Ανακαλύπτοντας ένα κρυμμένο αστέρι στον γαλαξία των βυζαντινών μνημείων της πόλης

Μπορεί να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από έναν πολύβουο κεντρικό δρόμο της πόλης και όμως όταν βρίσκεσαι στον προαύλιο του χώρο και κυρίως στο εσωτερικό του, ο χρόνος μοιάζει να σταματά και κάθε ενοχλητικός ήχος που παραπέμπει σε μια αγχώδη καθημερινότητα ξαφνικά αποτελεί μακρινό παρελθόν.

Η Θεσσαλονίκη είναι ένας γαλαξίας βυζαντινών μνημείων που «κουβαλούν» ιστορίες αιώνων. Και ένα από τα άστρα σε αυτόν τον γαλαξία είναι ο Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος.

Στη «συνάντηση» της Εγνατίας με την Ιασωνίδου, περπατώντας ως συνήθως με το κεφάλι καρφωμένο στο κινητό, χάνεις τη μεγαλοπρέπεια του ναού που κρύβεται πίσω από τα ψηλά δέντρα.

Τόσο μικρός, αλλά ταυτόχρονα τόσο επιβλητικός και όμορφος.

Η επωνυμία του ναού ανήκει στα νεότερα χρόνια και οφείλεται σε παρεκκλήσι του γειτονικού ναού της Παναγούδας. Στο παρεκκλήσι μεταφέρθηκαν τα ιερά σκεύη του ναού του Αγίου Παντελεήμονος, όταν μετατράπηκε σε τζαμί.

Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της πόλης, κοντά στην Κασσανδρεωτική Πύλη και βόρεια της βυζαντινής κεντρικής οδού, της Λεωφόρου.

Χρονολογείται στα τέλη του 13ου αιώνα και έχει συμπεριληφθεί στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988.

Η παλαιότερη έρευνα ταύτιζε το ναό με το καθολικό της Μονής Περιβλέπτου, άποψη που έχει αμφισβητηθεί.

Η βυζαντινή Μονή της Θεοτόκου Περιβλέπτου, η οποία ήταν γνωστή και ως Μονή του κυρ Ισαάκ, από το μοναχικό όνομα του ιδρυτή της, Ιάκωβου, μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (1295-1315). Το όνομα του ιδρυτή της φαίνεται ότι διατήρησαν και οι Τούρκοι (İshakiye Camii = Ισακιέ τζαμί), οι οποίοι μετά το 1548 μετέτρεψαν την εκκλησία σε τζαμί. Από το τζαμί διατηρούνται έως σήμερα η βάση του μιναρέ και το συντριβάνι.

Ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, με νάρθηκα και εξωτερική στοά (περίστωο) και ακολουθεί την κωνσταντινοπολίτικη αρχιτεκτονική παράδοση.

Δύο μικροί τρούλοι υπήρχαν άλλοτε στο περίστωο και άλλος ένας στον νάρθηκα.

Η στοά σήμερα έχει καταρρεύσει στο μεγαλύτερο τμήμα της και διατηρούνται μόνο δύο παρεκκλήσια στο ανατολικό.

Το περίστωο αποτελεί τυπικό χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής  των ναών της Θεσσαλονίκης στην εποχή των Παλαιολόγων (1261-1453).

Στην Πρόσθεση, στο Διακονικό και στα παρεκκλήσια διατηρούνται λιγοστές τοιχογραφίες που ανάγονται στις αρχές του 14ου αιώνα.

Στην οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε τζαμί από το οποίο διατηρούνται η βάση του μιναρέ και η μαρμάρινη φιάλη στην αυλή.

Όπως οι περισσότεροι ναοί της Θεσσαλονίκης επανήλθε στη χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912.

Ο ναός έπαθε σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1978 και αποκαταστάθηκε υποδειγματικά.

Από τις αρχικές τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη του 13ου αιώνα, σώζονται ελάχιστες στην πρόθεση, στο διακονικό και στα παρεκκλήσια η Θεοτόκος Βλαχερνίτισσα, άγιοι και ιεράρχες.

Ενδιαφέρον για την ιστορία του ναού παρουσιάζει η απεικόνιση του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, συνώνυμου αγίου με το μητροπολίτη και ιδρυτή του ναού, σε προέχουσα θέση στο διακονικό μαζί με σεβίζοντες Ιεράρχες.

Ωράριο λειτουργίας: Κάθε μέρα 08:00 – 12:00 και 17:00 – 19:00

Οδηγίες: Δεν επιτρέπεται η είσοδος σε όσους φορούν βερμούδες, κοντά παντελόνια και αμάνικα.

Τιμές εισιτηρίων: Δωρεάν

Πανηγυρίζει: 27 Ιουλίου

Διεύθυνση: Αρριανού & Ιασωνίδου, 54635 Θεσσαλονίκη

Επικοινωνία: +30 2310 204150

Οδηγίες -> Πως να φτάσετε

*με πληροφορίες από

thessalonikitourism.gr

Λ. Τσακτσίρα· Κ. Παπανθίμου· Γ. Μάντζιου· Ν. Καλογήρου (2013). Θεσσαλονίκη: η πόλη και τα μνημεία της. Θεσσαλονίκη: Μαλλιάρης Παιδεία. σελίδες 116–117.

«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ναός Αγίου Παντελεήμονα, Θεσσαλονίκη». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2013.

Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, Ρεκος, Θεσσαλονίκη 1997, Ε.Μαρκή

Ε.Κουρκουτίδου-Νικολαϊδου & Α.Τουρτα, Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Καπον, Αθήνα 1997

Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, Ρεκος, Θεσσαλονίκη 1997, Συλλογικό – Ε.Μαρκή