Ανακάλυψε τα γλυπτά της πόλης: Μνημείο Ιωάννη Παπάφη του Θανάση Απάρτη
Ένα μεγάλο μνημείο αφιερωμένο στον Ιωάννη Παπάφη δεσπόζει στον πεζόδρομο της Τσιρογιάννη, στο τέλος του πάρκου απέναντι από τον Λευκό Πύργο.
Στέκουν δίπλα μας, τα προσπερνάμε, πολλές φορές μπορεί να μην παρατηρούμε καν την ύπαρξη τους. Είναι τα αγάλματα, οι προτομές και οι εικαστικές συνθέσεις της πόλης και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της. Πολλά από αυτά είναι τόσο γνωστά που έγιναν σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, όπως το άγαλμα του Βενιζέλου, οι Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου, το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια είναι πιο σύγχρονα, κάποια λιγότερο γνωστά, μερικά είναι πολυφωτογραφημένα, άλλα έχουν αφεθεί και παρακμάζουν. Στέκουν δίπλα σε μεγάλους δρόμους και πλατείες, ακίνητα, και μας διηγούνται ιστορίες από την πόλη.
Το όνομα Ιωάννης Παπάφης είναι γνωστό στους Θεσσαλονικείς. Ο μεγαλύτερος δρόμος που διασχίζει την Τούμπα φέρει το όνομά του, καθώς και το Παπάφειο Ορφανοτροφείο.
Ο Ιωάννης Παπάφης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, από εύπορη οικογένεια με πατέρα έμπορο. Ασχολήθηκε και ο ίδιος με το εμπόριο, ζώντας το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Μάλτα, μέχρι και το τέλος της ζωής του. Πέθανε πλήρης ημερών στις 16 Φεβρουαρίου 1886, σε ηλικία 94 ετών, έχοντας δημιουργήσει μια τεράστια περιουσία. Ήταν εθνικός ευεργέτης και πολύ γενναιόδωρος σε όλη την διάρκεια της ζωής του. Διέθεσε σημαντικά χρηματικά ποσά για την Επανάσταση του 1821, προσέφερε πολλά χρήματα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Με εντολή που άφησε στην διαθήκη του, έδωσε πολλά χρήματα σε νοσοκομεία και ιδρύματα της Θεσσαλονίκης. Στις 10 Οκτωβρίου 1884, με χειρόγραφη και ενυπόγραφη επιστολή, εξουσιοδοτούσε τους γενικούς κληρονόμους του για την ανέγερση ορφανοτροφείου. Την Κυριακή 12 Μαρτίου 1895, έγινε από το μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αθανάσιο η κατάθεση του θεμέλιου λίθου του Ορφανοτροφείου που επονομάστηκε “Ο Μελιτεύς” σύμφωνα με τη θέληση του ιδρυτή. Οι Θεσσαλονικείς όμως εκδηλώνοντας την ευγνωμοσύνη τους προς το πρόσωπό του, το ονόμασαν και Παπάφειο, όπως είναι γνωστό στους περισσότερους σήμερα.
Ένα μεγάλο μνημείο αφιερωμένο στον Ιωάννη Παπάφη δεσπόζει στον πεζόδρομο της Τσιρογιάννη, στο τέλος του πάρκου απέναντι από τον Λευκό Πύργο. Είναι εξ ολοκλήρου μαρμάρινο έργο του γλύπτη Θανάση Απάρτη και χρονολογείται το έτος 1952. Είναι ιδιαίτερα συγκινητικό πως το μνημείο τοποθετήθηκε με δαπάνες των παιδιών που διέμεναν κάποτε στο Παπάφειο Ορφανοτροφείο και από τον Δήμο Θεσσαλονίκης. Το έργο αποτελείται από μια προτομή του Ιωάννη Παπάφη πάνω σε ένα βάθρο, με το όνομά του γραμμένο και τις ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου, 1792-1886. Πίσω από την προτομή, μια μεγάλη μαρμάρινη επιφάνεια, στην οποία απεικονίζονται αγόρια νεαρής ηλικίας. Ο ένας είναι μαθητής και κρατάει το βιβλίο του, ο άλλος ένα πριόνι, ένας το σφυρί και το αμόνι, δίπλα του ο άλλος πετσέτα και ψαλίδι, γιατί προφανώς είναι κουρέας, δίπλα του ο τσαγκάρης με ένα παπούτσι και ένα εργαλείο επισκευής και ο τελευταίος κρατάει ένα πνευστό μουσικό όργανο (φλογέρα ή κλαρίνο). Είναι τα νεαρά αυτά αγόρια που χάρη στον Ιωάννη Παπάφη βρήκαν ένα σπίτι, ένα πιάτο φαγητό, τους δόθηκε η ευκαιρία να μορφωθούν και να μάθουν μια τέχνη, να εργαστούν, και όλα όσα έχουν τα χρωστούν στον μεγάλο ευεργέτη.
Πίσω από την προτομή του Παπάφη, στο πάνω μέρος, διαβάζουμε:
Εγεννήθη εν Θεσσαλονίκη
Απέθανεν Εν Μάλτα
Αριστερά και δεξιά της μαρμάρινης πλάκας στο πάνω και κάτω μέρος, όπου είναι χαραγμένες οι μορφές των νεαρών, είναι γραμμένα τα εξής:
«Το Ορφανοτροφείον οφείλει να ονομασθή ΜΕΛΙΤΕΥΣ άνευ ετέρου διακριτικού σημείου ή προσθήκης, θέλω ίνα εν αυτώ γίνωνται παραδεκτά ορφανά αρρένα ελληνόπαιδα καταγόμενα εξ οιουδήποτε μέρους κατά προτίμησιν όμως τα εν Θεσσαλονίκη γεννημένα και ανήκοντα εν πάσει περιπτώσει εις την Ορθόδοξον Ελληνικήν Εκκλησίαν. Επιθυμώ δε όπως η αγωγή γένηται τοιαύτη ώστε να δύναται τα ορφανά επανερχόμενα εις την κοινωνίαν να κερδίζωσι τον άρτον δι εντίμου εργασίας».
ΕΝ ΜΑΛΤΑ
10 – 10 -1884
Οι απόφοιτοι του Παπαφείου Ορφανοτροφείου “Ο ΜΕΛΙΤΕΥΣ” ευγνωμοσύνης ένεκεν ανήγειρον
Πρόθυμω συνδρομή Δήμου των Θεσσαλονικέων 1952
Ο Θανάσης Απάρτης ήταν Έλληνας γλύπτης με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της μοντέρνας γλυπτικής στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 24 Οκτωβρίου 1899. Μετά την καταστροφή της Σμύρνης, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το 1919 έφυγε για το Παρίσι, όπου σπούδασε με επιχορήγηση της Έλενας Βενιζέλου στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στο Παρίσι και επέστρεψε στην Αθήνα το 1940. Έχει συμμετάσχει με τα έργα του σε πολλές εκθέσεις. Πέθανε στην Αθήνα την 1 Απριλίου 1972. Μεταξύ άλλων, μερικά από τα πολύ γνωστά υπαίθρια έργα του είναι το άγαλμα του «Χρυσόστομου Σμύρνης» στην πλατεία Αγίας Σοφίας.
