Από το 1930 είχε να βρέξει τόσο στην Θεσσαλονίκη

Ο Μάιος του 2018 με 148,7 χιλιοστά βροχής, έσπασε κάθε ρεκόρ βροχόπτωσης από το 1930, τη χρονιά για την οποία υπάρχουν για πρώτη φορά αξιόπιστες, επιστημονικά τεκμηριωμένες μετρήσεις για την πόλη της Θεσσαλονίκης στα αρχεία του Εργαστηρίου Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ.

Την ίδια στιγμή, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των βροχοπτώσεων στη χώρα έχουν αλλάξει γενικότερα τα τελευταία χρόνια: οι συνολικές ποσότητες νερού είναι μεν παρόμοιες με παλαιότερες περιόδους, παρατηρούνται όμως πιο μεγάλοι όγκοι νερού να πέφτουν σε πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα.

“Εκείνο που παρατηρούμε τελευταία είναι πως το συνολικό ποσό βροχής δεν είναι περισσότερο από αυτό που δεχόμασταν τα προηγούμενα χρόνια, είναι περίπου το ίδιο, και λίγο λιγότερο, αλλά πέφτει σε λιγότερες ημέρες βροχής και επομένως πέφτει με πολύ μεγαλύτερη ραγδαιότητα” ανέφερε χαρακτηριστικά, περιγράφοντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ, “Πρακτορείο 104,9 FM”, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των βροχοπτώσεων στην επικράτεια, ο διευθυντής του εργαστηρίου, καθηγητής Θεόδωρος Καρακώστας.

Άξιο δε αναφοράς για τον πέμπτο μήνα του 2018 ήταν πως ειδικά στην πόλη της Θεσσαλονίκης στις 10 Μαΐου, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας “δέχτηκε 72 χιλιοστά νερού”, κάτι που, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο καθηγητής του ΑΠΘ, “είναι σαν να παίρνουμε μια επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου και να ρίχνουμε 72 λίτρα νερό μέσα σε μια ώρα και να περιμένουμε από τον υδροφόρο αυτό ορίζοντα να απορροφήσει αυτό το νερό”.

Ερ. Τα δεδομένα που έχετε στη διάθεσή σας ως Εργαστήριο, με το χρονικό βάθος που προσφέρουν, μπορούν να οδηγήσουν σε εξαγωγή συμπερασμάτων για τη διαχρονική εξέλιξη των καιρικών συνθηκών;

Πραγματικά η μετεωρολογία, μια επιστήμη που έχει άμεση σχέση με τον άνθρωπο και την καθημερινότητα, τελευταία παίζει έναν σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας. Έναν ρόλο που έπαιζε όμως πάντοτε, γιατί ξεκινώντας ο άνθρωπος την ημέρα του, είχε σημασία εάν ο καιρός ήταν καλός, αν ήταν βροχερός και αυτό επηρέαζε τη διάθεσή του.

Τελευταία ο καιρός μάς τονίζει πόσο επηρεάζει τη ζωή μας και αυτό πράγματι φάνηκε με την αλλαγή του. Ο Απρίλιος ήταν λοιπόν ένας πολύ ξερός αλλά και θερμός μήνας και αμέσως, με την αλλαγή του μήνα, εμφανίστηκε ο Μάιος ο οποίος ήταν πάρα πολύ βροχερός.

Ο μετεωρολογικός σταθμός του ΑΠΘ λειτουργεί από το 1930 ανελλιπώς, στην περίοδο της Κατοχής μάλιστα οι Γερμανοί συνέχισαν και έκαναν παρατηρήσεις και όταν έφυγαν άφησαν τις παρατηρήσεις αυτές, ο σταθμός μας επομένως δουλεύει από το 1930 και είναι ο δεύτερος σε “ηλικία” σταθμός που λειτουργεί στην Ελλάδα και βεβαίως ένας από τους καλύτερους ως προς την αξιοπιστία των δεδομένων.

Ερ. Τι συμπεράσματα βγαίνουν από την επεξεργασία των δεδομένων για τον Μάιο του 2018; Συμβαδίζει η αίσθηση των πολιτών με αυτά; Ήταν πράγματι ένας μήνας με πολύ υψηλές μετρήσεις;

Βασιζόμενος στο αρχείο των δεδομένων αυτών, πρέπει να σας πω ότι ο Μάιος του 2018 μας έδωσε ένα ρεκόρ βροχόπτωσης. Ενώ για όλο τον μήνα παίρναμε 40,2 χιλιοστά, αν αναφερθούμε στην περίοδο 1931 με 1960, ή 50,3 χιλιοστά αν αναφερθούμε στη μεταγενέστερη τριακονταετία, δηλαδή το 1961 με 1990, για τον Μάιο του 2018 είχαμε 148,7 χιλιοστά, είχαμε δηλαδή ρεκόρ για το μήνα Μάιο από το 1930 από τότε που έχουμε δεδομένα.

Για να αντιληφθούμε δε την τυχαιότητα των γεγονότων αυτών, ο δεύτερος πιο βροχερός Μάιος ήταν το 1963 με 111,9 χιλιοστά, ο τρίτος πιο βροχερός ήταν το 1993 με 103 χιλιοστά και ο τέταρτος ήταν το 1934 με 102 χιλιοστά. Βλέπουμε επομένως να έχουμε μια κατανομή τυχαία και όχι συστηματική, όπως θα περιμέναμε για τα τελευταία χρόνια.

Πρέπει βέβαια να πούμε πως μεγάλη συνεισφορά είχε η βροχόπτωση, το πρωτόγνωρο και πάρα πολύ έντονο πλημμυρικό φαινόμενο που είχαμε στη Θεσσαλονίκη στις 10 Μαΐου, όπου μέσα σε μια ώρα πέσανε 72 χιλιοστά νερό. Για να εξηγήσουμε τι σημαίνει αυτό, όπως το αναφέρουμε εμείς οι μετεωρολόγοι, είναι σαν να παίρνουμε μια επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου και να ρίχνουμε 72 λίτρα νερό μέσα σε μια ώρα και να περιμένουμε από τον υδροφόρο αυτό ορίζοντα να απορροφήσει αυτό το νερό.

Είναι μια τεράστια ποσότητα νερού που δεν μπορεί να απορροφηθεί και φεύγει σαν απορροή δημιουργώντας έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Έτσι δημιουργήθηκε και το πλημμυρικό αυτό φαινόμενο της 10ης Μαΐου που έτυχε να εμφανιστεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στο κέντρο του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης που σημαίνει ότι αν παράδειγμα είχε συμβεί σε μια αγροτική περιοχή, ίσως και να μην το είχαμε αντιληφθεί.

Ερ. Μπορούμε από τα δεδομένα να συμπεράνουμε πως υπάρχει γενικά μια ισορροπία σε μια περίοδο χρόνου; Εάν επί παραδείγματι πάρουμε έναν Ιανουάριο με Μάιο άλλου έτους και το συγκρίνουμε με την αντίστοιχη περίοδο του 2018, οι μετρήσεις δείχνουν, παρά τον έντονο φετινό Μάιο, συνολικά παρόμοια εικόνα βροχοπτώσεων;

Είναι μια πάρα πολύ καλή ερώτηση. Τα τελευταία χρόνια, που γίνεται μεγάλη ζήτηση για το ζήτημα της κλιματικής μεταβολής, παρατηρούμε ότι έχουμε πολύ έντονες βροχοπτώσεις και αυτό είναι γεγονός. Οι βροχοπτώσεις αυτές εμφανίζονται με την έννοια της ραγδαιότητας και δημιουργούν πλημμυρικά φαινόμενα, το άλλο όμως πρόβλημα είναι το πού θα εμφανιστούν αυτές. Εκείνο που παρατηρούμε τελευταία είναι πως το συνολικό ποσό βροχής δεν είναι περισσότερο από που δεχόμασταν τα προηγούμενα χρόνια. Είναι περίπου το ίδιο, και λίγο λιγότερο, αλλά πέφτει σε λιγότερες ημέρες βροχής και επομένως πέφτει με πολύ μεγαλύτερη ραγδαιότητα.

Ερ. Τα δεδομένα που έχετε σε ό,τι αφορά λοιπόν αυτή τη ραγδαιότητα των φαινομένων, πιστεύετε πως θα έπρεπε να είναι εφαλτήριο για αλλαγές σε επίπεδο πολιτικής προστασίας για τη χώρα μας και όχι μόνο;

Έχετε απόλυτο δίκιο. Πράγματι οι πολιτικές προστασίες θα πρέπει να είναι έτοιμες. Να είναι τα πάντα καθαρά και είμαι βέβαιος πως εάν σε μια ευνομούμενη πολιτεία έχουν ληφθεί (σ.σ τα απαραίτητα μέτρα) υπόψιν, θα μπορούμε να πούμε ότι η βροχόπτωση είναι η αφορμή ενός πλημμυρικού δεδομένου και όχι το αίτιο αυτό καθεαυτό. Έαν πάμε πίσω στο Νοέμβριο του 2017 και στη Μάνδρα της Αττικής, η Μάνδρα θα δούμε πως δέχτηκε 73 χιλιοστά νερού, περίπου όσο δηλαδή στη Θεσσαλονίκη στις 10 Μαίου 2018. Αλλά τις ίδιες ημέρες, 15, 16 και 17 Νοεμβρίου που η Μάνδρα δέχτηκε 73 χιλιοστά νερού, ο Κορινός ή τα Ρυζώματα ή και η Νάουσα δέχτηκαν πάνω από 200 χιλιοστά νερού. Είχαμε κάποιες μικροπλημμύρες στον Κορινό, γιατί δεν μπορούσε να απορροφήσει η περιοχή όλο αυτό το νερό, όπως έγινε και στις άλλες περιοχές. Με 73 χιλιοστά στη Μάνδρα είχαμε 25 νεκρούς.

Όπως καταλαβαίνετε, η προετοιμασία πρέπει να γίνεται και είμαι σίγουρος ότι μπορεί να γίνει πάρα πολύ σωστά. Από εκεί και πέρα όμως, θα πρέπει όλοι οι άλλοι παράγοντες να δουλέψουν σωστά, ώστε και η απορροή να είναι μέσα στα λογικά πλαίσια, και η πολιτική προστασία να μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις αυτές.

Σωτήρης Κυριακίδης ΑΠΕ