Η Θεσσαλονίκη παλιά: Ο Σουλεϊμαν της Ροτόντας

Του Κείμη Κρυωνά 

Η Ροτόντα αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά μνημεία της Θεσσαλονίκης, και σ’αυτήν θα βρεί κανείς αποτυπωμένες τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους της πόλης, τόσο εντός όσο και εκτός του κτιρίου. Αρχικά κτίστηκε από τον Καίσαρα Γαλέριο γύρω στα 306 μ.Χ, κατά μια εκδοχή για να χρησιμοποιηθεί ως μαυσωλείου του ιδίου του αυτοκράτορα, και κατά μια άλλη ως ναός του Δία ή του Κάβειρου. Αποτελούσε τμήμα του ευρύτερου κτιριακού συγκροτήματος που ξεκινούσε από τα Ανάκτορα του Γαλερίου (περιοχή πλατείας Ναβαρίνου) και μέσω οδού που διερχόταν κάτω από την Αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα) που έφθανε μέχρι τη Ροτόντα.

Μετέπειτα κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο η Ροτόντα μετατράπηκε σε εκκλησία μάλλον αφιερωμένη στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους με την προσθήκη στο αρχικό κυκλικό κτίριο αναγκαίων επεκτάσεων ώστε να πληρεί τις λατρευτικές ανάγκες μιας εκκλησίας. Ενώ η μετέπειτα ονομασία της ως εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου φέρεται να προήλθε από τη μικρή εκκλησία που βρισκόταν έναντι της εισόδου, και στην οποία μεταφέρθηκαν κειμήλια και εικόνες όταν αυτή μετατράπηκε σε τζαμί.

Κοντά στην περιοχή της Ροτόντας υπήρχε και η Πύλη των Ασωμάτων στο τμήμα των Ανατολικών Τειχών της πόλης, από την οποία εισέβαλλαν στην πόλη οι Νορμανδοί το 1185. Μάλιστα ο ναός λειτούργησε και ως μητρόπολη της Θεσσαλονίκης, καθώς η προηγούμενη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης που ήταν η Αγία Σοφία είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Στα 1590/1 η τότε Μητρόπολη Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη και επάνω από την είσοδο της Ροτόντας υπάρχει αναμνηστική επιγραφή της μετατροπής αυτής «Για την κατάληψη αυτού(του τζαμιού) μόχθησε και κόπιασε ο Σεϊχης Χορτατζή. Αυτός ο αρχαίος ναός πραγματικά έγινε τόπος λατρείας του ισλαμικού λαού. Με το σπαθί του στο τέμενος αυτό έγινε Ιμάμης Αρχηγός». Έτσι ο επισκέπτης που θα περιηγηθεί στον περίβολο της Ροτόντας θα συναντήσει εκτός του χαρακτηριστικού μιναρέ, και μια μικρή εσώκλειστη αυλή στο βόρειο τμήμα της Ροτόντας όπου υφίστανται δύο μακρόστενους τάφους, ο ένας σε υψηλότερο επίπεδο από τον άλλον. Αυτή η μικρή αυλή ξεχωρίζει από τον περίβολο καθώς περικλείεται από καγκελόφρακτη μεσοτοιχία, και στην είσοδο υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή που αποτελείται από 6 δίστιχα χωρίς χρονολογία, και της οποίας το τελευταίο δίστιχο αναφέρει «Υψηλές οι αρετές του τάφου του Χορτατζή Εφέντη, του ομοίου με παράδεισο». Στον ένα από τους δύο τάφους είναι θαμμένος ο Σεϊχης Σουλεϊμαν Χορτατζή Εφέντης, και όσον αφορά τον δεύτερο τάφο δεν είναι ξεκάθαρο ποιος είναι θαμμένος εκεί και ο χώρος θεωρείται ότι παλιότερα αποτελούσε τόπο προσκυνήματος.

Η Ροτόντα σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο πολυεπισκεπτόμενα μνημεία της Θεσσαλονίκης και είναι καταχωρημένη στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, και για τον επισκέπτη προσφέρει τη δυνατότητα να ανακαλύψει ίχνη από τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους της Θεσσαλονίκης.

Πηγές:

1.Ροτόντα, Θεσσαλονίκη

2.Μητροπολίτου Λαγκαδά (τ.Πρωτοσύγγελου Ι.Μ. Θεσσαλονίκης), Ιωάννου Χ.Τασσιά, Ο Άγιος Γεώργιος-Ροτόντα

3.Δημητριάδη Β., Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά τη εποχή της Τουρκοκρατίας 1430-1912, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών