Η Θεσσαλονίκη παλιά: Ο Τάφος στην Παπαναστασίου

Στη Θεσσαλονίκη δύσκολα θα συναντήσει κανείς κατάλοιπα της ελληνιστικής περιόδου της πόλης καθώς στην πάροδο του χρόνου, και της εκτεταμένης ανοικοδόμησης επικαλύφθηκαν πολλά ιστορικά σημεία της πόλης.

Ένα από τα εναπομείναντα σημάδια της περιόδου αυτής βρίσκεται σε ένα μικρό πάρκο, απέναντι από το κτίριο που στεγάζει το κτίριο του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας (Αλ.Παπαναστασίου 21) και που οι παλαιότεροι θα το θυμούνται ως μαιευτήριο καθώς στέγαζε μαιευτική κλινική. Εκεί πέρα τρυγιρισμένος από ένα σιδερένιο φράκτη βρίσκεται ένας μακεδονικός τάφος, και η ιδιαιτερότητα του είναι πως αποτελεί έναν ανοιχτό αρχαιολογικό χώρο, χωρίς να στεγάζεται είτε σε κάποιο μουσείο είτε να βρίσκεται καλυμμένος μέσα σε κάποιο κτίριο.

Στο σημείο που βρίσκεται, ακριβώς από πάνω του ήταν χτισμένη η κατοικία του τελευταίου Οθωμανού Διοικητή της Θεσσαλονίκης Χασαν Ταχσιν Πασα, και όταν μετά από χρόνια κατεδαφίσθηκε το κτίριο αποκαλύφθηκε στα θεμέλια η ύπαρξη του τάφου. Μάλιστα ο τάφος ερευνήθηκε από τη Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή που βρισκόταν με τις συμμαχικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Α’Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά το πέρας των ερευνών ο τάφος καλύφθηκε από χώμα και ξεχάστηκε.

Ώσπου στα 1940 εργάτες που έσκαβαν στην περιοχή για να κατασκευάσουν αντιαεροπορικό καταφύγιο τον ξαναέφεραν στην επιφάνεια, και μετά από αρχαιολογική έρευνα να ξανακαλυφθεί μετά από λίγο διάστημα. Μετά από δυο δεκαετίες ο τάφος ξαναήρθε και πάλι στην επιφάνεια, ώσπου στη δεκαετία του 80 κατέστη δυνατή η συντήρηση και αξιοποίηση του. Ο αρχαιολογικός αυτός χώρος θα γίνει γνωστός με το προσωνύμιο ως ο Τάφος του Μαιευτηρίου, λόγω της κοντινής απόστασης με το πάλαι ποτέ Δημόσιο Μαιευτήριο της Θεσσαλονίκης.

Ο τάφος χρονολογείται στα τέλη του 3ου αιώνα π.χ. και η χρονολόγηση του κατέστη δυνατή από ένα πλινθόκτιστο περιτείχισμα που βρέθηκε πίσω από τον τάφο και χρησιμοποιήθηκε για την καύση των νεκρών, σε συνδυασμό με την ανακάλυψη και άλλων ευρημάτων κατά την αρχαιολογική ανασκαφή του 1940-1941. Επίσης ο τάφος βρέθηκε χωρίς ιδιαίτερα κτερίσματα καθώς φέρεται να είχε συληθεί λίγο διάστημα μετά την κατασκευή του.

Η καμαροσκεπής μορφή του χαρακτηρίζεται από τη δωρική πρόσοψη με αέτωμα χωρίς διάκοσμο, και στο εσωτερικό του από την ύπαρξη χτιστής κλίνης στη δεξιά μεριά του θαλάμου, ενώ τμήμα μιας δεύτερης κλίνης, φέρεται να βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, και να μεταφέρθηκε εκεί από τους Γάλλους Αρχαιολόγους. Μετά την ενταφίαση του νεκρού ο τάφος καλύπτονταν από τόνους χώμα, και η επικάλυψη προσομοίαζε με κωνικό τύμβο, ενώ σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να δεί τον τάφο στο επίπεδο που αρχικά ήταν.

*Πηγή: Τσιμπίδου Μαρία-Αυλωνίτη, Μνημεία Αιωνιότητας οι Μακεδονικοί Τάφοι στην Περιοχή της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονικέων Πόλις τεύχος 9ο Δεκέμβριος 2002 **Το σπίτι πάνω από τον Μακεδονικό Τάφο http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4762880 ***Ο αρχιστράτηγος που παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στα ελληνικά στρατεύματα http://www.onalert.gr/stories/valkanikoi-polemoi-thessaloniki-pasas