Δέκα σημειώσεις για το ξύλινο κατάστρωμα της παλιάς παραλίας
Τώρα που η παλιά παραλία μπαίνει πάλι στη συζήτηση
Λέξεις: Σπύρος Βούγιας
1) Η Σεφερικής προέλευσης ιδέα για το ξύλινο κατάστρωμα (deck) στην παλιά παραλία προέκυψε αυθόρμητα το 2010, βλέποντας την αφόρητη και επικίνδυνη συνύπαρξη χιλιάδων πεζών και ποδηλάτων στο στενό πεζοδρόμιο της Λεωφόρου Νίκης. Έτσι, με τη βοήθεια του Σταύρου Κωνσταντινίδη, δημοσιεύσαμε το γνωστό σχέδιο που αποτέλεσε αφορμή αντιγραφής της ιδέας από πολλούς και βασικό αντικείμενο του πρόσφατου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού.
2) Το πρόσθετο πλάτος (περίπου 10 μέτρα) είναι αρκετό για να δώσει τον απαραίτητο ζωτικό χώρο στους περιπατητές, χωρίς να συγχέεται σε καμμιά περίπτωση με την μεγάλη επέκταση («μπάζωμα») που είχε προτείνει το 1986 ο τότε δήμαρχος Σωτήρης Κούβελας. Δεν ήταν μόνο η μεγάλη διαφορά στην κλίμακα του έργου που αλλοίωνε τις ισορροπίες και τη φυσιογνωμία της περιοχής αλλά και το τεράστιο υπόγειο πάρκινγκ, που καλούσε όλα τα Ι.Χ. της πόλης στο κέντρο και μετέτρεπε σε ράμπες όλους τους κάθετους δρόμους της παραλίας.
3) Παρατηρώντας τα σχέδια των αρχιτεκτόνων που συμμετείχαν στο διαγωνισμό, το συμπέρασμα είναι πως αξίζει να παρουσιάζονται δημόσια έξυπνες και ενδιαφέρουσες εναλλακτικές λύσεις για τις αναπλάσεις, που μας βοηθούν να φανταστούμε πόσο πιο όμορφη θα μπορούσε να είναι η Θεσσαλονίκη. Τέτοιοι διαγωνισμοί είναι χρήσιμοι γιατί λειτουργούν εκπαιδευτικά για τους πολίτες.
4) Όλα τα βραβεία και οι έπαινοι υπηρέτησαν αξιοπρεπώς την κεντρική ιδέα, διατηρώντας ως κοινή συνιστώσα την προσέγγιση και την στενότερη επαφή των πεζών με τη θάλασσα. Αυτό επιτεύχθηκε με έναν μικρό αναβαθμό (χαμήλωμα) του νέου περιπάτου προς το νερό που υπαγορεύεται και από την αρχέτυπη εικόνα της πλατείας Αριστοτέλους του Εμπράρ. Εννοείται ότι το κατάστρωμα δεν θα μπορούσε να κατέβει περισσότερο, αφού οι νοτιοδυτικοί άνεμοι δημιουργούν συχνά έντονο κυματισμό.
5) Χρήσιμη θεωρώ την παρατήρηση (της κριτικής επιτροπής, νομίζω) πως μπορούν να επιλεγούν από τον αγωνοθέτη Δήμο Θεσσαλονίκης ενδιαφέροντα στοιχεία και ιδέες και άλλων (πέραν του πρώτου βραβείου) προτάσεων που διακρίθηκαν, ώστε να εμπλουτισθεί και να βελτιωθεί το τελικό αποτέλεσμα μέχρι τη δημοπράτηση του έργου. Κάτι τέτοιο, βέβαια, απαιτεί οργανωτικές και αισθητικές επιλογές με υψηλή εμπειρία και τεχνογνωσία, κάτι που υπερβαίνει τις μέχρι τώρα διαπιστωμένες ικανότητες της διοίκησης.
6) Παρατηρώντας με μεγαλύτερη προσοχή τις καλοσχεδιασμένες εικόνες, μπορεί κανείς να αντιληφθεί με την πρώτη ματιά τη θετική συμβολή του καταστρώματος στις ασύμμετρες ως τώρα αναλογίες του χώρου (μικρό πλάτος πεζοδρομίων και δρόμου σε σχέση με το μεγάλο ύψος των κτιρίων). Το deck, λειτουργώντας ως γέφυρα, αμβλύνει με το πρόσθετο εύρος αλλά και τις ιδιότητες των υλικών του (ξύλο) τη μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στο συμπαγές δομημένο περιβάλλον και τον ανοιχτό ορίζοντα, ανάμεσα στα σκληρό μπετόν των πολυκατοικιών και το υγρό στοιχείο.
7) Ένα εύλογο ερώτημα που τίθεται αυτομάτως, αφορά στο θέμα της σκίασης αυτού του νέου διαδρόμου μήκους ενός χιλιομέτρου και πλάτους 15 μέτρων περίπου (μαζί με το σημερινό πεζοδρόμιο). Από τη στιγμή που δεν είναι δυνατή η φύτευση υψηλών δέντρων στο παλιό κρηπίδωμα (ούτε βέβαια και στην επέκταση), είναι κατά τη γνώμη μου απαραίτητη η τοποθέτηση χαμηλότερων δένδρων ή υψηλών φυτών σε μεγάλες γλάστρες (που προσφέρουν κάποια σκιά και αίσθηση πρασίνου) αλλά και τριγωνικών πανιών (τέντες) που θυμίζουν συνειρμικά πλαζ λουομένων.
8) Ως προς τη γενικότερη λειτουργία του καταστρώματος, ένα κρίσιμο ζήτημα που πρέπει να ρυθμιστεί είναι η κατανομή του πλάτους του για χρήση από περιπατητές ή καθήμενους που απολαμβάνουν τη θέα. Σε όλα τα σχέδια, το σκαλοπάτι που δημιουργεί ο αναβαθμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ανάπαυση, αλλά οι εικόνες από τις όχθες του Σηκουάνα που τον χειμώνα είναι αρτηρίες ταχείας κυκλοφορίας και το καλοκαίρι μετατρέπονται σε αμμώδεις ακτές-πλαζ (ιδέα του σπουδαίου δημάρχου του Παρισιού Bertrand Delaunoe) με γοήτευσε από την πρώτη στιγμή και δείχνει τι σημαίνει στην πράξη «φαντασία στην εξουσία».
9) Με ικανοποίηση παρατήρησα πως όλες οι συμμετοχές συμπεριλάμβαναν την ένταξη στο σχεδιασμό τους τη στάση της θαλάσσιας αστικής συγκοινωνίας (μεταξύ Κομνηνών και πλατείας Ελευθερίας) που προβλέπεται από τη σχετική ιστορική πρόταση, που έχει εγγραφεί πλέον στο συλλογικό φαντασιακό της πόλης.
10) Τέλος, και χωρίς καμμιά διάθεση γκρίνιας ή μεμψιμοιρίας, πρέπει να θυμόμαστε πως μεταξύ των αποτελεσμάτων ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και της υλοποίησής του μπορεί να μεσολαβήσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Ειδικά για ένα σύνθετο και ιδιαίτερο κατασκευαστικά έργο, που θα απαιτήσει χρονοβόρες διαδικασίες λόγω της εμβληματικής πολιτισμικής σημασίας της θέσης του. Αλλά, τίποτε άλλο δεν μπορεί να κάνει κανείς σ’ αυτή την πόλη των συνεχών απογοητεύσεων, εκτός από το να ελπίζει πως κάποτε κάτι ωραίο θα γίνει.
*O Σπύρος Βούγιας είναι συγκοινωνιολόγος και δημοτικός σύμβουλος στο δήμο Θεσσαλονίκης.
