Crime scene SKG: Η εγκληματικότητα στους δρόμους της πόλης

Λέξεις: Κώστας Καντούρης

«Η εγκληματικότητα δεν θα σταματήσει ποτέ, ούτε οι κλέφτες θα εξαφανιστούν. Όσο υπάρχουν λεφτά, όσο υπάρχει και φτώχεια, θα υπάρχουν κλέφτες. Βάλτο καλά στο μυαλό σου». Ο 30χρονος Β.Τ. περιμένει έξω από το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης να δικαστεί η υπόθεση διακεκριμένων κλοπών για την οποία σε πρώτο βαθμό «άκουσε» – κατά την αργκό της φυλακής – 8 χρόνια κάθειρξη. Δεν αρνείται να μιλήσει στην Parallaxi – με την προϋπόθεση μη δημοσιοποίησης των στοιχείων του – και να μας συστήσει τις «φυλές» της εγκληματικότητας στη Θεσσαλονίκη. Αυτές που καταγράφονται στα στατιστικά διαγράμματα της αστυνομίας, όπου φαίνονται και οι «κόκκινες» περιοχές της πόλης, όμως με έναν διαφορετικό τρόπο που απέχει από τα επίσημα στοιχεία.

Ο Β. δεν δηλώνει κλέφτης, ούτε όμως το αρνείται. Γενικώς αποφεύγει να μιλήσει για τον εαυτό του, όπως και σε ποιον τομέα δραστηριοποιείται. Ξεκαθαρίζει πάντως: «εγώ άνθρωπο δεν έχω πειράξει». Φαίνεται ότι γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα πως δρουν οι διάφορες ομάδες των «εγκλημάτων του δρόμου» στη Θεσσαλονίκη. Οι λεγόμενοι «Ρώσοι», δηλαδή Έλληνες ομογενείς από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι γηγενείς, οι Αλβανοί, οι τοξικομανείς, οι ρουμανόβλαχοι, οι ρομά, οι Βούλγαροι και τελευταία οι νεομετανάστες. «Όλοι έχουν έναν τρόπο, ο καθένας έχει τα δικά του στάνταρτ. Άλλοι χτυπούν στα τυφλά, άλλοι παρακολουθούν για να έχουν 100% επιτυχία, κάποιοι δεν υπολογίζουν τίποτε, ακόμη και τη ζωή του άλλου», σημείωσε.

Η Θεσσαλονίκη σήμερα μαστίζεται από τη χαρακτηριζόμενη μικροεγκληματικότητα ή εγκληματικότητα του δρόμου. Δηλαδή τις διαρρήξεις σπιτιών, τις κλοπές πορτοφολιών μέσα στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, τις μικροληστείες με στόχο ακόμη και το… χαρτζιλίκι νεαρών. «Αυτή η εγκληματικότητα επηρεάζει ψυχολογικά το σύνολο, επειδή ο καθένας θεωρεί τον εαυτό του εν δυνάμει θύμα, ακόμη και αν δεν του έχει συμβεί κάτι», εξηγεί στην Parallaxi ο εγκληματολόγος, επίκουρος καθηγητής Νομικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης Κώστας Κοσμάτος. «Ο φόβος του εγκλήματος αποτυπώνεται στα καθημερινά εγκλήματα, επειδή έχουν και μεγάλη θεατότητα με προβολή από τα μέσα ενημέρωσης», συμπλήρωσε.

Το βέβαιο είναι πως η συγκεκριμένη εγκληματικότητα, όπως επιβεβαιώνει ο κ. Κοσμάτος αλλά επισημαίνουν και οι δείκτες που διατηρεί η αστυνομία, έχει άνοδο τα τελευταία χρόνια. «Φαίνεται ότι έχει αυξητικές τάσεις η εγκληματικότητα του δρόμου, πράγμα το οποίο ασφαλώς σχετίζεται και με την οικονομική κρίση», τόνισε.

Στη Θεσσαλονίκη παρατηρείται μία διαρκής διαφοροποίηση του μικροεγκλήματος, μία αυξομείωση των τάσεων. Δηλαδή το 2017 καταγράφεται μεγάλη αύξηση στις κλοπές μέσα στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ και στις κλοπές του δρόμου, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται μείωση στις ληστείες μέσα σε σπίτια, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύει η ΕΛ.ΑΣ. Από την άλλη παρατηρείται μία μεγάλη αύξηση στις μικροκλοπές από δημόσιους χώρους, ενώ αισθητή είναι η μείωση στις μικροληστείες του δρόμου. «Όλα αυτά σχετίζονται με τη δίωξη του κάθε εγκλήματος. Δηλαδή μπορεί φέτος να συλληφθούν και να οδηγηθούν στις φυλακές δύο συμμορίες που κλέβουν πορτοφόλια μέσα στα λεωφορεία, όπως έχει γίνει. Αμέσως το 2018 ο δείκτης σε αυτό το αδίκημα θα πέσει για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μέχρι να οργανωθούν νέες συμμορίες. Γι’ αυτό εμείς λέμε πως δεν υπάρχουν κόκκινες περιοχές του εγκλήματος, αλλά κόκκινα αδικήματα», υποστηρίζει αξιωματικός της αστυνομίας που έχει πολυετή εμπειρία στη δίωξη του εγκλήματος του δρόμου.

«Δεν έχει περιοχές που χτυπούν οι κλέφτες. Έχει σπίτια και μαγαζιά που έχουν ή μπορεί να έχουν λεφτά», αντιτείνει ο 30χρονος καταδικασμένος ως κλέφτης. «Καμία από τις ομάδες δεν θα πει «αυτή την εβδομάδα θα χτυπήσουμε στο Πανόραμα». Οι Ρώσοι θα κοιτάξουν ένα σπίτι και θα το χτυπήσουν όταν είναι σίγουροι ότι έχει μέσα λεφτά. Οι Αλβανοί θα μπούνε μέσα αδιαφορώντας εάν έχει λεφτά ή εάν μέσα είναι οι άνθρωποι, πάνε κουτουρού. Οι ρομά θα δούνε να μην έχει κόσμο και εάν έχει θα φύγουν. Άλλοι μπορεί να μαζευτούν τυχαία τρεις μαζί και να χτυπήσουν εκείνο το μαγαζί», περιγράφει αναλύοντας τον τρόπο δράσης διαρρηκτών ανάλογα με τη… φυλή.

Οι «κόκκινες» περιοχές

Παρά τον ισχυρισμό περί «κόκκινων εγκλημάτων και όχι περιοχών», στα επιτελεία της αστυνομίας σε μηνιαία βάση επιλέγονται σημεία της πόλης που σημάνουν συναγερμό, δηλαδή καταγράφεται μεγάλη αύξηση συγκεκριμένων αδικημάτων. Έτσι άλλωστε καταρτίζονται τα προγράμματα καταστολής για τον εντοπισμό και τη σύλληψη διαρρηκτών, κλεφτών και ληστών. Συγκεκριμένα:

– Το κλασικό κέντρο

Τα μεγαλύτερα προβλήματα παρατηρούνται στην κλειστή περιοχή του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα οι περισσότερες κλοπές πορτοφολιών σε μέσα μαζικής μεταφοράς, κατά κύριο λόγο σε λεωφορεία του ΟΑΣΘ, καταγράφονται από την αφετηρία της πλατείας Ελευθερίας μέχρι τις στάσεις της παραλιακής λεωφόρου (Καλλιδοπούλου). Επίσης στην παλιά παραλία αλλά και σε καταστήματα των πολυσύχναστων περιοχών έχουν καταγραφεί οι περισσότερες κλοπές αντικειμένων, όπως τσάντες, κινητά και χρήματα από τραπέζια καφετεριών και άλλα καταστήματα. Στις μεγάλες πλατείες και τα εμπορικά κέντρα σημειώνονται και πολλές ληστείες του δρόμου. Διαρρήξεις παρατηρούνται κυρίως πιο ανατολικά στο κέντρο και σε δρόμους κοντά στη Λ. Στρατού και στη Β. Γεωργίου.

– Γύρω από τα Πανεπιστήμια

Στη συγκεκριμένη περιοχή καταγράφεται από τα στατιστικά ένας συνδυασμός μικροδιακίνησης ναρκωτικών και αύξησης των κλοπών και ληστειών του δρόμου, με λεία μικρά ποσά. Σύμφωνα με τα στοιχεία των συλλήψεων και των δικογραφιών που έχουν σχηματιστεί από την ασφάλεια Θεσσαλονίκης, πρόκειται για κατηγορούμενους που είναι τοξικοεξαρτημένοι. Στις «κόκκινες» περιοχές περιλαμβάνονται οι οδοί Μελενίκου και Αρμενοπούλου κυρίως για μικροληστείες σε βάρος νεαρών με λεία ένα κινητό τηλέφωνο ή μικροποσά της τάξης των 5 – 10 ευρώ, όπως και η Κασσάνδρου και η Αγίου Δημητρίου στην περιοχή κοντά στα νεκροταφεία Ευαγγελίστριας. Τέτοια περιστατικά είναι αυξημένα και στους αύλειους χώρους του Πανεπιστημίου. Στην περιοχή της Ροτόντας επίσης παρατηρήθηκε μία αύξηση στη διακίνηση ναρκωτικών που όμως από τις αρχές θεωρείται ότι ελέγχεται λόγω μεγάλης και διαρκούς κινητοποίησης της αστυνομίας.

– Στα ανατολικά οι στόχοι διαρρηκτών

Οι διαρρήξεις σπιτιών, οι οποίες πολλές φορές μπορούν να μετατραπούν σε ληστείες παρουσιάζουν… άνθηση κυρίως στις ανατολικές περιοχές. «Κόκκινα» σημεία χαρακτηρίζονται η Πυλαία, το Πανόραμα και η Καλαμαριά, χωρίς αυτό να σημαίνει πως διαρρήξεις σπιτιών δεν γίνονται στην υπόλοιπη Θεσσαλονίκη. Στις συγκεκριμένες περιοχές καταγράφονται και ληστείες εντός σπιτιών. Πρόκειται ουσιαστικά για δράση διαρρηκτών, οι οποίοι όμως δεν διστάζουν και συνεχίζουν την κλοπή αδιαφορώντας εάν μέσα στο σπίτι βρεθούν απέναντι στους ενοίκους την ώρα της επίθεσης, τους οποίους δεν διστάζουν να χτυπήσουν σε περίπτωση που αντιδράσουν ή δεν αποκαλύψουν σημεία όπου βρίσκονται χρήματα και χρυσαφικά. Ανατολικά παρατηρούνται και διαρρήξεις – κλοπές εταιριών, γι’ αυτό για το συγκεκριμένο αδίκημα υπάρχει μία εγρήγορση σε περιοχές όπως Αγία Παρασκευή, Σουρωτή και Ταγαράδες.

– Τα καταστήματα – στόχοι στα δυτικά

Οι αγορές της δυτικής Θεσσαλονίκης και κυρίως αυτές του Ευόσμου και του Κορδελιού, αποτελούν διαρκώς στόχο κακοποιών. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται «κόκκινες» για τη μικροεγκληματικότητα κυρίως επειδή έχουν καταγραφεί πολλές διαρρήξεις καταστημάτων τις νυχτερινές ώρες. Η λεία των διαρρηκτών είναι μικρή, μικροποσά και… ψώνια, δηλαδή προϊόντα των καταστημάτων, από ρούχα μέχρι τσιγάρα και ψιλικά.

Εκτός αυτών των βασικών σημείων – περιοχών για τις οποίες οι διωκτικές αρχές λαμβάνουν επιπρόσθετα μέτρα, τουλάχιστον στον σχεδιασμό, παρατηρείται μικροεγκληματικότητα και σε άλλους τομείς, οι οποίοι όμως δεν επηρεάζουν, τουλάχιστον άμεσα, το ευρύ κοινωνικό σύνολο. Αδικήματα που τιμωρούνται με μικρές ποινές, όπως λαθρεμπορία τσιγάρων, επαιτεία, παράνομη πορνεία, παρεμπόριο, άμεσα δεν πλήττουν το σύνολο. Ωστόσο δημιουργούν μία εικόνα ανομίας, που δεν αντιμετωπίζεται.

Η διακίνηση λαθραίων και ιδιαίτερα επικίνδυνων τσιγάρων και καπνού στην πλατεία Αριστοτέλους και η επαιτεία στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, όπως και η πώληση προϊόντων – μαϊμού στα πεζοδρόμια της παραλιακής, διαμορφώνουν μία άσχημη εικόνα για την πόλη και τον έλεγχο της παραβατικότητας. Στα αδικήματα αυτά πρωτοστατούν ηλικιωμένες γυναίκες ομογενών και μετανάστες από το Πακιστάν στα τσιγάρα, Βούλγαροι που αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα και πέφτουν θύματα κυκλωμάτων, αλλά και Έλληνες τοξικομανείς στην επαιτεία, και νεαρές Βουλγάρες στην πορνεία. Στο παρεμπόριο συνήθως πρωταγωνιστούν μετανάστες από την Αφρική.

Οι αριθμοί του εγκλήματος και οι φυλές του 

Μικροκλοπές στο δρόμο και κλοπές πορτοφολιών μέσα σε λεωφορεία του ΟΑΣΘ είχαν την… τιμητική τους στη Θεσσαλονίκη το 2017, σε σύγκριση με το 2016, όπως φαίνεται από τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. που έχουν ανακοινωθεί. Ειδικότερα στις δύο αυτές κατηγορίες παρουσιάζεται η μεγαλύτερη αύξηση της μικροεγκληματικότητας. Το 2017 καταγράφηκαν στη Θεσσαλονίκη 3.013 περιπτώσεις μικροκλοπών, όταν το 2016 ήταν 1.989 με την αύξηση να φτάνει το 51,4% από χρόνο σε χρόνο. Σε ποσοστό 70,5% ανήλθε η αύξηση των κλοπών πορτοφολιών μέσα σε αστικά το 2017 σε σχέση με το 2016. Συγκεκριμένα είχαν καταγραφεί 1.190 περιστατικά και πέρσι αυξήθηκαν σε 2.030. «Ήταν σημαντική η κινητοποίηση των ίδιων των επιβατών οι οποίοι ακινητοποίησαν πολλές γυναίκες που έκλεψαν πορτοφόλια», τονίστηκε από την αστυνομία.

Στις μικροκλοπές, σύμφωνα με τις διωκτικές αρχές, δραστηριοποιούνται κυρίως νεομετανάστες, από την Αλγερία και το Μαρόκο, αλλά και Αφρικανοί που βρίσκονται χρόνια στην πόλη. Επίσης με πολλές κλοπές τέτοιους είδους, κυρίως κινητών τηλεφώνων και τσαντών από τραπέζια καφετεριών, βαρύνονται Έλληνες νεαροί που καιροφυλακτούν έξω από μεγάλα καταστήματα του κέντρου, αλλά και τοξικομανείς κάθε εθνικότητας. Τέτοιες κλοπές είναι συχνές και στις ανοιχτές αγορές του κέντρου.

Στις κλοπές πορτοφολιών ειδικότητα φαίνεται πως έχουν οι Βουλγάρες γυναίκες όλων των ηλικιών, σύμφωνα με τις συλλήψεις που έχουν γίνει. Μάλιστα η μεθοδολογία περιλαμβάνει τόσο λεπτούς χειρισμούς που ο επιβάτης – θύμα δεν αντιλαμβάνεται απολύτως τίποτε. Η τεχνική του τεχνητού συνωστισμού είναι μία από τις μεθόδους που συνήθως ακολουθούνται.

Αύξηση παρουσίασαν το ίδιο διάστημα και οι διαρρήξεις μέσα από Ι.Χ. αυτοκίνητα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους πίνακες των στατιστικών στοιχείων, στη Θεσσαλονίκη έγιναν 2.491 τέτοιες διαρρήξεις το 2016 και 2.885 το 2017, δηλαδή αύξηση 15,8%. Στις διαρρήξεις αυτοκινήτων πρωτοστατούν οι ρομά, ομάδες Αλβανών αλλά και Έλληνες τοξικομανείς που αναζητούν μικροποσά και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Στα ίδια επίπεδα είναι οι διαρρήξεις σπιτιών με ελαφρά μείωση, δηλαδή από 2.885 το 2016 έφτασαν τις 2.728 το 2017, ενώ μειωμένες σε υψηλό ποσοστό 36,7% ήταν οι ληστείες μέσα σε σπίτια και συγκεκριμένα από 87 το 2016, το 2017 σημειώθηκαν 55. Μικρή πτώση της τάξης του 15,1% παρουσίασαν και οι διαρρήξεις καταστημάτων (από 1.724 καταγράφηκαν 1.463).

Στις διαρρήξεις σπιτιών και στις ληστείες μέσα σε αυτά είναι πολλές οι «φυλές» του εγκλήματος που δραστηριοποιούνται. Οι Έλληνες ομογενείς από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχουν μεγάλο μερίδιο και στις δύο κατηγορίες. «Αυτοί κυνηγούν το σίγουρο. Ξέρουν ότι το σπίτι που χτυπούν έχει λεφτά, αλλιώς δεν πάνε», υποστήριξε ο 30χρονος. Διαρρήκτες με… ταυτότητα, δηλαδή για ξεκλείδωτες πόρτες και με τη χρήση κάρτας για πίεση της «γλώσσας» της κλειδαριάς, είναι οι ρομά. Τους μύλους στις παλιές πόρτες σπάνε συνήθως οι τοξικομανείς που αρπάζουν ό,τι πολύτιμο βρίσκουν από τα σπίτια. Τελευταία, στις κλοπές μέσα από σπίτια δραστηριοποιούνται Ρουμάνοι – που τους αποκαλούν ρουμανόβλαχους. «Εμφανίζονται με σικ ντύσιμο και τσάντα, παραπλανούν τον ιδιοκτήτη και τον κλέβουν. Αναστατώνουν όλο το σπίτι. Πάντως δεν μπορεί να τους καταλάβει κανείς από τη γειτονιά, είναι ντυμένοι στην τρίχα», συμπλήρωσε περιγράφοντας τις φυλές.

Η «επίπλαστη» εγκληματικότητα

Η εγκληματικότητα αποτελεί έναν όρο που έχει μπει μέσα στα ελληνικά σπίτια από την ώρα που παρουσιάζεται μεγάλη αύξηση σε ληστείες, κλοπές και διαρρήξεις. Ωστόσο, όπως εξηγεί στην Parallaxi ο εγκληματολόγος Κώστας Κοσμάτος, οι δείκτες της εγκληματικότητας δεν διαμορφώνονται μονάχα από τα εγκλήματα του δρόμου, αυτά τα οποία επηρεάζουν το ευρύ κοινωνικό σύνολο. Μάλιστα, σημειώνει, τα τελευταία χρόνια μπορεί αυτής της μορφής τα αδικήματα να παρουσιάζουν αύξηση ωστόσο η χαρακτηριζόμενη «βαριά εγκληματικότητα» είναι σταθερή. Χαρακτηριστικό είναι πως στα στατιστικά της Θεσσαλονίκης ο αριθμός των ανθρωποκτονιών είναι στα ίδια επίπεδα, έξι το 2016 και τέσσερις το 2017 και ασφαλώς αυτοί οι περιορισμένοι αριθμοί δεν μπορούν να διαμορφώσουν «χάρτες» για τη λήψη ειδικών μέτρων των διωκτικών αρχών ούτε και να καθιερώσουν νέες «κόκκινες» περιοχές.

Στους δείκτες της εγκληματικότητας όμως περιλαμβάνονται και άλλα, βαριά κατά τον ποινικό κώδικα, αδικήματα, που όμως φαίνεται ότι δεν απασχολούν σχεδόν κανέναν, αφού επηρεάζουν έμμεσα το σύνολο. «Υπάρχει μία περιέργεια με τους δείκτες. Για παράδειγμα η φοροδιαφυγή και άλλες φορολογικές παραβάσεις τελευταία έχουν μετατραπεί σε κακουργήματα. Επομένως αμέσως η λεγόμενη «βαριά» εγκληματικότητα αυξάνεται στους δείκτες», ανέφερε ο κ. Κοσμάτος.

Επίσης, οι δείκτες της εγκληματικότητας είναι επίπλαστοι, καθώς σύμφωνα με την άποψή του διαμορφώνονται ανάλογα με την κινητοποίηση του διωκτικού μηχανισμού. «Μπορείς να δημιουργήσεις ή να κρύψεις δείκτες εγκληματικότητας ανάλογα με τον τρόπο που τη διώκεις», υποστήριξε, παραπέμποντας σε ένα παράδειγμα με τα μέτρα της Τροχαίας. «Εάν σε μία περιοχή ληφθούν έκτακτα μέτρα επί μία εβδομάδα για παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, εκείνη η περιοχή αμέσως θα δείξει ότι έχει αυξημένες περιπτώσεις οδήγησης χωρίς ζώνη ή επικίνδυνης οδήγησης. Αν όμως τα μέτρα δεν ληφθούν δεν σημαίνει ότι οι οδηγοί δεν οδήγησαν με τον ίδιο τρόπο, όμως αυτό δεν έχει καταγραφεί στους δείκτες», υπογράμμισε.

Υπάρχει η επιστημονική παραδοχή πως η αφανής εγκληματικότητα, φτάνει το 80%, δηλαδή η εγκληματικότητας που δεν καταγράφεται στα διαγράμματα. Οι ειδικοί αναφέρουν πως τα καταγεγραμμένα στοιχεία σχετίζονται άμεσα με τη δίωξη ενός αδικήματος και την ένταση της έρευνας γι’ αυτό.