Ο αστικός λαχανόκηπος που δίνει αδιάλειπτα ζωή στην γκρίζα Θεσσαλονίκη
Εκεί που τριάντα οικογένειες του κέντρου βγάζουν με τα χεράκια τους τη σαλάτα της εβδομάδας.
Εικόνες: Εμμανουέλα Τσαλίκη
Δεν πάνε πολλές μέρες από τότε που το Open House 2018 μας έδωσε τη χαρά να ζήσουμε πρωτόγνωρες εμπειρίες. Εκτός από τα περίπου 100 κτίρια που άνοιξαν τις πόρτες τους, ανάμεσά τους υπήρχαν και τρεις… κήποι. Ένας από αυτούς, είναι ο αστικός κήπος «Κήπος εις τον Κύβο» (KIPOS3), στην περιοχή Μηχανουργείο, κάτω από το εθνικό Καυτανζόγλειο στάδιο, την περίπτωση του οποίου είχαμε μελετήσει και στο παρελθόν (δείτε ΕΔΩ: Κήπος εις τον κύβο, η δημιουργία του).
Είναι μία πινελιά, ή μία ανάσα πράσινου, μέσα στο γκρίζο της ανατολικής πλευράς της πόλης. Ο συγκεκριμένος κήπος, «ξεκίνησε με το όραμα της δημιουργίας ενός δικτύου αστικών κοινοτικών κήπων και το 2015 υλοποιήθηκε από ομάδα αρχιτεκτόνων / αρχιτεκτόνων τοπίου και λειτουργεί με τη συμμετοχή 30 οικογενειών από τη γειτονιά», όπως αναφέρεται και στην σελίδα του Open House.
Για την ιστορία του ξεχωριστού αυτού κήπου, μας μίλησε η μία εκ των αρχιτεκτόνων του έργου, η Ελευθερία Γαβριηλίδου και η ξεναγός του Open House, Αρετή Τσαγκούρη, η οποία είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια αρχιτεκτονικής στο ΑΠΘ.
Ο αμπελώνας
Ξεκινήσαμε την ξενάγησή μας, στο πρώτο κομμάτι του Κήπου, στο οποίο βρίσκεται ένας αμπελώνας. Όπως μας λέει η Αρετή Τσαγκούρη, είναι εμπνευσμένος από τον δασολόγο-περιβαλλοντολόγο Βαγγέλη Ματζίρη, σε συνεργασία με τη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ και με το κτήμα Γεροβασιλείου.
«Εμπνευσμένοι από την Μονμάρτη στη Γαλλία, θέλησαν να κάνουν έναν αστικό αμπελώνα, μία έκταση περίπου 2 στρεμμάτων με 380 ρίζες φυτών. Παράγεται και λευκό και κόκκινο κρασί» συμπληρώνει.
Συνήθως παράγονται περίπου 350 φιάλες κρασιού και έχει το χαρακτηριστικό λογότυπο της γοργόνας, η οποία παραπέμπει στην μυθική αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το συγκεκριμένο κρασί, δεν διατίθεται προς πώληση στην αγορά, αλλά μπορεί κανείς να το συναντήσει κυρίως σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις ή για χρήση από τον ίδιο τον Δήμο, όπως για παράδειγμα σε κάποιο εορταστικό bazaar στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.
Ο αμπελώνας λειτουργεί παράλληλα και ως πάρκο με παγκάκια, το οποίο μπορεί κανείς να επισκεφθεί όποια στιγμή της ημέρας επιθυμεί, καθώς είναι προσβάσιμος 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Θετικό είναι το γεγονός ότι δεν υπήρχαν βανδαλισμοί εις βάρος του αμπελώνα ή του κήπου γενικότερα.
Οι κάτοικοι της περιοχής βοηθούν στον ετήσιο τρύγο του Σεπτεμβρίου, αλλά επειδή γενικότερα το αμπέλι χρειάζεται εξειδίκευση και ιδιαίτερη φροντίδα, δεν μπορούν να βοηθήσουν παραπέρα. Η συντήρηση των αμπελιών, είναι αρμοδιότητα του Δήμου, ο οποίος και παρέχει το εξειδικευμένο προσωπικό που θα τα φροντίσει.
«Ο στόχος ήταν γενικότερα να υπάρξει μία προώθηση τόσο της καλλιέργειας, όσο και της παραγωγής ελληνικών ποικιλιών» διευκρινίζει η Αρετή Τσαγκούρη.
«Πριν γίνει ο αμπελώνας, στον χώρο αυτό βρισκόταν το μηχανοστάσιο του Δήμου, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν χώρος στάθμευσης απορριμματοφόρων οχημάτων. Οπότε, είναι ένας επιβαρυμένος τόπος που μάλιστα ήταν στρωμένος με τσιμέντο» μας πληροφορεί η αρχιτέκτονας, Ελευθερία Γαβριηλίδου.
«Στη συνέχεια, λόγω Ολυμπιακών Αγώνων, ορίστηκε ως «πράσινος χώρος» και έτσι δόθηκε ως ένα πάρκο» προσθέτει.
Ο κήπος
Πριν από περίπου 3,5 χρόνια, ξεκίνησε να λειτουργεί ο κήπος και είναι εμπνευσμένος από αντίστοιχους που βρίσκονται στην Αμερική. «Στη συνέχεια, διαπίστωσα ότι και στο Βερολίνο υπάρχουν πάρα πολλά αντίστοιχα παραδείγματα. Έχουν δημιουργηθεί 100 κήποι μέσα σε 10 χρόνια, που σημαίνει ότι για τις πόλεις του κόσμου είναι ένας νέος τύπος πάρκου» συνεχίζει να μας εξηγεί η αρχιτέκτονας του έργου.
Ο Κήπος εις τον Κύβο, έγινε μέσω μίας υποτροφίας, ως μία πειραματική δράση, για να δοκιμαστεί αυτή η ιδέα στο περιβάλλον της ελληνικής πόλης. Για τα πρώτα δύο χρόνια, συμμετείχαν μόλις 11 κάτοικοι και στη συνέχεια επεκτάθηκε.
«Οι δύο πρώτες φάσεις του έργου, χρηματοδοτήθηκαν από το ίδρυμα Αγγελοπούλου και από το πρόγραμμα ”Start”, που αφορά πρωτοβουλίες με πολιτιστικό και κοινωνικό αντίκτυπο».
Σήμερα, συμμετέχουν 30 οικογένειες και οι περισσότεροι έχουν από ένα έως τρία φυτοδοχεία που μπορούν να φυτέψουν λαχανικά, φρούτα και αρωματικά ή καλλωπιστικά φυτά. Η λογική είναι ότι παραχωρείται ο χώρος από τον Δήμο, είναι ένας δημόσιος χώρος και συμμετέχουν όλοι δωρεάν.
Μέσω αυτής της ιδέας λοιπόν, μπορεί η κάθε οικογένεια να εξασφαλίσει την σαλάτα της εβδομάδας. Ακόμη, ο κήπος είναι μία αφορμή συνάντησης και γνωριμίας μεταξύ των γειτόνων και των κατοίκων μέσω του πάρκου. «Ήταν περισσότερο μία αφορμή για να πουν μία «καλημέρα» μεταξύ τους και να γνωριστούν», μας λέει, διευκρινίζοντας τον σκοπό του Κήπου.
Έχει πετύχει ως πείραμα, μιας και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Δεν χρησιμοποιούνται λιπάσματα, αλλά μόνο οργανικές ύλες. «Ωθούμε τους κατοίκους να αναπαράγουν σπόρους ή να καλλιεργούν εξαφανισμένες ή ξεχασμένες τοπικές ποικιλίες».
«Η ενασχόληση με τον κήπο είναι αγχολυτική»
Προχωρώντας λίγο παρακάτω, βρίσκουμε μία κάτοικο της περιοχής επί τω έργω. Η κυρία Μαρία περιποιούνταν εκείνη την ώρα τα λαχανικά της και μας τα παρουσίασε με περηφάνια, ενώ μάλιστα θέλησε να μας προσφέρει μερικά από αυτά.
«Μ’αρέσει γενικά να ασχολούμαι με τη φύση·περνώντας μία μέρα, είδα αυτό το αριστούργημα και πήρα κάποια τηλέφωνα. Όλο αυτό μας δίνει χαρά. Όταν δεν νιώθω καλά, έρχομαι εδώ. Νιώθω μία αγαλλίαση, την οποία δεν μπορείτε να φανταστείτε αν δεν ασχολείστε με τη γη» μας λέει με χαμόγελο που μαρτυρά ότι πραγματικά νιώθει όμορφα όταν βρίσκεται εκεί.
Μας εξομολογήθηκε το πόσο χαρούμενη νιώθει, όταν βλέπει τα λαχανικά της να αναπτύσσονται και να μεγαλώνουν. «Μέσα από ένα σπόρο, βγαίνει μια ζωή η οποία με χαροποιεί, γιατί το έκανα εγώ αυτό. Είναι απεριόριστη η χαρά που μας δίνει» λέει με ενθουσιασμό. «Είμαι πάρα πολύ ευτυχισμένη και ευχαριστημένη από όλο αυτό».
Στη συνέχεια, μας λέει για την ομαδικότητα που αναπτύσσεται μεταξύ όσων ασχολούνται με τον κήπο αυτό. «Προσφέρει κοινωνικοποίηση. Το καλοκαίρι μαζευόμαστε, μιλάμε με ανθρώπους που περνούσαμε δίπλα τους και δεν μιλούσαμε. Όλη η γειτονιά γίνεται μια οικογένεια».
Στον μικρό της κήπο, βρίσκονται κάθε λογής λαχανικά: σπανάκι, καρότα, ντομάτες, μαρούλια, κρεμμυδάκια, πράσα, μπρόκολα, παντζάρια αλλά και φράουλες(!).
Ακόμη, έχει φυτέψει δυόσμο και βασιλικό.
«Τα αποτελέσματα, σου δίνουν μία χαρά, την οποία δεν μπορείς να την αγοράσεις» μας λέει τελικά.
Γιατί επέλεξαν να δείξουν τον συγκεκριμένο κήπο στο πλαίσιο του Open House;
«Είναι σημαντικό το γεγονός ότι είναι ένας αστικός κήπος γειτονιάς, κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο στην Αμερική. Βοηθάει πάρα πολύ στην επικοινωνία μεταξύ των κατοίκων, στην συνεργασία και στην ομαδικότητα, κάτι που είναι λίγο δύσκολο στις μέρες μας. Ακόμη, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν βανδαλισμοί και υπάρχει συνεργασία για την συντήρηση του κήπου από τους ίδιους τους κατοίκους , είναι πολύ σημαντικό» λέει τελικά η Αρετή Τσαγκούρη.
Πάρτε μία μικρή γεύση από τον Κήπο εις τον Κύβο:
