Αυστηρή σύσταση για τη μετατροπή δύο μνημείων της πόλης σε χώρους στάθμευσης
Τα επίσημα έγγραφα που συντάχθηκαν μετά από καταγγελίες.
Σε πάρκινγκ έχουν μετατραπεί δυστυχώς εδώ και καιρό δύο μνημεία της πόλης.
Ο λόγος για το προαύλιο του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου και του Ναού της του Θεού Σοφίας.
Όπως φαίνεται στις εικόνες που είχε φέρει στο φως η σελίδα “Σωματείο Φίλοι του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης” στο Facebook και τις οποίες είχε δημοσιεύσει με τη σειρά της η Parallaxi το προαύλιο στον Άγιο Δημήτριο χρησιμοποιείται από πολλούς ως χώρος στάθμευσης:
Για το γεγονός προέβη σε αυστηρή σύσταση η Πολυξένη Αδάμ- Βελένη.
Η Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς με ένα επίσημο έγγραφο απευθύνεται σε όλους τους εμπλεκόμενους τονίζοντας τα εξής:
“Τον τελευταίο καιρό η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, γίνεται αποδέκτης διαμαρτυριών πολιτών, για την εικόνα του περιβάλλοντος χώρου του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος φαίνεται ότι συχνά “αξιοποιείται” ως χώρος στάθμευσης οχημάτων.
Παρακαλούμε θερμά, όπως συσταθεί ισχυρά τόσο στους εργαζομένους στον ναό όσο και στο ποίμνιο, να μην γίνεται τέτοια χρήση του χώρου αυτού, ο οποίος βρίσκεται σε λειτουργική και αισθητική ενότητα με τον ναό τόσο στη διάστασή του ως μνημείου και μάλιστα της UNESCO, όσο και ως λατρευτικού χώρου.
Ευχαριστούμε θερμά για την συνεργασία και είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε είδους συνδρομή στο έργο της προστασίας του ναού”.
H κ. Βελένη σημειώνει μάλιστα μιλώντας στην Parallaxi πως τόσο ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου όσο και η Αγία Σοφία αποτελούν μνημεία της UNESCO και επομένως η υφιστάμενη κατάσταση στον περιβάλλοντα χώρο αυτών θα πρέπει άμεσα να διορθωθεί.
Η ίδια επισημαίνει στο περιοδικό πως κάθε χρήστης των μνημείων- είτε ιερέας είτε οποιοσδήποτε άλλος- θα πρέπει να δείχνει σεβασμό προς αυτά.
“Θα πρέπει να υπάρχει μια κουλτούρα, μια καλλιέργεια ώστε να μη θέλει κανείς να χρησιμοποιεί το χώρο κατ’ αυτόν τον τρόπο”, λέει χαρακτηριστικά η κ. Βελένη.
“Θα πρέπει να υπάρχει ο ελάχιστος σεβασμός των μνημείων”, υπογραμμίζει.
“Είναι μνημεία που αγαπάμε και τα σεβόμαστε”, κλείνει λέγοντας.
Η εικόνα στον αυλόγυρο της Αγίας Σοφίας:
Σε καταγγελία είχε προβεί πριν από λίγο καιρό το “Σωματείο Φίλοι του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης” και ο κ. Άκης Λαζάρου αναφορικά με τη χρήση του αύλειου χώρου του Ιερού Ναού Αγίας Σοφίας ως πάρκινγκ.
Διαβάστε ξανά την καταγγελία εδώ:
“Η μόρφωση δεν αποτελεί πάντα εχέγγυο για την ύπαρξη παιδείας.
Κατά καμία έννοια δε νοείται ότι ο αύλειος χώρος ενός μνημείου προσφέρεται για χώρος στάθμευσης των οχημάτων των προσκεκλημένων όταν τελούνται μυστήρια.
Πρόκειται για Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Ελπίζουμε για τις αυστηρές συστάσεις προς τους υπεύθυνους του Ναού να σέβονται τον χώρο, να μη πράττουν κατά βούληση κι ότι η στάθμευση απαγορεύεται και στο πίσω μέρος του Ναού, στο οποίο συνεχίζουν καθημερινά τα σταθμεύουν τα οχήματά τους.
Αναμένουμε με ενδιαφέρον την απάντηση της Ιεράς Μητροπόλεως, καθώς είχαμε λάβει την υπόσχεση ότι θα λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα”.
Για την τραγική κατάσταση στον αυλόγυρο της Αγίας Σοφίας είχε παρέμβει και η κυρία Βελένη.
Παρακάτω ολόκληρη η σύσταση- παρέμβαση της κυρίας Βελένη γι’ αυτό το μνημείο:
“Σε συνέχεια επαναλαμβανόμενων επιστολών διαφόρων τοπικών φορέων προς τις Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ καθώς και υπηρεσιακής αλληλογραφίας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης
Θεσσαλονίκης, καθ΄ ύλην αρμόδιας για την προστασία των μνημείων του κέντρου της πόλης της Θεσσαλονίκης, προς την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και αλλά και τους αρμόδιους του Ιερού ναού της Αγ. Σοφίας, σχετικά με τη χρήση του περιβάλλοντος χώρου του ναού της Αγίας Σοφίας ως χώρου στάθμευσης οχημάτων, σας αναφέρουμε τα εξής:
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.4858/2021 ( ΦΕΚ 220/Α/19.11.21) “Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς” και συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς μέριμνας από πλευράς ΥΠΠΟΑ για την ανάδειξη, προστασία και προβολή των μνημείων της κάθε περιοχής, ειδικότερα για την Αγία Σοφία Θεσσαλονίκης, σας γνωστοποιούμε ότι:
● Ο ναός της Αγ. Σοφίας αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο ενταγμένο στον κατάλογο μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, με την υπ.αρ. 15813/19-12-1961 Υ.Α. (ΦΕΚ 36/Β/3-2-1962)
● Ο περιβάλλων χώρος του συνιστά κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο, οριοθετημένο με την υπ.αρ. ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/ Φ34/47276/2881/22-8-2003 ΥΑ, (ΦΕΚ 1348/Β/19-9- 2003) εντός του οποίου διατηρούνται ορατά τα ερείπια της προγενέστερης πεντάκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, του 6ου αι.
● Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, έχει μεριμνήσει για την ένταξη σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, έργο για την ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου και την ενεργειακή αναβάθμιση του ναού της Αγίας Σοφίας, μεταξύ και άλλων μνημείων της Θεσσαλονίκης.
Στο πλαίσιο της αγαστής και πολύχρονης συνεργασίας των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ με όλους τους αρμόδιους κατά περίπτωση φορείς, οργανισμούς και Υπηρεσίες της πόλης της Θεσσαλονίκης, παρακαλούμε:
Την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Θεσσαλονίκης – δια του αρμόδιου για την περιοχή Αστυνομικού Τμήματος- να συνδράμουν και να μεριμνήσουν από πλευράς αρμοδιοτήτων τους για τη συμβατή χρήση του περιβάλλοντος χώρου του ναού της Αγίας Σοφίας, προκειμένου αυτός να συμβάλει στην κατά προορισμό χρήση του μνημείου και την ορθή προβολή αυτού καθώς αποτελεί αναπόσπαστο και ζωτικό χώρο του.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για την πολύτιμη προσφορά σας και συνδρομή σας και εκφράζουμε τη βεβαιότητα μας για την άμεση ανταπόκρισή σας, στα ανωτέρω”.
Σημειώνεται ότι, το “Σωματείο Φίλοι του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης” ήρθε σε επικοινωνία με τον Πρωτοσύγκελο της Μητρόπολης ο οποίος έδειξε προθυμία- βούληση για διευθέτηση του ζητήματος της στάθμευσης τόσο σε Άγιο Δημήτριο όσο και σε Αγία Σοφία.
Αναμένονται στο μεταξύ οι σχετικές κινήσεις…
Λίγα λόγια για τον Άγιο Δημήτριο
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου αποτελεί το σπουδαιότερο θρησκευτικό και πολιτιστικό μνημείο της πόλης μας.
Χτίστηκε 100 χρόνια μετά από το μαρτύριο του Αγίου, περίπου στα μέσα του 5ου αιώνα στο χώρο που βρισκόταν το «στάδιο» όπου γίνονταν μονομαχικοί αγώνες. Σ’ αυτό το στάδιο δηλαδή που μονομάχησε κι ο πιστός μαθητής του Αγίου Δημητρίου, ο Νέστορας και κατατρόπωσε τον Λυαίο.
Όταν ορίστηκε ο χριστιανισμός επίσημη θρησκεία του κράτους, οι Θεσσαλονικείς οικοδόμησαν ένα μικρό τρίκλιτο ναό πάνω από ένα ρωμαϊκό λουτρό στο οποίο μαρτύρησε ο Αγιος το 303 μ.Χ. από όπου μάλιστα άρχισε να αναβλύζει μύρο. Καθώς αποδείχτηκε πως το μύρο είχε ιαματικές ιδιότητες, η φήμη του Αγίου εξαπλώθηκε σε όλο το χριστιανικό κόσμο κι έτσι κατέφταναν συνεχώς προσκυνητές από όλα τα μέρη της γης για να προσευχηθούν και να θεραπευτούν, καθιστώντας τον Ιερό Ναό κέντρο παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ανάμεσα στους προσκυνητές ήταν και ο έπαρχος του Ιλλυρικού, Λεόντιος, ο οποίος λέγεται πως θεραπεύτηκε από κάποια ανίατη ασθένεια που τον ταλάνιζε και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Άγιο το 413 μ.Χ. αντικατέστησε το μικρό τρίκλιτο ναό με μια επιβλητική Βασιλική.
Η Βασιλική στεκόταν εκεί μέχρι και τα χρόνια του αυτοκράτορα Ηρακλείου. Στην πορεία του χρόνου όμως υπέστη πολλές καταστροφές και λεηλασίες κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς το 904 και από τους Νορμανδούς το 1118. Κατά τη λεηλασία των Νορμανδών, τα λείψανα του Αγίου μεταφέρθηκαν στην Ιταλία από καλόγερους που ήθελαν να τα διασώσουν. Το 13ο αιώνα ο ναός επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε. Την εποχή εκείνη χτίστηκε και το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου στην νοτιοανατολική πλευρά του ναού του Αγίου Δημητρίου από το Μιχαήλ Γλαβά Ταρχανειώτη, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στο παρεκκλήσι. Το 1430 κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο ναός δέχτηκε μια ακόμα πιο βάναυση λεηλασία, σε σημείο που οι τοίχοι του έμειναν σχεδόν γυμνοί.
Το 1493 η εκκλησία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος με το όνομα Κασημιέ Τζαμί και παρέμεινε Τζαμί ως την απελευθέρωση της πόλης το 1912. Τα χρόνια εκείνα και για 4 αιώνες η λατρεία του Αγίου άλλαξε τόπο. Ένας παραθαλάσσιος ναός, μία ξυλόγλυπτη τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε στα τέλη του 13ου-αρχές 14ου αι. στη θέση της σημερινής Μητρόπολης, τιμήθηκε στο όνομα του Αγίου Δημητρίου. Μεταφέρθηκαν εκεί η περίφημη εικόνα του Αγίου (είχε ζωγραφιστεί όσο ζούσε) και πολλά κειμήλια. Ο ναός εκείνος κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1890. Δυστυχώς, αυτές οι καταστροφές δεν ήταν οι μόνες. Η μεγάλη πυρκαγιά της 17ης Αυγούστου το 1917 που κατέστρεψε τα 2/3 της πόλης σχεδόν αφάνισε το μνημείο λίγο μετά την απελευθέρωση. Αμέσως άρχισαν οι αναστηλωτικές εργασίες από το Γεώργιο Σωτηρίου που ανέλαβε την ανασκαφική έρευνα της βασιλικής και τους αρχιτέκτονες Αριστοτέλη Ζάχο και Λορέντζο Θανόπουλο οι οποίοι ξεκίνησαν τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου, που διήρκεσαν περίπου τριάντα χρόνια, αφού διακόπηκαν το 1938 και ξανάρχισαν το 1946. Τελικά, ο Ναός αναστηλώθηκε και παραδόθηκε στους πιστούς στις 26 Οκτωβρίου του 1949, την ημέρα της γιορτής του Αγίου.
Η σημερινή εκκλησία εγκαινιάστηκε το 1958, ενώ λίγο αργότερα το 1978 τα λείψανα του Αγίου επέστρεψαν από το αββαείο του Αγίου Λαυρεντίου στο Κάμπο της Ιταλίας και τοποθετήθηκαν σε μια αργυρή λάρνακα όπου φυλάσσονται ως σήμερα. Από το 1958, λοιπόν, λειτουργεί κανονικά και αποτελεί ένα από τα πλέον υπέροχα χριστιανικά μνημεία της ελληνικής ανατολής. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού είναι πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο (κάθετο) κλίτος, διπλά υπερώα (γυναικωνίτες) και μακρές διπλές κιονοστοιχίες. Ολόκληρο το ισόγειο συγκρότημα του αρχαίου λουτρού, όπου ήταν φυλακισμένος ο Άγιος, διατηρήθηκε και διασκευάσθηκε σε κρύπτη του ναού, η οποία για αιώνες παραμένει κέντρο λατρείας, ενώ από το 1988 λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος, όπου εκτίθενται συλλογή γλυπτών, κιονόκρανων, θωρακίων και αγγείων του Ναού και ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού.
Το 1988 ο ναός ανακυρήχθηκε Μνημείο Παγκόδμιας Κληρονομιάς από την Unesco.
Λίγα λόγια για την Αγία Σοφία
Η Αγία Σοφία, (επίσημα ο Ναός της του Θεού Σοφίας) είναι ένας από τους γνωστότερους παλαιότερους και σπουδαιότερους χριστιανικούς ναούς της πόλης που κρύβει πολλά μυστικά για την ιστορία της που περιμένουν να τα ανακαλύψεις. Η Αγία Σοφία μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σήμερα, έζησε όλες τις μεγάλες καταστροφές αυτής της πόλης οι οποίες αποτυπώθηκαν εντός και εκτός του κτηρίου και κατάφερε μέχρι και σήμερα να διατηρεί σημαντικές ιστορικές πληροφορίες. Αρχικά υπέστη σημαντικές ζημιές από πυρκαγιά το 1890, όσο ήταν ακόμη τζαμί. Την αποκατάσταση των ζημιών κατά τα έτη 1907-1909, στη διάρκεια της οποίας αποκαλύφθηκε το ψηφιδωτό του τρούλου, ανέλαβε ο βυζαντινολόγος Κάρολος Ντηλ, με οδηγίες του οποίου έγινε και η διακόσμηση των υπόλοιπων επιφανειών του ναού που διατηρείται μέχρι σήμερα. Υπέστη σοβαρές ζημιές και στον σεισμό του 1978 και η αποκατάσταση των ζημιών διήρκεσε περίπου είκοσι χρόνια, ο δε τρούλος αποκαταστάθηκε το 1980. Η πυρκαγιά του 1917 ωστόσο που έκαψε σχεδόν το σύνολο του κέντρου της πόλης δεν την επηρέασε.
Ξεκίνησε όπως είναι γνωστό από την Ολυμπιάδος και οι άνεμοι την έστειλαν προς τα νότια της πόλης. Πέρασε την Πλατεία Διοικητηρίου και κατηφόρισε προς τον Φραγκομαχαλά. Ένα δεύτερο μέτωπο έκαψε τον Άη Δημήτρη και κατέβηκε μέχρι την Παραλία, παρακάμπτοντας όμως την Αγία Σοφία και προχωρώντας νοτιοανατολικά έφτασε μέχρι την Ιπποδρομίου. Αυτό όμως που θα την συνδέει πάντοτε με την ημέρα της μεγάλης πυρκαγιάς που άλλαξε για πάντα την Θεσσαλονίκη είναι το γεγονός πως στο χτίσιμο της εισόδου – του πρόπυλου του αύλειου χώρου του ναού τα κεραμίδια που χρησιμοποιήθηκαν είναι τα απομεινάρια από τα σπίτια που καταστράφηκαν. Καμένα κεραμίδια που διατηρούν μέχρι και σήμερα το μαύρο χρώμα του καπνού μαζεύτηκαν από τα γύρω σπίτια της συνοικίας της Αγίας Σοφίας από ενορίτες του ναού και τοποθετήθηκαν εκεί για να θυμίζουν στους περίοικους τα σπίτια εκείνα που βρίσκονταν περιμετρικά του ναού και στέγαζαν τις οικογένειες της παλιάς συνοικίας που σήμερα κρατά ελάχιστα από τα διατηρητέα της τα οποία και αυτά γίνανε με το χρόνο πολυκατοικίες και σχεδόν τίποτα από την Θεσσαλονίκη όπως ήταν πριν από 100 και πλέον χρόνια δεν θυμίζει η πλατεία η οποία παρ’όλα αυτά διατηρεί την μοναδικότητα της ως ένα σήμα κατατεθέν του κέντρου της πόλης.
Με πληροφορίες από Νένα Καζαντζίδου, Γιώργο Τσιτιρίδη και αρχείο της Parallaxi
