Ανατολική VS Δυτική Θεσσαλονίκη

του Σάκη Ιωαννίδη Εικόνες: Θανάσης Σταθόπουλος, Γιάννης Τζιμπρές

Στη Θεσσαλονίκη των μεγαλεπήβολων σχεδίων και των λαμπρών υποσχέσεων, ο μύθος των υποβαθμισμένων και προβληματικών δυτικών συνοικιών έναντι των αριστοκρατικών και ανεπτυγμένων ανατολικών διαιωνίζεται και περνάει στις νέες γενιές. Τα πράγματα έχουν αλλάξει εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά οι άνθρωποι όχι. Για τη Χριστίνα οι δυτικές συνοικίες δεν υπάρχουν ενώ για τον Γιάννη ανατολικά ζουν οι αριστοκράτες. Σίγουρα;

Ο Γιάννης από το Κορδελιό

«Μεγάλωσα στο Κορδελιό. Για μένα, τώρα, είναι μια ήσυχη περιοχή, δεν την αλλάζω ρε τίποτα. Στο Κορδελιό θέλω να µείνω και αργότερα. Να κάνω οικογένεια και να έχω τη δουλειά μου εδώ. Μ’ αρέσει να βγαίνω στα µέρη µας. Έχω πάει και ανατολικά, πιο πολύ στις καφετέριες της Κρήνης, ξέρεις. Δεν είναι άσχηµα, αλλά είναι κάπως… Πιο κυριλέ. Πιο αριστοκρατικά».

Πολλοί προτιμούν τον Δήµο Ελευθερίου Κορδελιού, διότι τα ενοίκια και οι αγορές σπιτιών είναι οι πιο οικονοµικές, ενώ οι τιµές ανεβαίνουν στην περιοχή Στρεμπενιώτη στη Νεάπολη και σε ορισµένα σηµεία του δήµου Συκεών.

«Έφυγα νωρίς από το σχολείο. Το σχολείο δεν µου πολυάρεσε ρε παιδί µου. Ήθελα γρήγορα να φύγω. Έβλεπα τα φιλαράκια µου που δούλευαν από µικροί να κάνουν λεφτά και να κάνουν τη φιγούρα τους σε γκόµενες. Ήθελα και εγώ. Ακριβά ρούχα, παπούτσια, όλα. Ήθελα να κάνω τη φιγούρα µου». Ο Γιάννης τελείωσε γρήγορα µε το σχολείο και βρήκε δουλειά σε πακέτο και παράλληλα έπαιζε µπάλα. Έβγαζε τα δικά του λεφτά, αλλά δεν µπόρεσε να κάνει καριέρα στο ποδόσφαιρο. Πρόσφατα τελείωσε τη στρατιωτική του θητεία και δεν έχει αποφασίσει τι θα κάνει στη ζωή του.

“Δεν ήθελα να περάσω στο πανεπιστήμιο. Αυτά που ξέρω, νομίζω ότι είναι αρκετά για να ζήσω την υπόλοιπη ζωή µου. Δεν θέλω πολλές άλλες γνώσεις, κατάλαβες; Ξέρω όλο το Κορδελιό. Δεν είµαστε και πολλοί. Συνήθως τα κορίτσια είναι αυτά που περνάνε στο πανεπιστήµιο, ενώ τ’ αγόρια φτάνουν μέχρι το λύκειο το πολύ. Δεν ξέρω γιατί συμβαίνει αυτό”.

Πολύ σπάνια μαθητές των Γενικών Λυκείων εγκαταλείπουν το σχολείο. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει oρισμένες φορές στα ΤΕΕ συνήθως λόγω οικογενειακών προβλημάτων. Στη δυτική Θεσσαλονίκη λειτουργούν περίπου 70 δηµόσια γυµνάσια και 40 λύκεια. Συµπληρωµατικά, βρίσκουµε πειραµατικό γυµνάσιο/λύκειο, εκκλησιαστικό, εσπερινό, ΤΕΕ, αλλά και σχολείο δεύτερης ευκαιρίας. Ευκαιρίες εκπαίδευσης προσφέρονται επίσης στους αλλοδαπούς κατοίκους και σε όσους έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν το πρόβληµα των ναρκωτικών. Μαθητές από τη Ρωσία, την Αλβανία, τη Γεωργία, τη Λιθουανία και τη Βουλγαρία παρακολουθούν το διαπολιτισµικό σχολείο του Ευόσµου.

Σύνδεση βιoμηχανίας με δυτικές συνοικίες

«Ξέρω ότι δεν υστερούμε σε τίποτα από εκείνες τις περιοχές, αλλά πάλι νομίζω ότι έχουν κάτι παραπάνω. Αυτό µου έχει µείνει απ’ όλα τα χρόνια. Ανατολικά, δυτικά. Πάντα εµάς µας είχαν για πιο υπoβαθµισμένους. Εκεί είναι όλοι οι πλούσιοι. Όχι ότι δεν υπάρχουν και δικοί µας που έχουν φράγκα, αλλά εκεί είναι αλλιώς». Ο Γιάννης µου λέει ότι οι δυτικές συνοικίες έχουν τη “ρετσινιά” της υποβαθµισµένης περιοχής από παλιά. Ο λόγος είναι η καθιέρωση της περιοχής ως βιομηχανικής ζώνης. Η ανάπτυξη της βιοµηχανίας στην περιοχή, µε πετροχηµικά εργοστάσια, διυλιστήρια και βυρσοδεψία δηµιούργησε µια γενιά εργατών οι οποίοι διέµεναν εκεί. Οτιδήποτε χειρονακτικό και τεχνικό συνδέθηκε µε τις δυτικές περιοχές.

Dendropotamos myth

«Όλες οι συνοικίες έχουν ησυχάσει εκτός από τον Δενδροπόταµο. Το κακό όνοµα που έχει βγάλει είναι πολύ αληθινό, πίστεψε µε. Πιτσιρικάς µεγάλωσα κι εκεί και είδα από κοντά τι γίνεται. Παλιά ήταν ακόµα χειρότερα. Πολύ ναρκωτικά, ό,τι θες. Οι τσιγγάνοι που ζουν εκεί είναι πανέξυπνοι, αλλά αδίστακτοι. Αν πας ακόμα και τώρα θα αρχίσουν να σου κολλάνε και να σε ρωτάνε, τι θες και τι ψάχνεις. Εξαρτάται τι θα πεις και θα σου φερθούν ανάλογα. Θα σ’ έχουν κόψει απ’ την αρχη πώς είσαι.”. Ο Γιάννης µπορεί και κυκλοφορεί στο Δενδροπόταµο χωρίς να φοβάται. Ξέρουν τη φάτσα του από µικρό παιδί και δεν ανησυχούν. Η εκπρόσωπος του Δικτύου Πρόληψης Άλφα, Ελευθερία Σπυροπούλου, αναφέρει ότι: «Στον Δενδροπόταµο όντως υπάρχει διακίνηση ναρκωτικών, αλλά δεν είναι αυτό το µόνο χαρακτηριστικό της περιοχής. Δεν είναι όλοι οι κάτοικοι έµποροι. Αυτή είναι η προκατάληψη που υπάρχει. Μεγάλο ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ που έχουν διαµορφώσει ένα στερεότυπο για την περιοχή. Έχω πάει και βράδυ και έχω περπατήσει και δεν αντιµετώπισα κάποιο πρόβληµα. Κανείς δεν θα πάρει ναρκωτικά, αν δεν το θέλει ο ίδιος”.

Η υποχρεωτική εκπαίδευση δεν είναι κάτι το αυτονόητο για αρκετούς γονείς της περιοχής, οπότε έξω από το σχολείο οι πιθανότητες επαφής των παιδιών µε τους χρήστες είναι περισσότερες. Η έλλειψη βασικής εκπαίδευσης οδηγεί στη χειρωνακτική εργασία και το εμπόριο, αποκλείοντας αυτήν την οµάδα του πληθυσµού από τα σύγχρονα επαγγέλµατα. Το αποτέλεσµα των παραπάνω είναι η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισµός και κατ’ επέκταση η απενοχοποίηση της διακίνησης ως µέσο βιοπορισµού.

Οι κάτοικοι της περιοχής κατά καιρούς ξεσηκώνονται ζητώντας να φύγουν οι έµποροι των ναρκωτικών και να έρθουν περισσότεροι αστυνοµικοί στην περιοχή τους. Σήµερα πολλές ευαισθητοποιημένες οικογένειες Ροµά και µη προσπαθούν να προστατέψουν τα παιδιά τους από τα ναρκωτικά, ενώ ο Δενδροπόταµος σταδιακά βελτιώνεται. ”Ο Σύλλογος Γυναικών Δενδρoπoτάµoυ δραστηριοποιείται πάρα πολύ για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, όλο και περισσότερα παιδιά πηγαίνoυν στα σχολεία και περνάνε τις πανελλαδικές, το λεωφορείο του ΟΑΣθ περνάει πλέον µέσα από το Δενδρoπόταµo, γίνονται προσπάθειες για ουσιαστική αλλαγή. Όταν γίνεται αυτόµατα η σύνδεση Δενδροπόταµος – ναρκωτικά, αυτό διαιωνίζει το πρόβληµα και την προκατάληψη για τους κατοίκους της περιοχής», τονίζει η κ. Σπυροπούλου.

Από την ανάπτυξη στην κρίση

Πριν την κρίση η οικονοµική και πολιτιστική ανάπτυξη των δυτικών συνοικιών ήταν έκδηλη. Πέρα από πληθώρα καφέ – µπαρ και νυχτερινών κέντρων διασκέδασης, κατασκευάστηκαν και λειτουργούσαν µε επιτυχία εµπορικά κέντρα, αθλητικοί χώροι, θέατρα, πολυκινηματογράφοι και πολυτελή ξενοδοχεία. Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Σταυρούπολη, το τεχνολογικό Μουσείο στη Σίνδο και το εμπορικό κέντρο Citygate καθημερινά δέχονταν ικανοποιητικό αριθμό επισκεπτών. Σήμερα το Τεχνολογικό Μουσείο είναι στο NOESIS και το εμπορικό κέντρο με τον πολυκινηματογράφο έκλεισε, προς το παρόν. Ο δήμος Σταυρούπολης διεκδικεί ακόμα το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, εκτάσεως 336,5 στρεμμάτων, για να το μετατρέψει στο πρώτο μητροπολιτικό πάρκο των δυτικών συνοικιών, όπου ο χώρος πρασίνου θα καλύπτει το 90% της συνολικής έκτασης.

Χριστίνα, Καλαμαριά

“Εδώ και 20 χρόνια μένω στην Καλαμαριά και μου αρέσει πολύ. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα έχει αλλάξει, παλιά ήταν πιο ήσυχη. Τώρα έχει κυκλοφοριακό, πολυκατοικίες και φασαρία. Δεν θα ήθελα να μένω δυτικά. Προτιμώ εδώ, όπου μεγάλωσα και ίσως εκτός Θεσσαλονίκης, Περαία, Θέρμη». Η Καλαμαριά αριθμεί πάνω από 80.000 κατοίκους. Οι πρώτοι κάτοικοι των ανατολικών περιοχών ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία που μετέτρεψαν έναν αφιλόξενο τόπο σε μια από τις πλουσιότερες περιοχές της Θεσσαλονίκης.”

Στη χρονική περίοδο μεταξύ 2005 και 2008 ανεγέρθηκαν δεκάδες οικοδομές σε ανατολική και δυτική Θεσσαλονίκη, παρά το γεγονός ότι η ζήτηση είχε μειωθεί. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα με την τεράστια κρίση στην αγορά ακινήτων να να παραμένουν αδιάθετες χιλιάδες κατοικίες, καινούργιες και μεταχειρισμένες, όπως εκτιμούν παράγοντες της κτηματαγοράς.

Για να αγοράσει κάποιος διαμέρισμα στη Νέα Παραλία και στο Καραμπουρνάκι θα πρέπει να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη, ενώ το Πανόραμα, η Δροσιά και η Παραλίμνη θεωρούνται από τις ακριβότερες περιοχές. Στις πιο οικονομικές κατατάσσονται η Περαία, ο Τρίλοφος και το Πλαγιάρι.

Δωρεάν παιδεία

«Δεν είχα σκεφτεί ποτέ να μην πάω φροντιστήριο στο λύκειο για τις εξετάσεις. Έκανα και ιδιαίτερα, αλλά και ενισχυτική διδασκαλία. Πήγαιναν όλοι, πήγα και εγώ. Έμαθα παραπάνω πράγματα, σίγουρα, αλλά το έκανα γιατί είχα υψηλούς στόχους. Βέβαια, για τη σχολή που τελικά επέλεξα, τη γαλλική φιλολογία, δεν χρειαζόταν να πάω γιατί η βάση είναι χαμηλή, αλλά τότε δεν το ήξερα. Ένιωθα μια σιγουριά. Ίσως γι’ αυτό λένε ότι περισσότερα παιδιά περνάνε στο πανεπιστήμιο από ανατολικά, γιατί είναι πιο εύκολο να πάνε φροντιστήριο», λέει η Χριστίνα. Στην ανατολική Θεσσαλονίκη λειτουργούν 11 ιδιωτικά σχολεία, περισσότερα από 40 λύκεια και 60 γυμνάσια. Οι γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους στα φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης ξοδεύουν μόνο για τη β’ και γ’ λυκείου κατά μέσο όρο 6.500 ευρώ, ενώ το κόστος για την ιδιωτική εκπαίδευση ανέρχεται περίπου σε 3.000 ευρώ για κάθε τάξη του γυμνασίου και 6.000 για κάθε τάξη του λυκείου. Μαζί με τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία λειτουργεί σχολείο Κωφών και Βαρήκοων, ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΕΛΕΠΑΠ), πειραματικό, μουσικό σχολείο, δεύτερης ευκαιρίας, εσπερινό καθώς και διαπολιτισμικό στην Πυλαία.

“Δεν ξέρω ακόμα αν θα γίνω καθηγήτρια. Κάνω κάτι λίγα ιδιαίτερα τώρα, πιo πολύ για το χαρτζιλίκι μου. Έχω άλλο ένα έτος στη σχολή και θέλω να πάω και erasmus. Ίσως ψάξω και για μεταπτυχιακό. Σκέφτομαι διάφορα. Αν βρω τα σκούρα, μπορεί να προσπαθήσω να μπω σε τράπεζα».

Χαρτογραφώντας τους μετανάστες

«Το βράδυ δεν πιστεύω ότι κινδυνεύω. Έχω ακούσει κάποιες ιστορίες για τις γύρω περιοχές, αλλά δεν φοβάμαι. Νομίζω δυτικά θα φοβόμουν πιο πολύ, αν έμενα εκεί. Έχω την εντύπωση ότι εκεί γίνονται πιo πολλές κλοπές. Δεν ξέρω γιατί, ίσως επειδή έχει πιo πολλούς μετανάστες, νιώθω ότι υπάρχει κάτι άγριο, κάτι διαφορετικό που δεν έχω συνηθίσει. Αν άρχιζαν να μένουν μετανάστες στην Καλαμαριά στην αρχή δεν θα μου άρεσε, απ’ αυτά που έχω ακούσει. Αν όμως ήταν σωστοί άνθρωποι δεν θα με πείραζε καθόλου».

Oι μετανάστες εγκαταστάθηκαν κυρίως εκεί που το νοίκι είναι φτηνό: Οι μετανάστες πριν το 1990 ήταν κυρίως φοιτητές. Συνήθως έμεναν γύρω από το πανεπιστήμιο, στη Μελενίκου, στην Τούμπα, 40 Εκκλησιές, Παπάφη, για να είναι κοντά στο πανεπιστήμιο. Μετά το ’90, η πλειοψηφία των μεταναστών ήταν από την πρώην ΕΣΣΔ και έμεναν περισσότερο στην Περαία, γιατί τα ενοίκια ήταν πολύ φτηνά. Τον χειμώνα στην Περαία δεν έµενε κανείς, µόνο το καλοκαίρι πήγαινε ο κόσµος. Έπειτα άρχισαν να µετακινούνται προς το κέντρο, δηλαδή πίσω από τα πανεπιστήµια, µέχρι τα κάστρα και πίσω από το σταθµό. Και τώρα τους βρίσκουµε σε Συκιές, Εύοσµο, Ευκαρπία, Νικόπολη, Κορδελιό, δηλαδή στα δυτικά. Ανατολικά θα βρει κανείς λιγότερους µετανάστες επειδή τα ενοίκια είναι ακόμη σχετικά πιο ακριβά.

Θεσσαλονίκη δεν είναι μέχρι το κέντρο

«Μ’ αρέσει να βγαίνω εδώ για καφέ και ποτό, αν και στην Κρήνη πάνε πολλοί που θέλουν να δείξουν το αυτοκίνητο τους ή το ντύσιμό τους. Ψωνίζω στα εμπορικά κέντρα που έχουµε και δεν βρίσκω τον λόγο να πάω στην άλλη άκρη της πόλης για να το κάνω. Είναι και µεγάλη απόσταση. Από την άλλη δεν είναι καλό να ξέρεις µόνο ένα μέρος από την πόλη σου, έτσι; Και εκεί Θεσσαλονίκη είναι και θα ήθελα να τη µάθω. Μέχρι που το συζητήσαμε, οι δυτικές περιοχές ήταν σαν να µην υπήρχαν για µένα. Θέλω να αλλάξει η νοοτροπία που έχουµε γενικά. Θα ήθελα να είχα ένα κίνητρο για να πάω, µια φίλη, έναν συγγενή, οτιδήποτε». Όπως και η δυτική Θεσσαλονίκη, έτσι και η ανατολική προσφέρει πολλούς τρόπους διασκέδασης και ψυχαγωγίας µε τις δικές της καφετέριες, νυχτερινά κέντρα, θέατρα, πολυκινηµατογράφους και εµπορικά κέντρα. Το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης επίσης λειτουργεί εδώ και χρόνια µε εξαιρετικές συναυλίες και παραστάσεις.

Οι νέοι, ανατολικά και δυτικά, έχουν τις ίδιες ανησυχίες και τα ίδια προβλήματα. Ο άνεργος νέος είναι ίδιος και στις δύο περιοχές. Ο χρήστης ναρκωτικών είναι ίδιος ανατολικά και δυτικά. Τα φροντιστήρια κοστίζουν το ίδιο και τα σχολεία κάνουν την ίδια δουλειά. Μπορεί, τώρα, τα σπίτια που πωλούνται στο Πανόραµα να είναι ακριβότερα από αυτά στο Κορδελιό, αλλά σήμερα φτάσαμε στο σημείο να µην µπορεί (και να μη θέλει) κανείς να αγοράσει. Οι νέοι είναι αυτοί που θα πρέπει να διαλύσουν τους µύθους και τις προκαταλήψεις του παρελθόντος. Και αν νοµίζετε πως είναι µακρύ ταξίδι να πάτε από τη µια συνοικία στην άλλη, τουλάχιστον συναντηθείτε κάπου στο κέντρο!