Η ελευθερία της έκφρασης, μία λεπτή κόκκινη γραμμή

Εικόνα: Γιάνης Σημιτόπουλος

Ανάμεσα σε ονομασίες και αξίες που αποδόθηκαν διαχρονικά στον χώρο της πόλης, σημαντική θέση κατέχει η κοινωνική του διάσταση. Ο δημόσιος χώρος, αυτή η “εικόνα της πόλης”, αποτελεί  ταυτόχρονα ένα πεδίο συνύπαρξης και συμμετοχής, αλλά και εκδήλωσης κοινωνικών ανισοτήτων και συγκρούσεων.

Στο πλαίσιο της επικοινωνίας και της δημόσιας έκφρασης ιδεών και αντιλήψεων, άμεσα συνδεδεμένων με τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες, μία νέα “γλώσσα” με τη δική της ορολογία και τα δικά της σύμβολα αναπαριστά τον προφορικό λόγο και κάθε λογής έννοιες σε επιλεγμένες επιφάνειες, επιθυμώντας  την αμεσότητα.

Αυτή η επονομαζόμενη “τέχνη του δρόμου” (street art, graffiti), έρχεται ως μια χειρονομία με ιδιαίτερη εκφραστική δύναμη και με στόχο τη  μετάδοση ενός  νοήματος – μηνύματος στο ευρύ κοινό. Ο παράνομος, αντισυμβατικός και τολμηρός χαρακτήρας αυτής της έκφρασης, την κάνει ελκυστική για τους πρεσβευτές και τους οπαδούς της. Σε καιρούς σύγχυσης και αδιεξόδων, αποτελεί το κάτοπτρο της κρίσης, μια παρεμβατική χειρονομία στην κοινωνική ζωή, που δηλώνει μια λανθάνουσα ανισορροπία και αντίδραση. Σε αυτόν τον  πολυδιάστατο “καμβά” που ονομάζουμε αστικό δημόσιο χώρο και που αποτελεί έναν “κοινό” για όλους μας τόπο, τα  graffiti  παρουσιάζονται είτε ως καλαίσθητες και ενίοτε εντυπωσιακές συνθέσεις που προκαλούν την έκπληξη και την τέρψη του θεατή, ή ως σλόγκαν, πολιτικά μηνύματα, συνθήματα, σύμβολα, υπογραφές ονομάτων και  ψευδωνύμων ατόμων ή ομάδων (graffiti tag) που απλά φέρονται ως  ίχνη  χωρίς καμία αισθητική αξία, πάνω σε μια επιφάνεια. Υπάρχει λοιπόν παράλληλα και μια ιστορία ασχήμιας που παίρνει μεγάλες διαστάσεις στις μέρες μας.

Χρειάζεται συλλογική προσπάθεια αν θέλουμε να διασώσουμε το νόημα και τον χαρακτήρα αυτού του “κόσμου” μέσα στον χρόνο, ώστε αυτός ο “κοινός τόπος”,  που υπερβαίνει το χρόνο διαμονής μας σε αυτόν, να περικλείει ασφαλώς όλα όσα μοιραζόμαστε με μ’ αυτούς που ζουν μαζί μας, με  όσους υπήρξαν εδώ πριν και με όσους θα έλθουν μετά από μας…

 Η Αναστασία Παπαδοπούλου είναι δρ. Αρχιτέκτων ΑΠΘ, / ΜΔΕ Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΑΠΘ / [40.22.Architects]