Αναζητείται δημόσιος χώρος

Ποια είναι σήμερα η εικόνα του δημόσιου χώρου στη Θεσσαλονίκη; Πόσο εκπαιδευμένοι είναι οι κάτοικοι της πόλης αλλά και οι αρχές της στο σεβασμό, την ανάδειξη και την αξιοποίηση του; Ανοίγοντας το φάκελο δημόσιος χώρος στη Θεσσαλονίκη σήμερα εντοπίζουμε τα προβληματικά του σημεία και ζητούμε από μια σειρά ειδικούς να μας εκθέσουν τις απόψεις τους για τη σημερινή εικόνα αλλά και για το παρελθόν και το μέλλον του δημόσιου χώρου της πόλης.

Εικόνα: Ορχάν Τσολάκ

Πεζόδρομοι

Η Θεσσαλονίκη δεν διαθέτει μεγάλο δίκτυο πεζοδρόμων, αν  εξαιρέσει κανείς αυτούς που δημιουργήθηκαν εκατέρωθεν της Αριστοτέλους στις αγορές Καπάνι και Άθωνος, την Ικτίνου και τη Ζεύξιδος, την Καλαποθάκη, τη Γούναρη και τα πέριξ της και ότι συναντά τη Ρωμαϊκή Αγορά. Η κατάσταση σε αυτούς είναι συχνά απελπιστική. Μετατρέπονται σε πάρκιγνκ μοτοσυκλετών, τόπο όχι μόνο ανάπτυξης τραπεζοκαθισμάτων, αλλά και ολόκληρων κατασκευών και υπαίθριων εκθέσεων επίπλων, μετατρεπόμενοι από πεζόδρομους σε ανθρωποδιώκτες δρόμους. Κορυφαίο παράδειγμα παραβάσεων ακόμα και από το ίδιο το κράτος (αστυνομία, ΙΚΑ, κλπ) η Αριστοτέλους-πάρκινγκ και καλύτερος ως εικόνα μέχρι σήμερα ο νέος πεζόδρομος της Αγίας Σοφίας που παρουσιάζει μάλλον την πιο τακτοποιημένη εικόνα σε σχέση με κάθε άλλον.

Πεζοδρόμια

Θεωρητικά τόπος που κινούνται οι πεζοί. Όχι σε αυτή την πόλη όμως. Το γνωστό άπλωμα των τραπεζοκαθισμάτων στο κέντρο και την περιφέρεια αναγκάζει πολύ συχνά τον πεζό να κατέβει στο οδόστρωμα. Μια σειρά εμπόδια από τοποθετημένα αντικείμενα κάνουν σε πάρα πολλά πεζοδρόμια της πόλης τη διέλευση με καρότσι παιδικό ή αναπήρων αδύνατη. Το ίδιο ισχύει και στις διαβάσεις με παρκαρισμένα προκλητικά αυτοκίνητα πάνω στη διάβαση, ενώ ανθεί το νέο φαινόμενο της συν-περίληψης ακόμα και φωτεινών σηματοδοτών στην επίπλωση του καταστήματος. Στα πεζοδρόμια που εμπεριέχεται και ποδηλατόδρομος η κατάσταση μοιάζει ακόμα πιο δραματική (Αγγέλακη, Λ. Νίκης κλπ) καθώς εκεί απαιτείται σλάλομ για να βγουν όλοι σώοι και αβλαβείς.

Σχολικά κτίρια

Η έλλειψη σεβασμού που επικρατεί στους υπόλοιπους δημόσιους χώρους της πόλης παρατηρείται και στα σχολικά της συγκροτήματα. Η περιορισμένη δυνατότητα τακτικών συντηρήσεων,  η ανυπαρξία σοβαρών πόρων και φύλαξης σε συνδυασμό με τους βανδαλισμούς δίνουν μια εικόνα εγκατάλειψης και παρακμής στα περισσότερα σχολεία τα οποία υποφέρουν και από την έλλειψη πρασίνου αλλά και την ερήμωση τις ώρες που δεν λειτουργούν καθώς συνήθως δεν αξιοποιούνται για άλλες δραστηριότητες.

Τα ψευτογκράφιτι

Η διάδοση της μουτζούρας ως μόδα αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη αυτή τη στιγμή πηγή οπτικής και πραγματικής ρύπανσης κάθε γωνιάς της πόλης. Δεν υπάρχει χιλιοστό επιφάνειας, από τις όψεις ιστορικών κτιρίων μέχρι τα παγκάκια της νέας παραλίας, όπου ένας φέρελπις και κυρίως νάρκισσος νεαρός της κάτοικος δεν θα αφήσει τη σφραγίδα του με ένα μαρκαδόρο. Πέρα όμως από τις υπογραφές υπάρχει μια έντονη τάση βανδαλισμού και καταστροφής οποιουδήποτε ωραίου τοποθετείται, από μια πινακίδα σηματοδότησης έως μια φρεσκοβαμμένη όψη ενός διατηρητέου. Και είναι τέτοια η άμιλλα μεταξύ των βανδάλων που κάθε μουτζούρα αντέχει μόνο μερικές ώρες προτού μια νέα τη σκεπάσει.

Διπλοπαρκαρισμένα

Αν η Θεσσαλονίκη είχε ελεύθερους τους δρόμους της από τα παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα που βρίσκονται στο κέντρο ή την περιφέρεια της η κυκλοφορία θα ήταν εντελώς διαφορετικοί. Άνθρωποι κάθε ηλικίας επιλέγουν να εγκαταλείψουν για λίγο ή πολύ το αυτοκίνητο τους διπλοπαρκαρισμένο σε μικρούς ή μεγάλους δρόμους δημιουργώντας μια ασφυξία. Οι δρόμοι με το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η Τσιμισκή, η Παύλου Μελά, η Ερμού και βεβαίως η Κουντουριώτου στο λιμάνι όπου τις νύχτες οι 4 λωρίδες κυκλοφορίας γίνονται 1. Το πρόβλημα επιτείνει η παρουσία των ταξί σε σημεία που δεν είναι στάσεις στάθμευσης με ολική κατάληψη σχεδόν όλου του κέντρου.

Έλλειψη πρασίνου και παιδικών χαρών

Η πόλη, αν τη δεις από ψηλά, από ένα αεροπλάνο μοιάζει με ένα τσιμεντένιο θεριό. Αν εξαιρέσεις τη νέα παραλία, τη νέα Ελβετία, το Πεδίο του Άρεως και το ΑΠΘ οι πράσινες πινελιές απουσιάζουν εντελώς. Ελάχιστα πάρκα στο δήμο της Θεσσαλονίκης, ακόμα λιγότερες παιδικές χαρές, δυο όλες και όλες στο κέντρο της, μια στο Ναβαρίνο και μια κάτω από τη Ρωμαϊκή Αγορά και ανυπαρξία σχεδιασμού για το μέλλον.

Δημόσιες τουαλέτες

Κλειστές, σφραγισμένες, παρατημένες αποτελούν είδος προς εξαφάνιση, σε μια πόλη που κάποτε γνώριζες που μπορούσες να τις βρεις σήμερα απουσιάζουν εντελώς για τους πολίτες και τους τουρίστες της που αναγκάζονται να καταφεύγουν σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος ή δημόσιους χώρους.

Η ελπίδα

Ο δημόσιος χώρος στη Θεσσαλονίκη τις τελευταίες δεκαετίες συνήθως πέφτει θύμα επιπόλαιων, κτητικών με την κακή έννοια ή βάναυσων συμπεριφορών. Παράλληλα όμως την τελευταία πενταετία έχει ξεκινήσει ένα κίνημα οικειοποίησης του από μια σειρά ομάδες, εθελοντικές οργανώσεις, μεμονωμένες κινήσεις που προσπαθούν και συχνά τα καταφέρνουν να δημιουργήσουν μια νέα συνθήκη ορθής χρήσης του. Από τη γυμνή ποδηλατοδρομία του Ιουνίου μέχρι τις δεκάδες οργανωμένες ποδηλατοβόλτες ομάδων ποδηλατών έως τη yonga day που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στη νέα παραλία από ομάδες γιόγκα και διάσπαρτες δράσεις σε πάρκα και πλατείες της από χορευτικούς συλλόγους, μουσικούς, αθλητικά σωματεία, ακόμα και παρέες ηλικιωμένων που άρχισαν να κατεβάζουν τραπεζάκια και καρέκλες από τα σπίτια τους και να παίζουν τάβλι ή χαρτιά όπως παλιά σε αλάνες και πάρκα μια νέα αντίληψη κερδίζει έδαφος. Παράλληλα η δουλειά που κάνουν οι Φίλοι της νέας Παραλίας, οι street panthers και η Ένωση Πεζών, το Θεσσαλονίκη Αλλιώς της parallaxi και οι Los Lambicos σε σχέση με την προστασία των κεκτημένων των δημοτών και την αποκατάσταση της τραυματισμένης εικόνας καθώς και την παραδειγματική ανάδειξη σημείων και δυνατοτήτων γεννά ελπίδες για μια μελλοντική καλύτερη χρήση του.

Υποστηρικτικές κινήσεις ουσίας όπως αυτή της δωρεάς ενός συστήματος καθαρισμού και αποκατάστασης επιφανειών από γκράφιτι του τραπεζικού ομίλου της Alpha Bank προς τον δήμο Θεσσαλονίκης, μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε εποχές κρίσης, με τον δήμο να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί και οικονομικά στις ανάγκες προστασίας του δημοσίου χώρου.