«Χριστιανόπουλος-Βαφόπουλος ποιητές της Θεσσαλονίκης»: Μια έκθεση – σταθμός στην πόλη

Ένα από τα ονόματα με τα οποία είναι ταυτισμένη η Θεσσαλονίκη είναι αυτό του Γεώργιου Βαφόπουλου.

Γεννημένος πριν από 120 χρόνια στη Γευγελή, αποφοίτησε από την αστική σχολή Γευγελής και μετά το Β΄Βαλκανικό πόλεμο, όταν η οικογένειά του εκπατρίστηκε, έζησε στην Έδεσσα, το Φανό Κιλκίς και τη Γουμένισσα. Το 1917, η οικογένειά του μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, όπου τελείωσε το Γυμνάσιο.

Τη χρονιά αυτή, μετέβηκε στην Αθήνα, όπου εγγράφηκε στη Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως αντιγραφέας στη Μεγάλη Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Χατζιδάκη.

Αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του γιατί έπασχε από φυματίωση και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, στις αρχές του 1924.

Η πρώτη του προσπάθεια να γράψει ποιήματα ήταν σε ηλικία 15 ετών, όταν έπλεξε ένα έμμετρο εγκώμιο στον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Μετά την επιστροφή του, στη Θεσσαλονίκη, το 1924 ανέλαβε, από κοινού με τον Κώστα Κόκκινο, τη διεύθυνση του περιοδικού “Μακεδονικά Γράμματα”.

Από τότε συνεργαζόταν με περιοδικά και εφημερίδες, όπου δημοσιεύονταν ποιήματα, διηγήματα και άρθρα του. Διορίστηκε στο Δήμο Θεσσαλονίκης το 1932 και το 1938 ίδρυσε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης.

Υπήρξε διευθυντής της έως το 1963. Στη Γερμανική κατοχή, αποσπάστηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αθήνας. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο και τον Γιώργο Θέμελη, με τους οποίους συνδέθηκε στενά.

Επίσης το διάστημα αυτό, συνδέθηκε με τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, τον Καίσαρα Εμμανουήλ, το Στέλιο Ξεφλούδα, τον Τάσο Αθανασιάδη, τον Τέλλο Άγρα, και άλλους λογοτέχνες.

Μετά από πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου, το 1951, ταξίδευσε στην Αγγλία, για να μελετήσει τη λειτουργία των Βρετανικών βιβλιοθηκών. Υπήρξε μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού “Μακεδονικές Ημέρες”.

Διατέλεσε Γενικός Γραμματέας του πρώτου Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης (1944) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (1964-1967). Υπήρξε επίσης, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1980), επίτιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. (1988), μέλος της επιτροπής απονομής λογοτεχνικών βραβείων του Δήμου Θεσσαλονίκης, της επιτροπής του διαγωνισμού Μαρίας Ράλλη, αντεπιστέλλον μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, μέλος της επιτροπής του κινηματογραφικού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1966) και μέλος της επιτροπής απονομής συντάξεως στους λογοτέχνες (1973),

Το 1979 το ζεύγος Βαφόπουλου διέθεσε ολόκληρη την περιουσία του στον Δήμο Θεσσαλονίκης για τη δημιουργία ενός πνευματικού κέντρου.

Έτσι, ανεγέρθηκε και ιδρύθηκε το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Η νέα Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης υπήρξε επίσης όραμα του Γιώργου Βαφόπουλου και με δωρεά του το 1989 ξεκίνησε η ανέγερσή της.

“Τη βραδιά εκείνη επιστρέψαμε στο σπίτι μας, με τη συνείδηση πως είχαμε εκπληρώσει ένα απλό κοινωνικό μας καθήκον”.

Έτσι ένιωσαν η Αναστασία και ο Γεώργιος Βαφόπουλος όταν, μια βραδιά του Νοέμβρη του 1979, δήλωναν στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Θεσσαλονίκης ότι διαθέτουν ολόκληρη την περιουσία τους, απόκτημα σαράντα χρόνων δουλειάς, για την δημιουργία ενός πολιτιστικού κέντρου. Ίσως, γιατί μόνον ένας Ποιητής και μία Δασκάλα νιώθουν τόσο απλά το κοινωνικό τους καθήκον.

Το Βαφοπούλειο κτίστηκε σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, στην οδό Γ. Βαφόπουλου 3. Πρόκειται για ένα ενιαίο συγκρότημα που αποτελείται από δύο συνεχόμενα εξαώροφα κτίρια, συνολικού εμβαδού 4.000 τ.μ. Το Α’ κτίριο θεμελιώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1981 και εγκαινιάστηκε στις 29 Οκτωβρίου 1983. Το Β’ κτίριο θεμελιώθηκε στις 8 Οκτωβρίου 1986 και εγκαινιάστηκε στις 7 Ιουνίου 1989.

Το κτιριακό συγκρότημα είναι διαρρυθμισμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρεται για κάθε είδους πνευματικές, καλλιτεχνικές και εικαστικές εκδηλώσεις. Περιλαμβάνει ένα θέατρο (χωρητικότητας 180 ατόμων), μία αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων (χωρητικότητας 150 ατόμων) και τρεις εκθεσιακούς χώρους (δύο αίθουσες στον 5ο όροφο και μία αίθουσα στο φουαγιέ του θεάτρου).

Το κτήριο αποτελούσε πρότυπο για την εποχή εκείνη και συνεχίζει να είναι αγαπητό για το θέατρο, την βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο του. Είναι λίγοι οι χώροι σαν το Βαφοπούλειο που διαθέτει ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Εκείνη την εποχή ήταν κάτι το μοναδικό μια όαση για τους καλλιτέχνες μιας και ακόμα δεν υπήρχε το Momus, τα μουσεία στο λιμάνι και το Τελλόγλειο.

Όνειρο του Βαφόπουλο ήταν πέραν όλων των άλλων να συγκεντρωθεί εντός του το αρχείο και το πνευματικό έργο των λογοτεχνών της πόλης, κάτι που επιτεύχθηκε και έχει μέχρι και σήμερα μια ικανοποιητική πορεία, καθώς στο Βαφοπούλειο έχει κανείς την δυνατότητα να επισκεφθεί εκτός από το αρχείο Βαφόπουλου, όλα τα προσωπικά αντικείμενα, τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του Γιώργου Ιωάννου ενώ προσφάτως αποκτήθηκε και η βιβλιοθήκη του Νίκου Μπακόλα.

Με δύο πολύ σημαντικές εκθέσεις τιμάται η επέτειος και των 120 χρόνων από την γέννηση του σπουδαίου ευεργέτη της πόλης και τα 40 από την έναρξη λειτουργίας του πνευματικού κέντρου που οραματίστηκε.

Η πρώτη σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη και το Κέντρο Πληροφόρησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει τον τίτλο «Χριστιανόπουλος – Βαφόπουλος, Ποιητές της Θεσσαλονίκης» και ολοκληρώνεται στις 6/12/2023 ( ώρες επισκέψεων Δευτέρα – Παρασκευή, 10:00 – 17:00).

25 έργα τέχνης και 11 φωτογραφίες από την προσωπική συλλογή του Ντίνου Χριστιανόπουλου αναδεικνύουν τον μοναδικό χαρακτήρα του , την αγάπη για το ρεμπέτικο τραγούδι, την βαθιά σχέση του με την θρησκεία, τον έρωτα και την Θεσσαλονίκη.

Παρουσιάζονται επίσης για πρώτη φορά επιστολές εν είδει συνομιλίας μεταξύ Ντίνου Χριστιανόπουλου, Γιώργου Βαφόπουλου, Γιώργου Ιωάννου και Νίκου Μπακόλα.

Με αφορμή αυτήν την επιστολογραφία στήθηκε η έκθεση που αναδεικνύει την προσωπική και πνευματική σχέση και σύνδεσή τους.

Ο Χριστιανόπουλος έτρεφε βαθιά εκτίμηση για τον Βαφόπουλο και αυτό είναι εμφανές από τον τρόπο γραφής των επιστολών, τις ένθερμες αφιερώσεις που συνοδεύουν κάθε βιβλίο που του είχε χαρίσει και τις κοινές τους φωτογραφίες που βρέθηκαν στα αρχεία τους. Και οι δυο έγραφαν από νεαρή ηλικία, αγαπούσαν την τέχνη, διατηρούσαν ιδιωτικές συλλογές, είχαν ασχοληθεί με έκδοση περιοδικών.

Ο Χριστιανόπουλος δούλεψε στην Δημοτική βιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης που ίδρυσε ο Βαφόπουλος και ήταν διευθυντής της.

Στην έκθεση εκτός από την αλληλογραφία των δυο αντρών έχουμε την ευκαιρία να δούμε κάποια από τα μοναδικά έργα τέχνης της συλλογής Χριστιανόπουλου. Πίνακες των Παπανάκου, Γούναρη, Λαζόγκα, Ρέγκου, ένα έργο του Φασιανού με προσωπική αφιέρωση, έργα του στενού του συνεργάτη Κάρολου Τσίζεκ, εξώφυλλα από τις πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του, φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης τραβηγμένες από τον Μπουασονά, αντρικά γυμνά και πορτραίτα καθημερινών απλών ανθρώπων.

Μια έκθεση σταθμός, μια ζωντανή συνομιλία με δυο από τους πλέον αναγνωρισμένους πνευματικούς ανθρώπους της πόλης που δεν πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε μέχρι τις 6 Δεκεμβρίου.

*Ευχαριστούμε θερμά την Αθανασία Μπουντίδου για την ξενάγηση και τις πληροφορίες.