Εκεί όπου έστεκε το «Ίτς Γιουμουρτά» – Μια ιστορία από την παλιά Θεσσαλονίκη

Η ιστορία του κέντρου της Θεσσαλονίκης από άκρη σε άκρη του, είναι πλούσια σε χαμένα μνημεία, κτίρια που υπήρξαν σηματοδότες μιας μακρινής -πλέον- εποχής για την πόλη, τοπόσημα που σήμερα δεν διασώζονται ή έχουν αλλοιωθεί με το πέρασμα των χρόνων.

Ένα από αυτά τα σημεία είναι και το «Ίτς Γιουμουρτά» ή αλλιώς το «Σπίτι με τα τρία αυγά».

Ένα οικιστικό κτήριο με μοναδικά διακοσμητικά στοιχεία και θρύλους που το περιβάλλουν, αλλά ελάχιστες εικόνες που υπάρχουν για να θυμίζουν την ύπαρξη του.

Ένα σημείο που συνδέεται με την παλαιά λαχαναγορά και την Οθωμανική περίοδο της πόλης.

Σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές, αλλά και τα φωτογραφικά στιγμιότυπα που έχουν διασωθεί, το σπίτι βρισκόταν στο τετράγωνο της παλιάς λαχαναγοράς της Θεσσαλονίκης, δηλαδή στη γειτονιά όπου σήμερα η οδός Αγίου Δημητρίου συναντά τη γωνία με τη Γυμνασιάρχου Ε. Μπουντώνα.

Η ονομασία οφείλεται στα τρία οβάλ ζωγραφισμένα σχήματα στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του κτιρίου και τα οποία θύμιζαν αυγά.

Απεικόνιζαν τοπία με δέντρα, βουνά, λίμνες, αλλά και άλλες σκηνές της φύσης.

Εξωτερικά, ο δυτικός τοίχος ήταν βαμμένος κόκκινος και διακοσμημένος με τις παραπάνω οβάλ ζωγραφιές οι οποίες και έδιναν μια ξεχωριστή όψη στο κτίριο, αλλά και σε όλη την περιοχή.

Στην τότε Μιδάτ Πασά, σημερινή Αγίου Δημητρίου, μπαίνοντας από την τότε Λητιαία Πύλη (τότε Πύλη Γενί Καπού) υπήρχε ένας κεραμοσκέπαστος διάδρομος, μια «γέφυρα» που ένωνε ένα τούρκικο αρχοντικό με τον μπαξέ, τους σταύλους, τα κοτέτσια και τις αποθήκες.

Παλιός κάτοικος της περιοχής ανέφερε ότι η κατασκευή αυτή επέτρεπε επί της ουσίας στις γυναίκες του σπιτιού να μετακινούνται «προστατευμένες» και μακριά από αδιάκριτα βλέμματα.

Η γέφυρα φέρεται να άνηκε σε πλούσιο Οθωμανό της εποχής και η έλλειψη παραθύρων οφείλεται όπως προαναφέραμε στο γεγονός ότι ήθελε να κρατήσει κρυφό τον γυναικείο πληθυσμό του αρχοντικού του.

Λίγα μέτρα μακριά από τα «Τρία Αυγά» βρισκόταν και η μικρή πλατεία με την «Στήλη των Όφεων» ή αλλιώς γνωστή ως «Yilan Mermer».

Ο αστικός θρύλος ήθελε όποιον πλησίαζε τη στήλη να κινδύνευε από τα φίδια που θα… έβγαιναν από αυτήν.

Η στήλη που στέκεται παραμελημένη και κακοπαθημένη στο πεζοδρόμιο έξω από τη ΔΕΗ προέρχεται από το τέλος της αρχαιότητας (4ος – 6ος αι. μ. Χ.). Είναι το βάθρο κίονα που στήριζε τον ανδριάντα του αυτοκράτορα και βρισκόταν σχεδόν πάντοτε στην ίδια θέση από τη στιγμή που στήθηκε.

Τέτοια μνημεία ήταν πολύ διαδεδομένα σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το συγκεκριμένο αποτελεί σημαντική μαρτυρία για τη στρατηγική σημασία της πόλης αυτή την περίοδο. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου η στήλη ονομαζόταν “το μάρμαρο του φιδιού”, απηχώντας κάποια λαϊκή δοξασία. Σηματοδοτούσε μια πλατεία γνωστή ως “Πλατεία των Όφεων”. Μια σειρά από φωτογραφίες, κυρίως από τις αρχές του 20ού αιώνα, απεικονίζουν τη στήλη πάνω στο ψηλό βαθμιδωτό της κρηπίδωμα να λειτουργεί ως φανοστάτης και δίπλα της να σώζεται μια κρήνη.

Στα 1975, λόγω της διάνοιξης της οδού Αγίου Δημητρίου, το μνημείο, μετά από σύντομη ανασκαφή, αποκολλήθηκε από την αρχική του θέση και τοποθετήθηκε πέντε μέτρα βορειότερα, στο σημείο που την συναντάμε και σήμερα.

Δύο είναι τα σενάρια γύρω από την τύχη των «Τριών Αυγών».

Το πρώτο θέλει το κτίριο να σώζεται από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, αλλά να κατεδαφίζεται λίγο μετά.

Το δεύτερο θέλει τα «Τρία Αυγά» να μην γλιτώνουν της καταστροφικής φωτιάς που άλλαξαν το χάρτη της πόλης.

Αν και ελάχιστες και ασαφείς οι πληροφορίες, ο διάδρομος, οι ζωγραφιές, η θέση του, καθιστούν το συγκεκριμένο σημείο αντικείμενο ενδιαφέροντος για όσους ασχολούνται με μια πλευρά της ιστορίας της Θεσσαλονίκης που έχει πλέον σβήσει.

Ένας θρύλος λέει ότι όποιος περνούσε κάτω από τον διάδρομο αυτό, δημιουργούνταν μια μικρή σκιά ή ένα παιχνίδι φωτός, ως ένα στοιχείο… μαγείας στην καθημερινότητα της παλιάς Θεσσαλονίκης.