Εικόνες: Μπήκαμε σε μια ιστορική κρύπτη στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης

Εικόνες: Αστέρης Καρατζάς

Περνάς καθημερινά από εκείνο το σημείο. Μπορεί να έχεις βρεθεί και σε απόσταση λίγων βημάτων από την είσοδο του. Ίσως όμως να αγνοούσες την ύπαρξή του.

Ο λόγος λοιπόν για την ιστορική κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα που βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Μητροπολιτικού Ναού Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης.

Η είσοδος της κρύπτης μάλιστα βρίσκεται ακριβώς πίσω από τη στάση «Μητρόπολη» επί της οδού Μητροπόλεως.

Ο φωτογραφικός φακός της parallaxi μπήκε μέσα στην κρύπτη και φέρνει στο φως όσα ιστορικά κειμήλια και ντοκουμέντα κρύβει στο εσωτερικό της.

Το οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο βρίσκονται ο Μητροπολιτικός Ναός και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα είναι από τα πλέον ιστορικά της Θεσσαλονίκης, ενώ διασώθηκαν και από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917.

Τα κτίρια χτίστηκαν σε σχέδια του διάσημου αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλερ, και στη θέση του σημερινού Μητροπολιτικού Μεγάρου, υπήρχε παλιότερα ένα αντίστοιχο μικρότερο Μέγαρο -έργο και αυτό του Τσίλερ- το οποίο όμως κατεδαφίσθηκε στα 1963.

Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908) το τετράγωνο αυτό αποτελούσε ένα ιδιότυπο επίκεντρο, καθώς εκτός των κτιρίων της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας και του Γενικού Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, στα έγκατα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης υπήρχε μια μυστική κρύπτη η οποία διασώζεται έως σήμερα.

Αυτή χρησιμοποιούταν ως χώρος συνεδριάσεων, φιλοξενίας αγωνιστών, αλλά και σαν αποθηκευτικός χώρος εφοδίων και πυρομαχικών που μεταφέρονταν μέσω πάμπολλων κινδύνων εκεί.

Η κρύπτη βρίσκεται σε βάθος 3,5 μέτρων κάτω από το Ιερό Βήμα του Μητροπολιτικού Ναού, και κατά την εποχή που κατασκευάσθηκε επικοινωνούσε με μυστικές υπόγειες διόδους τόσο με το τότε Μητροπολιτικό Μέγαρο όσο και με το Ελληνικό Προξενείο, ενώ η πρόσβαση από το ναό γινόταν εφικτή μέσω καταπακτής στο χώρο του Ιερού, απ’ την οποίαν οι μυημένοι κατέβαιναν στο εσωτερικό της χρησιμοποιώντας μια κρεμαστή σκάλα.

Μάλιστα ο χώρος δε διέθετε κανένα φεγγίτη, και ο εξαερισμός γινόταν με ένα ιδιότυπο σύστημα από πήλινους αγωγούς για τον εξαερισμό του χώρου.

Αυτοί οι πήλινοι αγωγοί έπαιρναν οξυγόνο από τις υγρές επιφάνειες και το κυκλοφορούσαν μες την κρύπτη.

Οι τεχνίτες που ανέλαβαν την αποκατάσταση της κρύπτης διαπίστωσαν με έκπληξη πως δεν είχε υγρασία και δεν μύριζε σαν κλειστός υπόγειος χώρος.

Το έργο κατασκευάστηκε με κάθε μυστικότητα, και κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των οθωμανικών αρχών αφού στην περιοχή υπήρχε αστυνομικό τμήμα, ενώ η ύπαρξη της κρύπτης ήταν γνωστή σε ελάχιστα μυημένα άτομα, καθώς οι κίνδυνοι της εποχής ήταν μεγάλοι και η περιοχή τελούσε υπό παρακολούθηση.

Μάλιστα η ύπαρξη της κρύπτης παρέμεινε ευρέως άγνωστη, αφού ακόμα και η Πηνελόπη Δέλτα στα Μυστικά του Βάλτου, αναφερόταν μόνο σε συναντήσεις Μακεδονομάχων, που περνούσαν απ’ την αυλή της Μητρόπολης στο Ελληνικό Προξενείο μέσω της πόρτας που χώριζε τον μεταξύ τους αύλειο χώρο.

Ώσπου επτά δεκαετίες μετά τη λήξη του Μακεδονικού Αγώνα, ο σεισμός που έπληξε τη Θεσσαλονίκη, αποκάλυψε το μυστικό που υπήρχε κάτω από τη Μητρόπολη, όταν σε εργασίες αποκατάστασης ζημιών τον Μάρτιο του 1979 αποκαλύφθηκε η είσοδος της κρύπτης από το Ιερό του ναού.

Τότε αποφασίστηκε η κρύπτη να επισκευασθεί και να αποτελέσει μουσειακό χώρο, ο οποίος και εγκαινιάσθηκε στις 29/5/1982.

Όταν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης ο τότε πρόεδρος των Μακεδονομάχων, Αργύριος Αντωνίου, είχε αποκαλύψει το πώς κατασκευάστηκε η κρύπτη.

Στο προαύλιο του ναού υπήρχαν παρτέρια με λουλούδια και διάφορα κιόσκια με κληματαριές που σκέπαζαν το χώρο. Έτσι, οι εργάτες μπορούσαν να σκάψουν τα θεμέλια από την πλευρά του Ιερού Βήματος που συνόρευε με τον κήπο του μητροπολιτικού μεγάρου και να μεταφέρουν το χώμα στα παρτέρια των λουλουδιών.

Βέβαια, όλα αυτά υπό πολύ μεγάλο κίνδυνο, μιας και κοντά στην Μητρόπολη βρισκόταν το τουρκικό αστυνομικό τμήμα και οι Τούρκοι έκοβαν βόλτες μέσα στον αυλόγυρο της.

Και όμως η κρύπτη ολοκληρώθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Μακεδονομάχους και στο εσωτερικό της ελήφθησαν σημαντικές αποφάσεις για την τύχη της Μακεδονίας.

Σήμερα στους χώρους της κρύπτης φιλοξενούνται κειμήλια του Μακεδονικού Αγώνα, φωτογραφικό υλικό όπως και τα λείψανα Μητροπολιτών, ενώ για τους επισκέπτες διανοίχθηκε είσοδος επί της οδού Μητροπόλεως.

Και τώρα αφού έμαθες την ιστορία της κρύπτης και πήρες μια «γεύση», μπορείς και εσύ να την επισκεφτείς καθημερινά από τις 07:00 έως τις 20:00 και να ζητήσεις από τους ανθρώπους του Ναού να σου ανοίξουν το χώρο και να σε ξεναγήσουν.

*ευχαριστούμε τους ανθρώπους του Μητροπολιτικού Ναού Αγ. Γρηγόριου του Παλαμά για την εξυπηρέτηση και τη φιλοξενία 

**πληροφορίες

Η Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα: Ξενάγηση, Θεσσαλονίκη 2005, Σερενίδης Γρηγόριος

Η Θεσσαλονίκη παλιά, Η κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα, Κείμης Κρυωνάς parallaxi