Εικόνες-Μέγαρο Κουντζέρη: Στο κτίριο που κατοικούσε μια εμβληματική μορφή της Θεσσαλονίκης
Ένα αρχιτεκτονικό «διαμάντι» που ο χρόνος έχει σταματήσει, όμως κάποτε φιλοξενούσε τον «γιατρό των φτωχών»
Εικόνες: Ευθύμης Βλάχος
Το κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι γεμάτο με αρχιτεκτονικά «διαμάντια» πολλά εκ των οποίων στέκουν αφημένα στη μοίρα τους, σαν ο χρόνος να σταμάτησε γι’ αυτά, κουβαλώντας όμως παράλληλα μια ιδιαίτερη «μαγεία», μια αίγλη η οποία μας γυρίζει πίσω όταν στα κτίρια αυτά υπήρχε κάποτε ζωή.
Ένα από αυτά είναι και το Μέγαρο Κουντζέρη το οποίο βρίσκεται επί της Στέφανου Δραγούμη, μεταξύ των οδών Αγ. Δημητρίου και Κασσάνδρου, σε κοντινή απόσταση από το Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης.
Το Μέγαρο Κουντζέρη έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο, ωστόσο δεν είναι σε καλή κατάσταση και δεν κατοικείται.
Χτίστηκε το 1930 και στα αμέσως επόμενα χρόνια δέχτηκε προσθήκη.
Ονομάστηκε έτσι εξαιτίας της ανάγλυφης επιγραφής που υπάρχει στο υπέρυθρο και μας πληροφορεί ότι πρόκειται για κτίριο ιδιοκτησίας Ε. Κουντζέρη.
Όπως σημειώνει η ιστοσελίδα thessarchitecture, το μοναδικό στοιχείο που εντοπίστηκε κατά την έρευνα είναι πως προπολεμικά υπήρχε ένας φαρμακοποιός με το όνομα Φωκ. Κουντζέρης που διατηρούσε φαρμακείο στο Αλκαζάρ.
Σύμφωνα με μαρτυρία του κ. Νίκου Μουρατίδη, το 1958 στον 3ο όροφο του μεγάρου κατοικούσε ο Ιωάννης Πασαλίδης (1885-1968).
Ποιος ήταν ο Ιωάννης Πασαλίδης
Πρόκειται για μια εμβληματική μορφή της Θεσσαλονίκης. Ο Ιωάννης Πασαλίδης, αξέχαστος πρόεδρος της ΕΔΑ, ήταν ένας επιστήμονας και πολιτικός που διακρίνονταν για το ήθος του, τις αξίες του. Ένας σπουδαίος κοινοβουλευτικός άνδρας που υπήρξε ενωτική φυσιογνωμία της Αριστεράς, υπερασπιστής των δικαιωμάτων του ποντιακού και όλου του προσφυγικού ελληνισμού, πρωτεργάτης της Εθνικής Αντίστασης, ανθρωπιστής γιατρός που τίμησε τον όρκο του Ιπποκράτη και απέκτησε επάξια τον τίτλο του «γιατρού των φτωχών», καθώς πρόσφερε αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες του.
Ο Ιωάννης Πασαλίδης, Πόντιος την καταγωγή, γεννήθηκε στην Κουταΐδα του Καυκάσου, το 1885, από Σανταίους γονείς, φτωχούς αγρότες. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες και χάρη στον αδελφό του που τον βοήθησε, άρχισε το 1896 τις σπουδές του στο ρωσικό γυμνάσιο της Τιφλίδας, κι όταν το τελείωσε, σπούδασε ιατρική στην Οδησσό, ενώ το πτυχίο Ιατρικής το πήρε από το πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας, καθώς είχε αποβληθεί από την Οδησσό λόγω πολιτικών φρονημάτων. Μιλούσε έξι γλώσσες αλλά λάτρευε την ποντιακή διάλεκτο και είχε τεράστια ευαισθησία απέναντι στον πολιτισμό και το λαό του Πόντου.
Υπήρξε διευθυντής του Ρωσικού Μαιευτηρίου Θεσσαλονίκης (1923-1930) όπου άσκησε και αφιλοκερδώς το επάγγελμά του βοηθώντας εκατοντάδες φτωχές γυναίκες να γεννήσουν.
Εκλέχτηκε ανεξάρτητος σοσιαλιστής βουλευτής το 1923, υπήρξε ιδρυτής του Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και μετά την εισβολή των Γερμανών, υπήρξε εκ των ιδρυτικών μελών της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης Ελευθερία που έχει καταγραφεί ως η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση σε ολόκληρη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη. Όταν αργότερα θα δημιουργηθεί το ελληνικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ήταν ένας από τους σχηματισμούς που προσχώρησαν στο ΕΑΜ και ο Πασαλίδης αναδείχθηκε ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ. Για εκείνη την υπέροχη αντιστασιακή του δράση, ο Πασαλίδης θα συλληφθεί από τους Γερμανούς και θα φυλακιστεί στο κάτεργο του Γεντί Κουλέ.
Μετά την απελευθέρωση, ο πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε το αριστερό κίνημα, εξ αιτίας της επέμβασης των Βρετανών στην αρχή και στη συνέχεια των Αμερικανών, είναι αντίθετος με την πολιτική του ένοπλου αγώνα και διαχωρίζει τη θέση του από την πολιτική του Ζαχαριάδη. Με δική του πρωτοβουλία, ιδρύεται το 1951 η ΕΔΑ, από συνασπισμό κομμάτων (και του δικού του) και ο Γιάννης Πασαλίδης ορίζεται ομόφωνα ως ο πρόεδρός της. Οι άοκνες προσπάθειές του για τη «συγκρότηση μιας δημοκρατικής Αριστεράς, που θα διασφαλίσει με τους αγώνες της και στη χώρα μας γαλήνη και λευτεριά», είχαν τελεσφορήσει. Ως πρόεδρος της ΕΔΑ και ως βουλευτής θα πρωταγωνιστήσει μέχρι το 1967. Ενώ κορυφαία του στιγμή ήταν οι εκλογές του 1958, όταν η ΕΔΑ έλαβε 24% και ο Πασαλίδης με 79 βουλευτές, έγινε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης! Μια επιτυχία που τρόμαξε κυβέρνηση, παλάτι και Αμερικανούς.
Ο πρόεδρος της ΕΔΑ, που πέθανε φτωχός, όπως όλοι οι ευπατρίδες πολιτικοί, χωρίς κανένα απολύτως περιουσιακό στοιχείο, είχε τεθεί από τη χούντα σε κατ’ οίκον περιορισμό, ουσιαστικά φυλακισμένος στο σπίτι του στη γωνία Χρυσοστόμου Σμύρνης 23 με Τσιμισκή.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι περίπολος της αστυνομίας και της ασφάλειας βρισκόταν επί 24ώρου βάσεως έξω από την οικία του.
Έμεινε σε κατ’ οίκον περιορισμό από την πρώτη ημέρα επιβολής της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967, μέχρι την ημέρα του θανάτου του, στις 15 Μαρτίου 1968, χωρίς ο ελληνικός λαός να μάθει το παραμικρό, καθώς η Χούντα είχε απαγορεύσει να δημοσιευθεί το παραμικρό για τον μεγάλο πολιτικό της Αριστεράς.
Μόνο το αγγελτήριο θανάτου του, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία”, όπου αναγραφόταν μόνο η ιδιότητα του γιατρού και όχι του πολιτικού!
Η κηδεία του ιδρυτού και προέδρου της ΕΔΑ έγινε υπό το άγρυπνο μάτι της χωροφυλακής, εν μέσω στενού οικογενειακού κύκλου.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτιρίου
Επιστρέφοντας και πάλι στις λεπτομέρειες του κτιρίου, αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και 5 ορόφους. Η κύρια όψη οργανώνεται συμμετρικά με ανοίγματα εκατέρωθεν του κεντρικού έρκερ. Το έρκερ καταλαμβάνει 3 ορόφους, εξαντλώντας το αρχικό ύψος του κτιρίου και έχει ανοίγματα και στις πλαϊνές μικρές πλευρές του.
Αξιόλογα διακοσμητικά στοιχεία είναι οι χαράξεις στο επίχρισμα, το μεγάλο φουρούσι που στηρίζει το προεξέχον γείσο στην απόληξη του έρκερ, τα κιγκλιδώματα νεωτεριστικής διάθεσης και η μεταλλική, δίφυλλη θύρα εισόδου (επιρροή Art Deco). O 4ος όροφος, διαφοροποιείται με εξώστη στον άξονα του έρκερ και σκεπαστό εξώστη στο νότιο τμήμα του. Ο 5ος είναι μικρότερος σε εμβαδό, αφού μόνο το κεντρικό τμήμα του εξαντλεί όλο το βάθος.
Η πίσω όψη του κτιρίου παρουσιάζει έντονη πλαστικότητα των όγκων, με προεξοχές, έρκερ ακόμα και κυβοειδείς κατασκευές που δημιουργούν βεράντες. Στην πίσω όψη της η πολυκατοικία είναι 7όροφη, αφού λόγω της κλίσης του δρόμου, το υπόγειο και το ισόγειο καταλήγουν εδώ σε ανοίγματα.
Στο εσωτερικό, μπορούμε να δούμε ανάγλυφα μοτίβα στην οροφή της εισόδου, ανάγλυφη διακοσμητική ταινία που ακολουθεί την κλίση της κλίμακας, κιγκλιδώματα Art Deco.
*με πληροφορίες από
ΜΕΓΑΡΟ ΚΟΥΝΤΖΕΡΗ – thessarchitecture
