Ανακαλύψτε τα κτίρια της πόλης: Στοά Σαούλ, Ερμού 12

Πνιγμένα από το καυσαέριο και τις μοντέρνες πολυκατοικίες. Στέκουν δίπλα μας ενάντια στο χρόνο και την φθορά. 

Τα προσπερνάμε, δεν τα παρατηρούμε, σε κάποια από αυτά ζούμε και εργαζόμαστε, κάνουμε τα ψώνια μας η πίνουμε έναν καφέ. Άλλα μαραζώνουν από την αδιαφορία μας. 

Ζωντανά και περήφανα σύμβολα της ιστορίας της πόλης, κρύβουν σημαντικά γεγονότα, σκοτεινά μυστικά, οικογενειακές ιστορίες, τραγωδίες και χαρές. Νεοκλασικά, διατηρητέα, του ευρωπαϊκού εκλεκτισμού, του κλασικισμού, μπαρόκ, σύγχρονα αυτά είναι τα κτήρια σύμβολα της πόλης.

Στοά Σαούλ

Η στοά Σαούλ στην οδό Ερμού 12 που τα τελευταία χρόνια παρακμάζει στη φθορά του χρόνου, έζησε ένδοξες στιγμές στην μακρά της ιστορία. Συνδέει την Β. Ηρακλείου την Ερμού την Βενιζέλου και την Ι. Δραγούμη καταλαμβάνοντας ένα οικοδομικό τετράγωνο στην καρδιά του κέντρου της πόλης. 

Χτίστηκε ανάμεσα στα 1867-71, ενώ ένα τμήμα της καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1917. Επανακατασκευάστηκε το 1929, τροποποιώντας τη στοά περίπου σε σχήμα Γ. Αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο της ακμής της οικογένειας Μοδιάνο που ξεκίνησε από τον Σαούλ, τον φτωχό υπάλληλο που αναδείχθηκε σ’ έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

Ο αρχιτέκτονας Ελί Μοδιάνο καθώς και η Κτηματική Τράπεζα του Μοδιάνο διατηρούσαν γραφεία μέσα στην στοά.

Ο Ελί Μοδιάνο (1881-1968) ήταν εβραίος αρχιτέκτονας, γόνος της γνωστής και πλούσιας οικογένειας Μοδιάνο, μια από τις πιο δυνατές οικογένειες της εβραϊκής σεφραδιτικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. 

Ο Ελί Μοδιάνο σπούδασε στην École Centrale des Arts et Manufactures στο Παρίσι και αφού γύρισε στη Θεσσαλονίκη, υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες που άφησαν το στίγμα τους στην πόλη αφού ανέλαβε τον σχεδιασμό και άλλων σημαντικών κτηρίων της πόλης όπως η «Έπαυλη Μοδιάνο» που οφείλει το όνομα της στον αρχικό ιδιοκτήτη της Ισραηλίτη τραπεζίτη Γιακό Μοδιάνο, πατέρα επίσης του αρχιτέκτονα της έπαυλης, Ελί Μοδιάνο. 

Το κτήριο το 1916 γίνεται έδρα της τριανδρίας Βενιζέλου-Δαγκλή-Κουντουριώτη. Επίσης, λέγεται «Παλαιό Κυβερνείο», από τη χρήση της ως επίσημη κατοικία του Διοικητή Βορείου Ελλάδος κατά τον Μεσοπόλεμο. Το κτήριο από το 1970 στεγάζει το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας.

Το “Παλιό Τελωνείο Θεσσαλονίκης”, με έτος κατασκευής το 1912, σε σχέδια Alexandre Vallaury,

Η Στοά Μοδιάνο (Αγορά Μοδιάνο), με έτος κατασκευής 1922-1925.

Λέγεται ότι στα εγκαίνια της που έγιναν στις 23 Μαρτίου του 1925, είχε γίνει μια μεγάλη γιορτή όπου οι μουσικές έπαιζαν ως αργά τη νύχτα, ενώ για τους πλούσιους υπήρχε άφθονη σαμπάνια και χαβιάρι, σε αντίθεση με τους φτωχούς που τους πρόσφεραν μόνο ψωμί και τυρί.

Το Ξενοδοχείο “Λουξεμβούργο”, Μέγαρο Άτλας, και πολλά άλλα

Στα τέλη της τουρκοκρατίας στη θέση της στοάς Σαούλ υπήρχε χάνι που περιελάμβανε 96 εργαστήρια, καφενείο, γραφεία και αποθήκες, και ανήκε στα παιδιά του Σαούλ Μοδιάνο. Η στοά Σαούλ, πιθανά σε σχέδια του Βιταλιάνο Ποζέλι, ολοκληρώνεται το 1881, μετά από έμπνευση του Σαούλ Μοδιάνο, να δημιουργήσει στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ένα σύγχρονο εμπορικό κέντρο. 

Η στοά καταστρέφεται από την πυρκαγιά του 1917 και σώζεται μόνο η πρόσοψη επί της Βασ. Ηρακλείου, ενώ το υπόλοιπο κτίριο ανακατασκευάζεται. Έτσι η στοά αποκτά νέα κτίρια και η τελευταία της προσθήκη γίνεται το 1929, όταν χτίζεται το κτίριο που “βλέπει” στην σημερινή οδό Βενιζέλου σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο. Πρόκειται για το πρώτο σύγχρονο χώρο εμπορικών καταστημάτων κάτι σαν εμπορικό κέντρο της εποχής εκείνης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η όψη προς τη Βασιλέως Ηρακλείου (σωζόμενο τμήμα τής προ τού 1917 στοάς), η οποία, με τις αρχιτεκτονικές μορφές και τα ενδιαφέροντα μορφολογικά χαρακτηριστικά, δημιουργεί ένα συναρπαστικό σύνολο. Τα επαναλαμβανόμενα στοιχεία (εξωστόθυρες και εξώστες), σε συνδυασμό με τις ψευδοπαραστάδες από γύψινα κορινθιακά επίκρανα και βάσεις διαιρούν τον όροφο σε όλο το μήκος του, ενώ παράλληλα αποτελούν διακοσμητικές ταινίες τής όψης. 

Οι μπαλούστρες (τα γύψινα ή τσιμεντένια κολωνάκια) των εξωστών, καθώς και τα περίτεχνα φουρούσια που τους στηρίζουν αποτελούν κυρίαρχα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τής όψης. Τα επαναλαμβανόμενα στοιχεία των εξωστών-εξωστόθυρων διακόπτονται στο σημείο τής κεντρικής εισόδου και αντικαθίστανται από ένα μεγαλύτερο παράθυρο σε σχέση με τα υπόλοιπα, προκειμένου να τονιστεί η είσοδος προς το εσωτερικό τής στοάς. 

Πάνω από την κύρια είσοδο παρατηρούμε διακοσμητικό μετάλλιο με τα αρχικά τού ιδιοκτήτη (S.M.) – επιλογή όχι τυχαία, αφού στον πρώτο όροφο αυτής της όψης λειτούργησε η τράπεζα του Μοδιάνο (μάλιστα, διασώζεται ακόμη κομμάτι από τη ζωγραφισμένη οροφή της).

Η όψη επί της οδού Ερμού διασπάται σε μια σειρά από μικρά, διώροφα εμπορικά κτίρια, τυπικό δείγμα των κτιρίων αγοράς που καθιερώνονται στη Θεσσαλονίκη μετά την πυρκαγιά τού 1917.Επί της οδού Βενιζέλου, η όψη (που ήταν και αυτή που προστέθηκε τελευταία, το 1929) φέρει έντονα στοιχεία art deco, καθώς το σχέδιο του γάλλου αρχιτέκτονα Ζαν Ζοζέφ Πλεϊμπέρ (το οποίο θύμιζε αρκετά την πρόσοψη επί της Βασιλέως Ηρακλείου) ουδέποτε υλοποιήθηκε.

Στην πολύχρονη ιστορία της, η Στοά Σαούλ στέγασε τράπεζα, αποθήκες εμπορευμάτων, γραφεία, εμπορικά καταστήματα, καταστήματα εστίασης και ψυχαγωγίας. Σήμερα παραμένει εν μέρει σε λειτουργία, παρότι έχει χάσει σημαντικό μέρος τής αίγλης και της δημοτικότητάς της. Κρίθηκε διατηρητέο έργο τέχνης το 1980, με ΦΕΚ. 

Σήμερα έκλεισε και το τελευταίο κατάστημα εντός της στοάς ενώ λίγα καταστήματα περιμετρικά μένουν ανοιχτά.