Ανακάλυψε τα γλυπτά της πόλης: Μαρδοχαίος Φριζής των Γιάννη Μπαρδή και Τάσου Μανιατάκου
Η προτομή με την οποία η Θεσσαλονίκη τιμά τον Μορντεχάι Φριζή.
Στέκουν δίπλα μας, τα προσπερνάμε, πολλές φορές μπορεί να μην παρατηρούμε καν την ύπαρξη τους. Είναι τα αγάλματα, οι προτομές και οι εικαστικές συνθέσεις της πόλης και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της. Πολλά από αυτά είναι τόσο γνωστά που έγιναν σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, όπως το άγαλμα του Βενιζέλου, οι Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου, το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια είναι πιο σύγχρονα, κάποια λιγότερο γνωστά, μερικά είναι πολυφωτογραφημένα, άλλα έχουν αφεθεί και παρακμάζουν. Στέκουν δίπλα σε μεγάλους δρόμους και πλατείες, ακίνητα, και μας διηγούνται ιστορίες από την πόλη.
O Μορντεχάι Φριζής, Ελληνοεβραίος αξιωματικός, γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα. Έδωσε αρχικά εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων, αλλά εγκατέλειψε τη σχολή για να περάσει στην νομική. Μπήκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, από την οποία αποφοίτησε το 1916. Έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εκστρατεία στην Ουκρανία, και στη μικρασιατική εκστρατεία, όπου, κατά την υποχώρηση, πιάστηκε αιχμάλωτος στη Σμύρνη. Άλλοι Εβραίοι πληροφορήθηκαν για το γεγονός, και συγκέντρωσαν χρήματα για να τον απελευθερώσουν, εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους». Έναν χρόνο αργότερα, αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς.
Πριν ακόμη κηρυχθεί ο πόλεμος του 1940, ο Φριζής είχε εκπονήσει σχέδιο απώθησης του εχθρού σε περίπτωση επίθεσης, το οποίο είχε εγκριθεί από τον Παπάγο. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Στις 5 Δεκεμβρίου, βορειοανατολικά της Πρεμετής, ο Φριζής και οι άντρες του δέχθηκαν επίθεση από ιταλικά αεροπλάνα. Ο Φριζής έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να πέσουν στα χαρακώματα, παρ’ όλα αυτά, για να μην υπάρξει πανικός στους στρατιώτες, ο ίδιος παρέμεινε καβάλα στο άλογό του και συνέχισε να τους εμψυχώνει. Ως καβαλάρης έγινε εύκολος στόχος για τα εχθρικά αεροπλάνα. Στην αρχή δέχτηκε βολές από το αεροπορικό πολυβόλο και έπειτα μία βόμβα τον αποτελείωσε. Τα οστά του αναγνωρίστηκαν στην Αλβανία το 2002 και η σορός του βρίσκεται στο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο Θεσσαλονίκης.
Προτομές του έχουν τοποθετηθεί έξω από το Πολεμικό Μουσείο στο Καλπάκι, στη γενέτειρά του τη Χαλκίδα, στο πολεμικό μουσείο Αθηνών και στη Θεσσαλονίκη, έναντι του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, στην πλατεία Εβραίων Μαρτύρων, ανάμεσα στις οδούς Παπαναστασίου και Καραμανλή. Η προτομή του είναι έργο των γλυπτών Γιάννη Μπαρδή και Τάσου Μανιατάκου, τοποθετήθηκε το 2007 και είναι δωρεά του American Helenic Congress. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν παρουσία του δημάρχου Παπαγεωργόπουλου στις 8.06.2007.
Στην προτομή διακρίνουμε τον Μαρδοχαίο Φριζή να φοράει την στρατιωτική στολή και τα παράσημα του. Παρά την μεγάλη έκταση του πάρκου, αυτή είναι η μοναδική προτομή σε έναν κατά τα άλλα κενό χώρο, έτσι που να στέκει κάπως μοναχικά παράταιρη και να χάνεται. Η πόλη τιμάει τον Φριτζή και με δυο οδούς που φέρουν το όνομά του, στην Ξηροκρήνη και στην Πυλαία.
Ο Γιάννης Μπαρδής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε Γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, από την οποία αποφοίτησε το 1972.
Ο Αναστάσιος Μανιατάκος γεννήθηκε στη Σπάρτη. Σπούδασε Γλυπτική και Κεραμική, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις γλυπτικής στην Ελλάδα και επίσης σε εθνικούς διαγωνισμούς για μνημειώδη δημόσια έργα τέχνης, τα οποία μπορούμε να θαυμάσουμε σε πολλές πόλεις της Ελλάδος. Έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις σε εθνικούς διαγωνισμούς και του έχουν απονεμηθεί πολλά βραβεία. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο ΤΕΙ Αθήνας.
