Χορτατζήδες: Το φιλόδοξο σχέδιο του Ηρακλή και πώς πήρε το όνομά της η έκταση

Εικόνες: Γιώργος Νιάκας

«Χίλια χρόνια Ηρακλής, γήπεδο στον Ηρακλή».

Εάν είσαι λάτρης των αθλητικών ραδιοφώνων της πόλης είναι σίγουρο ότι θα έχεις ακούσει πολλές φορές την παραπάνω φράση στον επίλογο των τοποθετήσεων φίλων του Ηρακλή στα ερτζιανά της Θεσσαλονίκης.

Ένας ιστορικός σύλλογος που αφήνει εδώ και παραπάνω από έναν αιώνα ανεξίτηλο το σημάδι του στα αθλητικά και κοινωνικά δρώμενα της πόλης.

Με τμήματα, αθλητές και αθλήτριες, που έχουν σημειώσει μεγάλες επιτυχίες εντός και εκτός συνόρων.

Ο Γηραιός στα 116 χρόνια ζωής του, με πιστούς φιλάθλους και οπαδούς στο πλευρό του, συνεχίζει την πορεία του στο παρόν και ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον.

Ένα γαλανόλευκο παρόν και μέλλον το οποίο όμως αναζητά στέγη.

Και αυτή, ακούει στο όνομα Χορτατζήδες. Εκεί όπου οι άνθρωποι του Ηρακλή σχεδιάζουν μια γαλανόλευκη πολιτεία που θα στεγάσει όλα τα τμήματα του Γηραιού.

Οι εγκαταστάσεις

Ο Γ.Σ. Ηρακλής διαθέτει πλήρεις αθλητικές εγκαταστάσεις σε κεντρικότατο σημείο της Θεσσαλονίκης στην περιοχή των Χορτατζήδων παρέχοντας μάλιστα και 2 ιδιόκτητους χώρους στάθμευσης.

Η εγκατάσταση στους Χορτατζήδες χρησιμοποιείται από τα τμήματα μπάσκετ, βόλεϊ, στίβος, ποδόσφαιρο, τζούντο, ράγκμπι.

Εκεί βρίσκεται το Ιβανώφειο, το Κατσάνειο, τα γραφεία του συλλόγου, η αίθουσα τροπαίων, το φυσικοθεραπευτήριο, ο στίβος-γήπεδο ποδοσφαίρου και ράγκμπι και τα γηπεδάκια τέννις και 5Χ5.

Το ιστορικό των εγκαταστάσεων

To πρώτο γυμναστήριο της Ελληνικής κοινότητας της Οθωμανικής τότε Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε το 1900-01 στη σημερινή διαστάυρωση Κ. Παλαιολόγου και Γ. Μόδη. Ήταν περίπου 3 στρέμματα και προοριζόταν κυρίως για τους μαθητές του Γυμνασίου. Εκεί έγιναν οι πρώτοι Γυμναστικοί Σχολικοί Αγώνες στις 29/4/1901. Στο γυμναστήριο αυτό ξεκίνησε τη δραστηριότητα του ο Όμιλος Φιλομούσων και το 1903 επί προεδρίας Ζήση ενοικίασε το θέατρο Ζεύς που ήταν στην παραλία της Θεσσαλονίκης.

Η ποδοσφαιρική ομάδα προπονούνταν κυρίως μπροστά στο Παπάφειο. Το 1908 ο Γ.Σ. Ηρακλής μεταφέρθηκε με την άδεια της Ελληνικής κοινότητας σε οικόπεδο στη θέση “Σκαμνιές” απέναντι απ’ τη σημερινή ΧΑΝΘ. Ο Σύλλογος περιέφραξε το μέρος εκείνο, το ισοπέδωσε και κατασκεύασε στίβο περιφέρειας 250 μέτρων. Παράλληλα μεταφέρθηκαν εκεί όλα τα όργανα γυμναστικής του Ομίλου Φιλομούσων. Ο Ηρακλής είχε ζητήσει 10ετή παραχώρηση του χώρου για να μπορέσει να πάρει δάνειο για να βελτιώσει τις εγκαταστάσεις, αλλά τελικά ο Γενικός Διευθυντής της Θεσσαλονίκης Ρακτιβάν ζήτησε στις 15/6/13 την αποχώρηση του Ηρακλή απ’ τον χώρο!

Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ηρακλής ζήτησε και έλαβε την παραχώρηση του οικοπέδου 15 στρ. δίπλα στη Σχολή Ιδαδιέ (σημερινή Πλατεία Χημείου ΑΠΘ). Το οικόπεδο ισοπεδώθηκε, μεταφέρθηκαν τα όργανα γυμναστικής απ’ το Παλαιό γυμναστήριο και αποτέλεσε το βασικό (μοναδικό για πάνω από δεκαετία) χώρο άθλησης και διεξαγωγής αγώνων για τη Θεσσαλονίκη με εξαίρεση το διάστημα της Πυρκαγιάς του 1917-19, όπου ο Ηρακλής διέθεσε το γήπεδο στους πυροπαθείς αλλά και στον Ερυθρό Σταυρό για να το μετατρέψει σε υπαίθριο νοσοκομείο! Απ’ το 1916 το στάδιο του Ηρακλή φιλοξενούσε πλέον και την ποδοσφαιρική ομάδα και έγινε ο βασικός χώρος όπου παιζόταν το ποδόσφαιρο στην πόλη με τους Συμμαχικούς στόλους να είναι σταθεροί θαμώνες στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο στάδιο του Ηρακλή έγινε μια μεγάλη ανακαίνιση τον Αύγουστο του 1927 στα πλαίσια της διοργάνωσης των Πρώτων Πανελληνίων Αγώνων που έγιναν στη Θεσσαλονίκη και κατασκευάστηκαν καινούργιες εξέδρες από μπετό, ενώ οι παλαιές ξύλινες τοποθετήθηκαν στην απέναντι πλευρά. Μέχρι το 1927 το στάδιο του Ηρακλή ήταν το μόνο που γινόντουσαν επίσημοι αγώνες Α’ Κατηγορίας ποδοσφαίρου.

Η γειτνίαση του Ηρακλή με το νεοσυσταθέν Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1925) δημιούργησε προβλήματα καθώς το Πανεπιστήμιο αναπτυσσόταν και ήθελε επιπλέον χώρους. Το 1930 το ΑΠΘ προσπάθησε να διώξει τον Ηρακλή απ’ τον χώρο και η πολιτεία ως μεσοβέζικη λύση κατέληξε στην από κοινού χρήση του σταδίου με τους φοιτητές να γυμνάζονται σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες. Οι προστριβές αυτές ήταν έντονες σ’ όλη τη δεκαετία του 1930 και τελικά τη δεκαετία του 1950 το Πανεπιστήμιο κατάφερε να διώξει τον Ηρακλή απ’ το γήπεδο του.

Από τότε ο Ηρακλής παραμένει χωρίς ιδιόκτητο ποδοσφαιρικό γήπεδο έχοντας όμως τις 2 μεγάλες γηπεδικές εγκαταστάσεις στους Χορτατζήδες και τη Μίκρα για την κατασκευή μελλοντικού ιδιόκτητου γηπέδου μαζί με τις υπόλοιπες αθλητικές εγκαταστάσεις του.

Φάκελος «Χορτατζήδες»

Σύμφωνα με την προμελέτη, η μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνεται από το γήπεδο ποδοσφαίρου, που θα είναι χωρητικότητας 14.000 θεατών και θα καταλαμβάνει 18.140,25 τ.μ., ενώ η επιφάνεια του κλειστού γυμναστηρίου ανέρχεται σε 2.639,25 τ.μ.

Στον περιβάλλοντα χώρο προβλέπονται 105 θέσεις στάθμευσης για ΙΧ και τρεις για λεωφορεία. Η όψη των εγκαταστάσεων επί της οδού Αγ. Δημητρίου θα λειτουργεί ως πύλη εισόδου «καλωσορίζοντας» τους φιλάθλους στο γήπεδο.

Το πλάνο για το γήπεδο ποδοσφαίρου

Το πρότζεκτ για το γήπεδο ποδοσφαίρου στο Κατσάνειο, ανέφερε: «Η διάταξη του γηπέδου ποδοσφαίρου προσαρμόζεται οργανικά στο περίγραμμα του δεδομένου οικοπέδου στην περιοχή των Χορτατζήδων. Κατά το σχεδιασμό λήφθηκε υπόψιν το περιβάλλον έδαφος (υψομετρική διαφορά μεταξύ των οδών Αγίου Δημητρίου και Στίλπωνος Κυριακίδη) για την χωροθέτηση των χρήσεων.

Ως εκ τούτου, επιλέγεται η στάθμη έδρασης του αμιγώς αγωνιστικού χώρου να βρίσκεται στην ίδια στάθμη με τη μέση στάθμη της εισόδου επί της οδού Αγίου Δημητρίου. Αντιθέτως, οι «απέναντι» κερκίδες που έχουν είσοδο από την οδό Στίλπωνος Κυριακίδη βρίσκονται δύο (2) στάθμες πάνω από τη στάθμη του αγωνιστικού χώρου.

Συνεπώς δημιουργούνται όλες οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη χωροθέτηση των χρήσεων, όπως αυτές αναλύονται παρακάτω. Για τη διαμόρφωση των κερκίδων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος ορατότητας, τόσο με βάση τους κανονισμούς της UEFA, όσο και βάσει του Ελληνικού Κανονισμού, που λαμβάνει υπόψη του τον Κανονισμό Πυροπροστασίας Συγκεκριμένα, ο έλεγχος ορατότητας αυξάνει εκθετικά το ύψος του αναβαθμού στις κερκίδες με τρόπο τέτοιο, ώστε να μπορεί να εξασφαλιστεί η ορατότητα του κάθε θεατή σε όλη την επιφάνεια του αγωνιστικού χώρου.

Αντίστοιχα όμως, ενώ ο κανονισμός της UEFA επιτρέπει για παράδειγμα διαζώματα πλάτους 0.80μ, εντούτοις ο Κανονισμός Πυροπροστασίας επιτρέπει διαζώματα 1900 πλάτους τουλάχιστον 0.85μ., τα οποία και τελικώς επιλέχθηκαν. Η συνολική επιφάνεια του αμιγώς αγωνιστικού χώρου ισούται με 120x80m προκειμένου να αυξηθεί το πλήθος των κερκίδων από την όψη της οδού Αγ. Δημητρίου, γεγονός που βάσει του Ελληνικού Κανονισμού κατηγοριοποιεί το προτεινόμενο γήπεδο στην Κατηγορία 3». Το γήπεδο αναμένεται να έχει χωρητικότητα περίπου 13 χιλιάδων θέσεων.

Βάσει της προμελέτης, προβλέπεται η δημιουργία μουσείου του Ηρακλή (εμβαδού 331,30 τ.μ.), μπουτίκ, προπονητηρίων (σε δύο επίπεδα), αποδυτηρίων, αίθουσας ελέγχου ντόπινγκ, δημοσιογραφικών θεωρείων και πιθανόν εστιατορίων και μπαρ.

Το νέο Ιβανώφειο

Στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το Ιβανώφειο, θα κατασκευαστεί νέο κλειστό γήπεδο μπάσκετ, που θα αξιοποιείται και από το τμήμα βόλεϊ. Η χωρητικότητά του θα είναι 3.038 θέσεις και θα διαθέτει κερκίδες στις τρεις από τις τέσσερις πλευρές. Το διάζωμα Α θα έχει χωρητικότητα 1.093 θεατών, το Β 1.265 και το Γ 680.

Στο κλειστό γήπεδο μπάσκετ θα υπάρχουν, επίσης, βοηθητικό γήπεδο μπάσκετ και προπονητήριο παιδικής κολύμβησης.

Ποιοι ήταν οι Χορτατζήδες

Στα 1590 ο σεΐχης Χορτατζή Σουλεϊμάν εφέντη (Hortaci Suleyman Efendi) μετέτρεψε την Ροτόντα σε τζαμί.

Έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης υπήρχαν εβραϊκά και τουρκικά νεκροταφεία.

Τα εβραϊκά εκτείνονταν σε όλη τη σημερινή πανεπιστημιούπολη και στις αρχές του 19ου αιώνα σχημάτιζαν μια ενιαία έκταση.

Ωστόσο Τούρκοι στρατιώτες που στρατωνίζονταν σε στρατώνες της Τούμπας, συνήθιζαν να διέρχονται μέσα από αυτά κατά ομάδες καθημερινά και ιδιαίτερα τις Παρασκευές (Παρασκευή ημέρα αργίας και συνάθροισης για προσευχή των Μουσουλμάνων), για να συντομεύσουν τη διαδρομή από την Τούμπα προς την πόλη αλλά και το τζαμί του σεΐχη Χορτατζή (Şeyh Hortacı Süleyman).

Έτσι ανοίχθηκε ένα μονοπάτι που σταδιακά φάρδυνε κι έγινε ολόκληρος δρόμος (από τη σημερινή διασταύρωση των οδών Αγ. Δημητρίου και Κατσιμίδη μέχρι το σημείο που βρίσκεται το Άσυλο του Παιδιού). Ο δρόμος αυτός καθιερώθηκε μετέπειτα ως οδός Χορτατζήδων.

Τα δε νεκροταφεία χωρίσθηκαν σε δύο τμήματα εκατέρωθεν αυτής της οδού.