ΕΛΛΕΤ: Αρχαιότητες στον Σταθμό Βενιζέλου. Άξιζε η θυσία;

Με δελτίο τύπου σχετικά με τις αρχαιότηετς στον Σταθμό Βενιζέλου, εκφράζει τις ανησυχίες της η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) και αναρωτιέται “Άξιζε η θυσία”

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) δηλώνει την ικανοποίησή της για την ολοκλήρωση των εργασιών της βασικής γραμμής του μετρό Θεσσαλονίκης και την επικείμενη λειτουργία του στο τέλος Νοεμβρίου 2024. Ένα έργο που ξεκίνησε το 2006 και ολοκληρώνεται 18 χρόνια μετά, δικαιολογώντας τους πανηγυρισμούς για την ολοκλήρωσή του.

Η ΕΛΛΕΤ ανήκει στους επιστημονικούς εκείνους φορείς, εθνικής και παγκόσμιας εμβέλειας, όπως το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), η EUROPA NOSTRA και η Διεθνής Ένωση Βυζαντινών Σπουδών, μαζί με επιστήμονες διεθνούς κύρους από την Ελλάδα και το εξωτερικό που ξεπερνούν τους 500, οι οποίοι εναντιώθηκαν στην επιλογή της κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου με την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, τη στιγμή που ήταν εφικτή η κατασκευή με την κατά χώρα διατήρησή τους. Όπως οι ειδικοί αυτοί έχουν επανειλημμένα τονίσει, η κεντρική λεωφόρος, Decumanus Maximus, με τον Cardo, στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, στοές, πλατείες και ποικίλα κτίσματα, κυρίως εργαστήρια και εμπορικά καταστήματα, αποτελούν μοναδικές αρχαιότητες της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής που δεν έχουν βρεθεί ούτε στην Κωνσταντινούπολη ούτε στη Ρώμη! Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΛΛΕΤ παρακολουθεί όλο αυτό το διάστημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την πορεία των εργασιών για τις αρχαιότητες, όπως αυτές ανακοινώνονται στον τύπο από τους αρμόδιους φορείς και ιδιαίτερα εκείνες που συνδέονται με την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου.

Το πανηγυρικό κλίμα για την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων και δηλώσεις όπως «Διασώζουμε και αναδεικνύουμε τα τεκμήρια της μακράς ιστορικής διαχρονίας της πόλης -από την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο μέχρι τους τελευταίους αιώνες- με πρωτοπόρες και καινοτόμες λύσεις, αξιοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και τεχνολογίες» και χαρακτηρισμοί του τύπου ο «πιο όμορφος σταθμός μετρό στον κόσμο», «καταπληκτικό αποτέλεσμα», «ένα πραγματικό μουσείο» επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα κλίμα αποδοχής και ενθουσιασμού, όπου η όποια κριτική να φαντάζει μίζερη και κακοπροαίρετη.

Δηλώσεις επίσης του τύπου «Η πολιτιστική κληρονομιά δεν φαλκιδεύει την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μας» και «Με απόλυτο σεβασμό στο θεσμικό πλαίσιο και στον αρχαιολογικό νόμο, αλλά και στις ανάγκες της Θεσσαλονίκης και των κατοίκων της» έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν ένα νέο αφήγημα, όπου η όποια άλλη λύση θα ήταν σε βάρος της αναπτυξιακής προοπτικής της Θεσσαλονίκης. Στο αφήγημα αυτό, όσοι αντέδρασαν και προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, μεταξύ των οποίων και η ΕΛΛΕΤ, η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, η ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και 6 Σύλλογοι του Υπουργείου Πολιτισμού, χαρακτηρίσθηκαν ως «επαγγελματίες ευαίσθητοι», μια μικρή μειοψηφία, που από ιδεοληψία αντιμάχεται την κατασκευή του μετρό, όπου οι αρχαιότητες στον σταθμό Βενιζέλου ήταν το μέσο.

Στις προσφυγές αυτές και στην αποκάλυψη των αρχαιοτήτων εν γένει αφήνεται να εννοηθεί ή αποδίδεται άμεσα ή έμμεσα η τεράστια καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της κατασκευής του μετρό, τη στιγμή που αυτή οφείλεται και έχει δημόσια αναγνωριστεί στην «έλλειψη τεχνικής εμπειρίας, ανεπάρκειας, οικονομικής αδυναμίας και εσωτερικών προβλημάτων» των εταιρειών που ανέλαβαν την κατασκευή στο παρελθόν, με αποτέλεσμα τη διακοπή εργασιών για χρόνια.

Υπενθυμίζουμε ότι η κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου με την κατά χώρα διατήρηση των αρχαιοτήτων ήταν σε εξέλιξη και διακόπηκε με απόφαση του πρωθυπουργού τον Σεπτέμβριο του 2019, απόφαση που εκ των υστέρων επικύρωσε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που εκδόθηκαν, με ζητούμενο τη λειτουργία του μετρό με τον σταθμό Βενιζέλου τον Απρίλιο του 2023 και επιχειρήματα το μη εφικτό της κατασκευής με τις αρχαιότητες στη θέση τους, το οικονομικότερο και ταχύτερο της κατασκευής.

Τονίζουμε ότι:

Η κατασκευή του σταθμού με την κατά χώρα διατήρηση των αρχαιοτήτων ήταν εφικτή, σύμφωνα με λεπτομερέστατη μελέτη που είχε στα χέρια της η τότε Αττικό Μετρό ΑΕ – σήμερα Ελληνικό Μετρό ΑΕ.

Σύμφωνα με συνέντευξη του διευθύνοντα συμβούλου της κατασκευάστριας εταιρείας τον Φεβρουάριο του 2019, το έργο ήταν εντός χρονοδιαγράμματος, το οποίο προέβλεπε την ολοκλήρωση της βασικής γραμμής στις 30-11-2020, χωρίς τον σταθμό Βενιζέλου. Άρα η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να έχει μετρό, έστω και «κολοβό» όπως χαρακτηρίστηκε, από το τέλος του 2020, με τα τεράστια οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη και την κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση του κέντρου. Η αλλαγή τεχνικής λύσης εκτίναξε το κόστος του έργου στα ύψη, χωρίς να γνωρίζουμε ακόμα το τελικό ποσό της δαπάνης κατασκευής του σταθμού, συμπεριλαμβανομένης της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Δαπάνη που μετά το τέλος του 2023 αντιμετωπίζεται αποκλειστικά από εθνικούς πόρους.

Είναι σημαντικό ότι έστω και έτσι επέστρεψαν κάποιες από τις αρχαιότητες στη θέση τους. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν επιβεβαιώνουν την πρόβλεψή μας ότι πρόκειται για ένα σκηνικό που επιχειρεί να εντυπωσιάσει με συνήθη πλέον τεχνικά μέσα και κατασκευές που χαρακτηρίζονται «καινοτόμες», ενώ η απώλεια της αυθεντικότητας είναι οριστική. Το επιχείρημα του κατασκευαστή ότι «κανείς δεν θα καταλάβει ότι κουνήθηκαν τα έργα» προκαλεί και υποτιμά την επιστημονική κοινότητα και τους επισκέπτες.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ επισκέφθηκε τον χώρο με τις αρχαιότητες κατά χώρα δύο φορές. Η εμπειρία ήταν συγκλονιστική και η αίσθηση του χώρου μοναδική! Ένας σταθμός μετρό σε λειτουργία με τις αρχαιότητες ανέπαφες, «ο βυζαντινός αστικός ιστός ανέπαφος μέσα στον σύγχρονο ιστό της πόλης» θα μπορούσε να είναι το σύνθημα, η πραγματική καινοτομία στο έργο. Επιλογή που θα έδινε τη δυνατότητα της μελλοντικής ενοποίησής του με τον υπόλοιπο βυζαντινό αστικό ιστό, καλά κρυμμένο και προστατευμένο στα σπλάχνα της πόλης, δυνατή κληρονομιά για τις επόμενες γενιές. Άξιζε εν τέλει η θυσία; Ας προβληματιστούμε και ας μη πανηγυρίζουμε.