Ανακάλυψε τα γλυπτά της πόλης: Χρυσοστόμου Σμύρνης
Στην Θεσσαλονίκη, το μνημειώδες άγαλμά του βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας Αγίας Σοφίας.
Στέκουν δίπλα μας, τα προσπερνάμε, πολλές φορές μπορεί να μην παρατηρούμε καν την ύπαρξη τους. Είναι τα αγάλματα, οι προτομές και οι εικαστικές συνθέσεις της πόλης και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της. Πολλά από αυτά είναι τόσο γνωστά που έγιναν σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, όπως το άγαλμα του Βενιζέλου, οι Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου, το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια είναι πιο σύγχρονα, κάποια λιγότερο γνωστά, μερικά είναι πολυφωτογραφημένα, άλλα έχουν αφεθεί και παρακμάζουν. Στέκουν δίπλα σε μεγάλους δρόμους και πλατείες, ακίνητα, και μας διηγούνται ιστορίες από την πόλη.
Ο Χρυσόστομος Καλαφάτης, γεννημένος 8 Ιανουαρίου 1867, ήταν Έλληνας θεολόγος και ιερέας μικρασιατικής καταγωγής. Το 1902 -1910, διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας, Φιλίππων και Ζιχνών με σημαντική δράση στον Μακεδονικό Αγώνα. Από το 1910 έως τον θάνατο του διετέλεσε Μητροπολίτης Σμύρνης. Κατά την μικρασιατική καταστροφή και ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις του προσέφεραν διαφυγή αυτός αρνήθηκε να εγκαταλείψει την Σμύρνη και τους κατοίκους της και έτσι στις 27 Αυγούστου 1922 τα τουρκικά στρατεύματα έφτασαν στην μητρόπολη. Τον κατηγόρησαν για αντιτουρκική στάση και τον σκότωσαν με μαρτυρικό θάνατο αφού βασανίστηκε και τυφλώθηκε από τον τουρκικό όχλο. Το 1993, κατετάγη στο αγιολόγιο της Εκκλησίας, μαζί με όλους τους μάρτυρες της Μικρασιατικής Καταστροφής, με απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Για την ηρωική του στάση και τον μαρτυρικό του θάνατο ανακηρύχτηκε άγιος, προστάτης των Μικρασιατών και του αθλητισμού μιας και πρωτοστάτησε στην δημιουργία αθλητικών συλλόγων και εγκαταστάσεων. Πολλές εκκλησίες φέρουν το όνομά του όπως και πολλοί δρόμοι σε πόλεις της Ελλάδος ενώ αγάλματά του κοσμούν μεγάλες πόλεις, όπως Αθήνα (Νέα Σμύρνη, Νέα Ιωνία Γλυφάδα, Νίκαια, Περιστέρι) Πειραιάς Δράμα κα.
Στην Θεσσαλονίκη, το μνημειώδες άγαλμά του βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας Αγίας Σοφίας. Είναι κατασκευασμένο από μέταλλο από τον γνωστό γλύπτη Θανάση Απάρτη, έργο του οποίου είναι και η προτομή του Ιωάννη Παπάφη στο πάρκο Τσιρογιάννη. Στο άγαλμα, ο Χρυσόστομος κρατά στο ένα χέρι μια ράβδο, ενώ το άλλο είναι υψωμένο στον αέρα. Φαίνεται σαν να απαγγέλει έναν δυναμικό λόγο προς το ποίμνιο του.
Στην μαρμάρινη βάση διακρίνουμε το όνομά του και τις ημερομηνίες γεννήσεων και θανάτου. Αριστερά και πλάι μας δίνονται οι πληροφορίες πως το άγαλμα ανήγειρε το 1960 ο Σύλλογος Σμυρναίων Θεσσαλονίκης, όταν υπουργός Βορείου Ελλάδος ήταν ο Θεολογίτης και δήμαρχος της πόλης ο Παπαηλιάκης.
Ο Θανάσης Απάρτης ήταν Έλληνας γλύπτης με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της μοντέρνας γλυπτικής στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 24 Οκτωβρίου 1899. Μετά την καταστροφή της Σμύρνης, η οικογένεια του Απάρτη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το 1919 έφυγε για το Παρίσι, όπου σπούδασε, με επιχορήγηση της Έλενας Βενιζέλου, στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στο Παρίσι και επέστρεψε στην Αθήνα το 1940. Έχει συμμετάσχει με τα έργα του σε πολλές εκθέσεις. Πέθανε στην Αθήνα την 1 Απριλίου 1972. Έχει φτιάξει ακόμα ένα άγαλμα του Χρυστοστόμου Σμύρνης, το οποίο βρίσκεται στην Αθήνα.
