ΔΕΘ από το παρελθόν με αγάπη και μπόλικα ευτράπελα: Ο πρώτος φραπέ και η ανατίναξη από τους ΝΑΖΙ

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της πόλης, ένας θεσμός που φτάνει αισίως στην 88η χρονιά του.

Ωστόσο, πίσω από τις επίσημες ομιλίες, τα επιβλητικά περίπτερα και τα διεθνή εμπορικά deals, κρύβονται στιγμές που, αν τις γνωρίζαμε, σίγουρα θα μας έκαναν να γελάσουμε ή να ξανασκεφτούμε το πώς η ιστορία διαμορφώνεται μέσα από το απρόοπτο.

Όλες αυτές τις ιστορίες, τα ευτράπελα και τις ξεχωριστές στιγμές μπορούμε να τις ανακαλύψουμε μέσα από το βιβλίο 75 Χρόνια Χ 15 Ημέρες του Κυριάκου Α. Ποζρικίδη (Εκδότης: Δ.Ε.Θ. Α.Ε. ,δεύτερη έκδοση 2012)

Το βιβλίο αυτό λειτουργεί σαν μια χρονοκάψουλα που επιτρέπει στον αναγνώστη να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, να δημιουργήσει εικόνες από εποχές που ίσως δεν έζησε ποτέ, και να νιώσει λες και είναι εκεί. Και βέβαια, δεν μιλάμε μόνο για μια απλή καταγραφή των γεγονότων, αλλά και για όλα εκείνα τα μικρά, περίεργα, και συχνά αστεία περιστατικά που προέκυψαν – είτε μέσω των παράλληλων δράσεων της έκθεσης – είτε με όποιο άλλο τρόπο και έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ιστορία της Έκθεσης.

Ας ξεκινήσουμε με ένα μικρό ατύχημα που έμελλε να αλλάξει τις συνήθειες χιλιάδων Ελλήνων. Το 1957, ένας εκπρόσωπος εταιρείας ροφημάτων αναζητούσε τρόπους να δείξει το προϊόν του, όταν… κατά λάθος δημιούργησε το πρώτο φραπέ. Ποιος θα το περίμενε ότι ενα απλό ανακάτεμα καφέ με κρύο νερό θα γινόταν τόσο λαοφιλές; Το απόλυτο ελληνικό σύμβολο χαλάρωσης, και όλα αυτά χάρη σε ένα λάθος – ποιος λέει ότι τα ατυχήματα δεν έχουν τη δική τους γοητεία;

«Ο καφές φραπέ γεννιέται στην ΔΕΘ. Ο Δημήτριος Βακόνδιος υπάλληλος της εταιρίας “Δρίτσα” που αντιπροσώπευε το νες καφέ στην Ελλάδα, δοκιμάζοντας να φτιάξει έναν κρύο καφέ σε σέικερ του κακάο, ανακαλύπτει τον αγαπημένο των Ελλήνων καφέ φραπέ»

Και αν νομίζετε ότι  αυτό ήταν το πιο ενδιαφέρον πράγμα που συνέβη  στην 22η ΔΕΘ, ας συνεχίσουμε..

Τότε, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έτυχε μιας θερμότατης υποδοχής. Πόσο θερμής; Ας πούμε ότι στο κινέζικο περίπτερο γινόταν κυριολεκτικά “χαμός”, αφού υποδέχτηκαν τον τότε πρωθυπουργό με καύση κροτίδων. Παραδοσιακό έθιμο των Κινέζων, θα πείτε. Αλλά για τα δεδομένα της Ελλάδας του ’57, η έκρηξη ενθουσιασμού ήταν μάλλον πιο εκρηκτική από όσο περίμενε ο ίδιος!

Κι αν αυτό δεν σας εντυπωσίασε, τότε σίγουρα θα σας ενθουσιάσει η «Ενετική Βραδιά». Σάββατο, 7 Σεπτεμβρίου το 1957, τα φώτα στην παραλία της Θεσσαλονίκης έσβησαν εντελώς, ενώ στον ουρανό βεγγαλικά φωταγώγησαν τη νύχτα, εκτοξευόμενα από τα πολεμικά πλοία στον κόλπο του Θερμαϊκού. Από τη θάλασσα αναδύθηκε μια φωτεινή επιγραφή που έγραφε «23η ΔΕΘ», συνοδευόμενη από μια φάλαγγα γρι γρι, ενώ πολύχρωμα πυροτεχνήματα έδιναν μια θεαματική νότα στην ατμόσφαιρα.

Και τώρα μαντέψτε με τι έκαναν κέφι οι επισκέπτες της έκθεσης το 1930, στην 5η ΔΕΘ! Φανταστείτε το σκηνικό: ένας ακροβάτης που έκοβε την ανάσα των θεατών, όχι απλά κάνοντας τα συνηθισμένα κόλπα, αλλά ποδηλατώντας πάνω σε ένα τεντωμένο σύρμα μήκους 50 μέτρων, 20 μέτρα πάνω απο το έδαφος. Και επειδή το να διασχιζεις το κενό πάνω σε ποδήλατο δεν είναι αρκετά δύσκολο, είπε να προσθέσει λίγο περισσότερο ενθουσιασμό και σαν να μην έφτανε αυτό, είχε και μια κοπέλα στην πλάτη του!

Το 1940, η 15η ΔΕΘ (η οποία είχε μόλις εγκατασταθεί στις νέες της εγκαταστάσεις) έμελλε να είναι η τελευταία προπολεμική έκθεση, καθώς έξι μέρες μετά τη λήξη της, στις 28 Οκτωβρίου, η άρνηση του Ιωάννη Μεταξά να παραδώσει τη χώρα στους Ιταλούς οδήγησε στην έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Οι συνέπειες για την πόλη και την έκθεση ήταν άμεσες και καταστροφικές.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ποζρικίδης:

«Τα περίπτερα με τα εκθέματα εγκαταλείφθηκαν και λεηλατήθηκαν από τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς πριν πέσουν στα χέρια των Γερμανών».

Οι γερμανικές δυνάμεις μετέτρεψαν τις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ σε αποθήκες στρατιωτικού υλικού, έως ότου, το 1944, τις ανατίναξαν για να αποτρέψουν την κατάληψή τους από τους Συμμάχους. Επομένως, η ΔΕΘ ως φορέας απο το 1940 έως και το 1949 λειτουργούσε υποτυπωδώς σε γραφεία επι της οδού Αγίας Σοφίας λόγω της έλλειψης ασφάλειας στην περιοχή της έκθεσης.

Μετά απο 10 χρόνια αποχής, απο τον φυσικό της χώρο, ο Πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας ανακοίνωσε επίσημα ότι η ΔΕΘ επρόκειτο να επαναλητουργήσει εντός του έτους – όπως και έγινε! Ωστόσο κατά τη διάρκεια της 1ης μεταπολεμικής διοργάνωσης (16η ΔΕΘ, 16 Σεπ. – 3 Οκτ. 1951) κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την κοσμοσυρροή στα εγκαίνια της. Γεγονός που άφησε αρκετούς επισκέπτες στην απ ‘έξω, αφού δεν είχαν τοποθετηθεί αρκετά ταμεία.

«Η κοσμοσυρροή στην Θεσσαλονίκη λόγω της έκθεσης ήταν τόσο μεγάλη, που οι ξενοδόχοι αύξησαν κατά 50% των αριθμό των κλινών, οι δε Θεσσαλονικείς φιλοξενούσαν συγγενείς και φίλους σε όλη τη διάρκεια της ΔΕΘ . Αναφέρθηκε περίπτωση “τμηματικής φιλοξενίας 25 ατόμων υπό μίας και μόνης οικογένειας εργατικής τάξεως»

Γενικώς, η έλευση του κόσμου σε τέτοια τεράστια εμβέλεια δεν ήταν ένα φαινόμενο που παρατηρήθηκε μόνο στην 16η ΔΕΘ – Το 1958 στην 23η ΔΕΘ, το αστυνομικό τμήμα της έκθεσης κατέγραψε 60 περιπτώσεις όπου παιδιά χάθηκαν απο τους γονείς τους.. Ίσως, λέμε τώρα, ίσως και οι γονείς να “χάθηκαν” κάπως εσκεμμένα – λόγος;

Μα φυσικά (χαριτολογώντας), τα δημοφιλή καλλιτεχνικά σχήματα στα κέντρα διασκεδάσεως της Θεσσαλονίκης. Αφού καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης ο Βασίλης Τσιτσάνης με την Γιώτα Λύδια διασκέδαζαν τους θαμώνες στο κέντρο “Πανόραμα” – ενώ στους “Χορτατζήδες” o Στέλιος Καζαντζίδης με την Μαρινέλλα έδιναν ρεσιτάλ  λαϊκού τραγουδιού. Στην “Χαβάη” τραγουδούσε ο Τώνης Μαρούδας και στο “Παλλάς” ο Χιώτης με την Λίντα και την Σούλη Σάμπαχ.

Αν λοιπόν οι γονείς “χάνονταν” στη ΔΕΘ για να ακούσουν τον Τσιτσάνη και τον Καζαντίδη, το 1928 (3η ΔΕΘ) φαίνεται πως κάποιοι είχαν παρόμοια επιθυμία.. αλλά αντί για λαϊκή μουσική, τους “χάλασε” η απουσία ενός εκλεκτού πούρου. Εξάλλου τι άλλο μπορεί να σε κάνει να διαρρήξεις τα γραφεία διοίκησης παρά η έλλειψη καπνιστικής απόλαυσης; Μάλλον οι διαρρήκτες το 1928 είχαν διαφορετικές προτεραιότητες διασκέδασης. Τα μόνα πράγματα που έλειπαν ήταν εκλεκτά πούρα, τίποτα άλλο.