Από το αστικό πράσινο στο αστικό γκρι: Το χρονικό της κοπής των δέντρων της Θεσσαλονίκης

Ούτε ένας χρόνος δεν έχει περάσει από τον Οκτώβριο του 2022, όταν ήρθε στην επικαιρότητα το σχέδιο του Δήμου Θεσσαλονίκης να κόψει 175 δέντρα στην οδό Κρήτης, τα οποία χαρακτήρισε ως επικίνδυνα.

Η κοπή των δέντρων της οδού Κρήτης ήταν η πρώτη περίπτωση που απασχόλησε την κοινή γνώμη της πόλης, λόγω της μαζικότητάς της-175 από τα συνολικά 246 δέντρα-και έφερε στο προσκήνιο μια κατάσταση που πολλοί κάτοικοι είχαν παρατηρήσει στις γειτονιές τους: η Θεσσαλονίκη τείνει να γίνει μια πόλη χωρίς πράσινο.

Πιο πρόσφατα, στις 13 Μαρτίου του 2023, το θέμα γνώρισε και πάλι δημοσιότητα, λόγω της κοπής των δέντρων στην πλατεία της Ρωμαϊκής Αγοράς, η οποία συνοδεύτηκε από βίαιες συλλήψεις των ακτιβιστών που διαμαρτύρονταν. Πράσινο: η όαση μέσα στον αστικό ιστό

Η ύπαρξη πράσινων χώρων μέσα σε έναν αστικό ιστό είναι ύψιστης σημασίας για την διατήρηση και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων του. Το πράσινο συμβάλλει στην ενίσχυση της ποιότητας του αέρα μιας πόλης, μέσω της απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα και μετατροπής του σε βιομάζα. Πέρα από αυτό, μειώνει την θερμοκρασία και είναι ένα από τα καλύτερα «γιατρικά» απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Χαρακτηριστικά, ο κύριος Θεοχάρης Ζάγκας, Πρόεδρος της σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, δήλωσε επ’ αυτού στην Parallaxi ότι τα δέντρα αποτελούν σήμερα τον μοναδικό οργανισμό απορρύπανσης. Συγκεκριμένα, η λειτουργία των δέντρων ως μηχανισμών απορρύπανσης προκύπτει από την φυλλωσιά τους. «Έτσι, ένα δέντρο χωρίς κλαδιά και φύλλα, πέρα από το αισθητικό κομμάτι χάνει και τον ρόλο του ως παράγοντας απορρύπανσης σε μια πόλη», ανέφερε ο ίδιος Οι πράσινοι χώροι όμως επιδρούν και στην ψυχολογία των κατοίκων μιας πόλης, αποτελώντας οάσεις ευεξίας μέσα στο απέραντο γκρίζο πολλών σύγχρονων μεγαλουπόλεων. Χαρακτηριστικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η αναλογία πρασίνου πρέπει να βρίσκεται στα 8-10 τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο. Επιπλέον, ο 11ος από τους 17 στόχους για την Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ, ο οποίος αφορά τις βιώσιμες πόλεις και κοινότητες, αναφέρει ότι οφείλουμε ως ανθρωπότητα έως το 2030 να μπορούμε να έχουμε καθολική πρόσβαση σε ασφαλείς, χωρίς αποκλεισμούς δημόσιους χώρους πρασίνου.

Expectations vs reality

Ποια είναι όμως η σημερινή κατάσταση στην Θεσσαλονίκη; Σύμφωνα με την εφαρμογή Greentree, στον Δήμο Θεσσαλονίκης υπάρχουν συνολικά 41.806 δέντρα, εκ των οποίων τα 37.303 ζωντανά. O αριθμός αυτός όμως δεν φαίνεται να είναι ικανοποιητικός, εάν λάβουμε υπόψιν τις οδηγίες του ΠΟΥ. Η αναλογία πρασίνου στην πόλη της Θεσσαλονίκης είναι πολύ χαμηλότερη από την προβλεπόμενη από τον οργανισμό, μόλις στα 2 τ.μ. ανά κάτοικο.  Είναι επόμενο η κατάσταση αυτή να έχει επιπτώσεις και στο κλίμα της πόλης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με απόφασή του τον Μάρτιο καταδίκασε την Ελλάδα για τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον αέρα της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα για την ύπαρξη μικροσωματιδίων ΑΣ10 (δηλαδή σωματίδια με διάμετρο μικρότερη των 10 μm) πάνω από τα επιτρεπτά όρια για συνεχόμενα χρόνια. Η ύπαρξη αυτών των σωματιδίων συνδέεται με αναπνευστικά προβλήματα των ανθρώπων και ασθένειες όπως το άσθμα. Επίσης, στην ανακοίνωσή του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναφέρει ότι η Ελλάδα απέτυχε να θεσπίσει κατάλληλα μέτρα για την αλλαγή της κατάστασης και την μείωση της τιμής των σωματιδίων, όπως και την διασφάλιση της ποιότητας του αέρα στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Η περίπτωση της οδού Κρήτης

Το πρώτο γεγονός που έφερε στην επικαιρότητα τις κοπές των δέντρων και την κατάσταση του αστικού πρασίνου στην πόλη ήταν αυτό της οδού Κρήτης. Η κυρία Ελένη Ιωαννίδου, μέλος του «Δικτύου για το αστικό πράσινο SOSε τα δέντρα» δήλωσε στην Parallaxi πως η οδός Κρήτης αποτέλεσε την πρώτη μαζική κοπή δέντρων και πως σύμφωνα με πληροφορίες της ίδιας από τα 176 κομμένα πιθανώς επικίνδυνα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περίπου τα 70. Μιλώντας ευρύτερα για τις κοπές των δέντρων τόνισε: «Δεν χρειάζεται να κοπούν όλα τα δέντρα μονομιάς. Μπορούν, όσα χρειάζεται, να κοπούν σταδιακά και με αντικατάστασή τους. Πριν από αυτό όμως χρειάζεται να γίνει μια τεχνική αξιολόγηση για κάθε δένδρο ξεχωριστά». Με αυτήν την λογική συμφωνεί και ο κύριος Ζάγκας, ο οποίος ανέφερε ότι οποιαδήποτε αφαίρεση επικίνδυνων δέντρων πρέπει να γίνεται με σταδιακή αντικατάσταση και γενικότερα συνδυασμένη με μια οργανωμένη και όχι μια άτακτη δενδροφύτευση. Πέρα από αυτό, όπως τόνισε ο κύριος Ζάγκας, είναι απαραίτητη η επιλογή των δέντρων που θα φυτευτούν να γίνεται με βάση οικολογικά κριτήρια και λαμβάνοντας υπόψιν τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στην εκάστοτε πόλη και εν προκειμένω στην Θεσσαλονίκη. «Τα δέντρα πρέπει να έχουν φροντίδα και να υπάρχει μια συστηματική αξιολόγηση και μια τακτική επιθεώρηση δέντρο-δέντρο» ανέφερε ο ίδιος.   Τι συνέβη στην Ρωμαϊκή Αγορά;

Μετά την οδό Κρήτης, και ενώ το θέμα των κοπών φαίνεται να ξεχνιέται, ήρθαν στις 13 Μαρτίου τα γεγονότα της πλατείας της Ρωμαϊκής Αγοράς στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εκεί, οι αρχές προχώρησαν όχι μόνο στην κοπή 41 δέντρων, από τα οποία υπολογίζεται ότι μόνο τα δύο-τρία πραγματικά χρειαζόταν να κοπούν, αλλά και στην βίαια σύλληψη 14 οικολόγων, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για την κοπή με καθιστική διαμαρτυρία. Η κυρία Ιωαννίδου δήλωσε σχετικά με τις συλλήψεις ότι πρόκειται για μια ευρύτερη λογική καταστολής και μια πολιτική μη-διαβούλευσης από πλευράς Δήμου, ο οποίος προχωράει σε συλλήψεις και σε κακοποίηση του πράσινου της πόλης χωρίς να νιώθει την ανάγκη να δώσει εξηγήσεις ή να συζητήσει με τους πολίτες. «Η ζωή μας κινδυνεύει από την ατμοσφαιρική ρύπανση, όχι από τα δέντρα. Η δημοτική αρχή δεν έχει επιχειρήματα, για αυτό επιλέγει την καταστολή. Είναι ξεκάθαρο ότι οι αποφάσεις να κοπούν τα δέντρα βασίζονται σε μια αντεπιστημονική  λογική» αναφέρει.

Τα λεγόμενα της κυρίας Ιωαννίδου φαίνεται να επιβεβαιώνονται και από την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ στα τέλη Μαρτίου, η οποία εκφράζει την πλήρη αντίθεση του Τμήματος με την διενεργούμενη κοπή των δέντρων στην πόλη. Την ανησυχία της για την κατάσταση του αστικού πρασίνου στην Θεσσαλονίκη και τον προβληματισμό της για τις κλαδεύσεις και τις κοπές των δέντρων της πόλης είχε εκφράσει με ανακοίνωσή της και η Ελληνική Δασολογική Εταιρεία. Πέρα από αυτό, η Υπηρεσία Νεότερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, απάντησε μετά από ερώτημα της δημοτικής παράταξης «Οικολογία-Αλληλεγγύη» ότι παρόλο που ο Δήμος είχε νομική υποχρέωση να υποβάλλει αίτημα στην υπηρεσία για την κοπή των 41 δέντρων στην πλατεία Ρωμαϊκής Αγοράς, κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ και επομένως δεν χορηγήθηκε η απαιτούμενη, σύμφωνα με τον νόμο, άδεια. Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση ο Δήμος Θεσσαλονίκης* έχει βάλει σε εφαρμογή ένα σχέδιο δενδροφύτευσης, τόσο στην οδό Κρήτης, όσο και στην πλατεία Ρωμαϊκής Αγοράς αλλά και σε άλλα σημεία της πόλης. Με τους επιστήμονες να προειδοποιούν για την υψηλή θερμοκρασία του ερχόμενου καλοκαιριού, μένει να δούμε τις επόμενες κινήσεις της δημοτικής διοίκησης για την αντιμετώπιση των χαμηλών περιβαλλοντικών επιδόσεων της πόλης, στην προσπάθεια να δώσει καθαρή «ανάσα» στους κατοίκους της.  *Παρόλες τις προσπάθειες του συντάκτη να επικοινωνήσει με την Διεύθυνση Διαχείρισης Πρασίνου και Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης, κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό μέχρι την ημέρα δημοσίευσης του παρόντος κειμένου.