Μια άγνωστη μικρή διαδρομή ημιυπογείως

Λέξεις- εικόνες: Κύα Τζήμου

Περπατώντας τη Λεωφόρο Στρατού, μόλις φτάσεις στην κάτω πλευρά του Βελλίδειου στρίβεις δεξιά και παράλληλα με το κτίριο ανακαλύπτεις ένα περιποιημένο άγνωστο πλακόστρωτο δρομάκι να ανοίγεται αριστερά και κάτω από την 3ης Σεπτεμβρίου. Ελάχιστοι μάλλον θα το έχετε ήδη ανακαλύψει. Είναι το δρομάκι που σου επιτρέπει να ανηφορίσεις προς την Εγνατία χωρίς να αναγκαστείς να βαδίσεις στον άχαρο αυτοκινητόδρομο που δεν προσφέρεται για περπάτημα.

Περπατώντας στο πλακόστρωτο κάτω από τα δέντρα αισθάνεσαι ευχάριστα και σε περιμένει άλλη μια έκπληξη. Μετά από λίγα μέτρα βρίσκεσαι να περπατάς παράλληλα με μια φροντισμένη περιοχή κάτω απ΄τον αυτοκινητόδρομο, πλήρως ανασκαμένη και επιμελημένη από τους αρχαιολόγους. Ένα συρματόπλεγμα σε χωρίζει από ένα ακόμη κομμάτι της ιστορίας της πόλης για το οποίο ίσως δεν γνωρίζεις και τίποτα. Δεν υπάρχει καμιά σήμανση που να σε διευκολύνει για να μάθεις και να αναγνωρίσεις τα αρχαιολογικά ευρήματα.Και είναι πραγματικά κρίμα που δεν φροντίζει η εφορία και ο δήμος να κάνουν γνωστό το μνημείο με σήμανση που να οδηγεί σ΄αυτό αλλά και με μια επιγραφή που εν συντομία να το περιγράφει.

Ας μάθουμε λοιπόν περί τίνος πρόκειται: Κατά τη διάνοιξη της Γ’ Σεπτεμβρίου, πριν περίπου 35 χρόνια, τον Ιούνιο του 1980 ανακαλύφτηκαν κατά τις εσκαφές μια συστάδα καμαρόσκεπων τάφων μαζί με μια παλαιοχριστινική εκκλησία (περιοχή ανάμεσα στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και το Γ Σώμα Στρατού. Αυτά τα ευρήματα είναι και ο λόγος που ανάγκασε τους κατασκευαστές του δρόμου να συνεχίσουν την διάνοιξη με υψομετρική διαφορά κατασκευάζοντας στο σημείο ανισόπεδη γέφυρα.

Οι ανασκαφικές εργασίες διήρκησαν όλο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 80 και διενεργήθηκαν από την Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Οι εργασίες έγιναν κάτω από ιδιαίτερη πίεση αφού το Υπουργείο Δημοσίων έργων ήθελε να τελειώσει με την κατασκευή του δρόμου. Δυστυχώς οι αποχωματώσεις που έγιναν από τα εκσκαπτικά μηχανήματα σε όλο το πλάτος και μήκος του δρόμου είχαν στην κυριολεξία «αποκεφαλίσει» τη στέγαση όλων των τάφων και περιόρισαν το κτίριο στη στάθμη της θεμελίωσης.

Ο τόπος είναι κομμάτι του ανατολικού παλιοχριστιανικού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης, της ελληνιστικής και κυρίως της ρωμαϊκής εποχής. Το μεγαλύτερο μέρος του χριστιανικού εκτός των ανατολικών τειχών νεκροταφείου βρέθηκε στη περιοχή της Πανεπιστημιούπολης και του Νοσοκομείου Άγιος Δημήτριος. Η βυζαντινή εκκλησία έχει ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία μια και είναι η μοναδική εκκλησία εκτός των τειχών που ανακαλύφθηκε αφού όλες είχαν καταστραφεί από επιδρομές ήδη από τον 7ο αιώνα. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους η ίδρυση ναού στο χώρο ενός νεκροταφείου συνδέεται με τη λατρεία μαρτύρων. Η ταυτότητα των νεκρών πρέπει να ανήκει σε μάρτυρες ή αρχιερείς.

Για τον συγκεκριμένο ναό έγινε προσπάθεια ταύτισής του από τον καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ν. Ζήση, με τον ναό της Αγίας Ανυσίας, που μαρτύρησε στην γενέτειρά της, τη Θεσσαλονίκη, επί αυτοκράτορα Μαξιμιανού και τάφηκε από τους χριστιανούς «έξω από την Κασσανδρεωτική πύλη σε απόσταση δυο σταδίων, αριστερά της «λεωφόρου», σύμφωνα με τα συναξάρια της αγίας, αλλά η ταύτιση δεν μπόρεσε να τεκμηριωθεί απολύτως από τους αρχαιολόγους.

Συνεχίζοντας προς την Εγνατία ανεβαίνετε και πάλι στο επίπεδο του δρόμου, περνώντας μπροστά από το νέο πολυχώρο της πόλης το WE. Από κει μπορείτε να κατευθυνθείτε αριστερά περνώντας μπροστά από το Πολεμικό μουσείο. Ευκαιρία να το επισκεφθείτε. Διαβάστε πληροφορίες εδώ.

*Οι πληροφορίες είναι από την δημοσίευση της αρχαιολόγου Δέσποινα Μακροπούλου υπό την επίβλεψη της οποίας διενεργήθηκε η ανασκαφή. Μπορείτε να την διαβάσετε ολόκληρη εδώ