανείστηκε το όνομα «Δοβρά» από το παρακείμενο ομώνυμο χωριό Τοβρά ή Δοβρά, το οποίο εξαλείφθηκε από τον χάρτη έπειτα από την ολοσχερή καταστροφή του από τους Οθωμανούς Τούρκους λόγω της συμμετοχής κατοίκων του χωριού στις πολεμικές επιχειρήσεις της Επανάστασης του Βερμίου το 1822.

Απόσταση: 81,3 χιλιόμετρα – 1 ώρα και 11 λεπτά

Τηλέφωνο: 2331 027599

Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Σπαρμού Ολύμπου – Ελασσόνα

Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας Σπαρμού βρίσκεται στην νοτιοδυτική πλευρά του όρους Ολύμπου. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1000 μέτρων στη θέση που είναι γνωστή με το όνομα «Σκαμνιώτικες Μαγούλες» . Η Ιερά Μονή απέχει 28 χλμ. από την Ελασσόνα. Η χρονολογία ίδρυσής της τοποθετείται στα μέσα 16ου (εποχή πρώιμης τουρκοκρατίας), σύμφωνα με την επιγραφή του καθολικού της Μονής που αναφέρει την ανακαίνισή του το 1633 και του βιβλίου της προθέσεως που επιβεβαιώνει ότι η Μονή λειτουργούσε το 1602.

Το μοναστηριακό συγκρότημα έχει σχήμα ορθογώνιο και περιβάλλεται από ψηλό περίβολο και διώροφα κελιά. Περιλαμβάνει το καθολικό, τον ξενώνα (μετόχι) εντός του οποίου βρίσκονται παρεκκλήσια του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τη φιάλη αγιασμού, την εξωτερική στεγασμένη πηγή-κρήνη της και σε μικρή απόσταση από αυτή βορειοανατολικά το κοιμητηριακό παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων. Ένα χιλιόμετρο πριν τη Μονή βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Κυριακής ή Αγίου Μεθοδίου. Στο κέντρο του κτηριακού συγκροτήματος βρίσκεται το καθολικό. Είναι αφιερωμένο στην Παναγία και Ζωαρχική Τριάδα (Αγία Τριάδα). Είναι μονόχωρος ορθογώνιος ναός, λιθόκτιστος και αποτελείται από 4 μέρη: τον νάρθηκα, τη λιτή, τον κυρίως ναό και το ιερό βήμα. Στεγάζεται, εξωτερικά, με δίκλινη κεραμοσκεπή στέγη, η οποία έχει προστεθεί μεταγενέστερα διότι καλύπτει το άνω τμήμα των τοιχογραφιών και εσωτερικά με ξύλινη επίπεδη οροφή η οποία σχηματίζει φατνώματα με λεπτούς πήχεις. Περιγραφές των αρχών του 19ου αιώνα αναφέρουν πως ο ναός είχε θόλο. Λογικά ο θόλος αυτός καταστράφηκε αργότερα χωρίς να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τις συνθήκες και το ακριβές έτος της καταστροφής αυτής. Στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου, στο νάρθηκα , εσωτερικά, υπάρχει κτιτορική επιγραφή, αναφερόμενη στην ανακαίνιση και τοιχογράφηση του καθολικού το έτος 1633.

Η τοιχογράφηση ακολουθεί το συνηθισμένο πρόγραμμα της εποχής, δηλαδή στον κυρίως ναό οι τοιχογραφίες χωρίζονται σε 4 ζώνες, εκτός από τη δυτική πλευρά όπου υπάρχουν 3 ζώνες. Στην κάτω ζώνη της δυτικής πλευράς παρουσιάζονται μορφές αγίων ενώ στο πάνω διάζωμα της ίδιας πλευράς ιστορούνται παραστάσεις από τη ζωή της Θεοτόκου (Γέννηση, Ισόδια και Κοίμηση. Στις υπόλοιπες πλευρές του ναού εικονίζονται ολόσωμες μορφές στρατιωτικών αγίων, μαρτύρων και ιατρών Αναργύρων. Σε υψηλότερο γεωγραφικό διάζωμα ιστορούνται μάρτυρες σε «στηθαία» μορφή και σε κυκλικό περίγραμμα, το οποίο διακλαδώνεται με πλούσια διακόσμηση, επίσης παραστάσεις από τη ζωή του κυρίου, από τον Ευαγγελισμό ως την Ανάληψη και την Πεντηκοστή. Στην κόγχη του Ιερού Βήματος είναι αγιογραφημένη η πλατυτέρα, η θεία μετάληψη και οι ιεράρχες. Στη λιτή εικονίζονται τοιχογραφίες ασκητών πατέρων και στην επάνω ζώνη παραστάσεις με μαρτύρια αγίων και των αποστόλων. Εντύπωση προκαλεί η παράσταση της «Κρίσεως» η οποία καταλαμβάνει όλη την ανατολική πλευρά του μεσότοιχου που χωρίζει τη λιτή από τον κυρίως ναό. Οι ζωγράφοι που φιλοτέχνησαν τις τοιχογραφίες σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή είναι ο Γεώργιος και ο ιερέας Ιωάννης.

Η επιγραφή είναι γραμμένη στην κοινή νεοελληνική γλώσσα. Αναφέρεται στην ανακαίνιση και τοιχογράφηση του καθολικού και γι ’ αυτό είναι κτιτορική. Αποτελείται από 6 στίχους γραμμένους με σαφήνεια και ειλικρίνεια. Κύρια χαρακτηριστικά της επιγραφής είναι η καλλιγραφία, η καθαρότητα και η ζωηρότητα των γραμμάτων και της άριστης διατηρήσεώς τους μέχρι σήμερα. Από την επιγραφή πληροφορούμαστε ότι η Μονή υπαγόταν στην επισκοπή Πέτρας και Σαγοδανίας της οποίας αρχιεπίσκοπος ήταν το 1633 ο Ιερεμίας. Γραφέας της επιγραφής είναι ο ιερέας και πρωτομάστορας Ιωάννης.

Απόσταση: 145 χιλιόμετρα – 2 ώρες και 24 λεπτά

Τηλέφωνο: 2493 061811