Ένα άγνωστο μουσείο «μνήμης» στην ανατολική πλευρά της πόλης

Εικόνες: Εμμανουέλα Τσαλίκη

Ένα κρυφό στολίδι για τον ποντιακό πολιτισμό, σε περιμένει να το ανακαλύψεις στην ανατολική πλευρά της πόλης. Εκεί που βρίσκεται η Μέριμνα Ποντίων Κυριών Θεσσαλονίκης, της οποίας το Μουσείο είναι εμπλουτισμένο με υλικό από την καθημερινότητα των κυριών του Πόντου και κυρίως της Τραπεζούντας. Ρούχα, εικόνες Αγίων, παιχνίδια και άλλα πολλά συνθέτουν την μόνιμη έκθεση του, της οποίας ο τίτλος είναι «Κεντώντας την Μνήμη».

Διαβάστε επίσης: Το κρυφό μουσείο στο Πανόραμα σε ταξιδεύει αιώνες πίσω στον χρόνο

«Η λογική του μουσείου της Μέριμνας είναι όχι ένα μουσείο νοσταλγίας, αλλά ένα μουσείο μνήμης. Γι’ αυτό και ο τίτλος της μόνιμης έκθεσής μας είναι αυτός» μας εξηγεί ο ξεναγός του μουσείου, Χρήστος Τσαρουχίδης.

Πώς γεννήθηκε όμως η ιδέα για αυτό το μουσείο;

«Θα γιορτάζαμε τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Μέριμνας. Αυτό το σωματείο ξεκίνησε τη δράση του στη Τραπεζούντα, και είχε ιδρυθεί το 1904. Επιφανείς κυρίες της πόλης τότε, αποφάσισαν να προσφέρουν βοήθεια σε άπορα κορίτσια, μαθαίνοντάς τους την τέχνη της κεντητικής. Οπότε δούλευαν εκεί, φτιάχνοντας τις προίκες και έτσι έβγαζαν χρήματα» διευκρινίζει ο κύριος Τσαρουχίδης.

Διαβάστε επίσης: Ένα μουσείο βγαλμένο από παραμύθι, στα δυτικά!

Την 1^η Δεκεμβρίου του 2005 λοιπόν, στο πλαίσιο των Δημητρίων, εγκαινιάζεται το Μουσείο και η μόνιμη έκθεσή του «Κεντώντας τη μνήμη».

Η ιστορία της Μέριμνας

Η Μέριμνα, ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1904 στην Τραπεζούντα. Όμως μετά την καταστροφή του 1922, το επόμενο αμέσως έτος (1923), ιδρύεται από κάποια ιδρυτικά μέλη της Μέριμνας ένα νέο σωματείο, πλέον με την νέα ονομασία του, «Μέριμνα Ποντίων – Καυκάσιων Κυριών Μακεδονίας».

«Οπότε, η Μέριμνα ανέλαβε μία άλλη δράση, να βοηθήσει τις προσφυγοπούλες. Συνέχισε το έργο της και στον Β’ Παγκόσμιο, στον Εμφύλιο ακόμη και στο Κυπριακό. Με λίγα λόγια, πρόσφερε πάντα βοήθεια, δηλαδή έχει φιλανθρωπικό χαρακτήρα ως σωματείο» διευκρινίζει ο ξεναγός μας.

Από το 1945 και μετά, αλλάζει την επωνυμία της σε «Μέριμνα Ποντίων Κυριών» στην Θεσσαλονίκη. Συνεχίζει λοιπόν να προσφέρει την βοήθειά της σε όποιον έχει ανάγκη, με στόχο την ανακούφιση των ευπαθών ομάδων της εποχής.

Μερικά χρόνια αργότερα…

Το 1975 ίδρυσε την πρώτη δομή του, τον παιδικό σταθμό «Αργώ» στην Καλαμαριά. Ενώ τον Νοέμβριο του 1990, ιδρύθηκε η Διαμαντίδειος Στέγη στην Πολίχνη, η οποία είναι μία μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων και τελικά το 2005 έγινε το Μουσείο.

Η έκθεση του Μουσείου της Μέριμνας είναι μόνιμη, με τίτλο «Κεντώντας τη Μνήμη». Την έκθεση έχει επιμεληθεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Λαογραφίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ελεωνόρα Σκουτέρη – Διδασκάλου.

Όλα τα αντικείμενα του Μουσείου προέρχονται από δωρεές, είτε από τις κυρίες της Μέριμνας, είτε από άλλους Πόντιους που ενδιαφέρθηκαν να τα προσφέρουν.

Οι ενότητες της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου

«Γενικά το σωματείο ήταν αμιγώς γυναικείο και μάλιστα ήταν το πρώτο γυναικείο σωματείο για πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Οπότε τα περισσότερα αντικείμενα αφορούν τις γυναίκες» μας πληροφορεί ο κύριος Τσαρουχίδης. «Μπορεί να είναι ένα μικρό, θεματικό μουσείο, αλλά έχει πολλά αντικείμενα» συμπληρώνει.

Η πρώτη ενότητα του μουσείου, ονομάζεται «στον κόσμο των γυναικών». Εκεί υπάρχουν γυναικεία ρούχα και εσώρουχα, πετσέτες κεντημένες στο χέρι, παιχνίδια και παιδικά βαφτιστικά.

Αρχικά, βρισκόμαστε μπροστά σε μία βιτρίνα με φορέματα. «Σε αυτήν εδώ την βιτρίνα με τα ακριβά φορέματα, θέλουμε να δείξουμε ότι αυτές οι κυρίες είχαν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδεύουν. Δηλαδή με λίγα λόγια, το μουσείο δεν δείχνει τον πόνο και τη φτώχεια της εποχής» εξηγεί. «Αντιθέτως, δείχνει τους αστούς και μεγαλοαστούς της Τραπεζούντας».

Όλα αυτά τα φορέματα, όπως μας εξηγεί, είναι αγορασμένα από το Παρίσι και από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που επισκέπτονταν τότε. Υφάσματα, ομπρέλες, καλλυντικά, κοσμήματα συμπληρώνουν το σκηνικό.

Στην δεύτερη ενότητα του, που φέρει τον τίτλο «Τραπεζούς, πόλις ελληνίς», μπορεί κανείς να δει φωτογραφίες και γκραβούρες της πόλης, και συνδέεται με την τρίτη ενότητα του μουσείο, το «Αναλόγιον». Εκεί υπάρχουν αντικείμενα, έγγραφα, εφημερίδες και κεντήματα που μαρτυρούν την πορεία από την Τραπεζούντα στην Θεσσαλονίκη. Σε αυτή την ενότητα, μπορεί κανείς να δει τις ομοιότητες των δύο πόλεων. «Αμφότερες είχαν λιμάνια, κήπους, κάστρα, βυζαντινές εκκλησίες» υπογραμμίζει.

Στην τέταρτη ενότητα, βρίσκεται το παλαιότερο ίσως αντικείμενο της έκθεσης, που είναι ένα παραπέτασμα από κάποιο εικονοστάσι, το οποίο είναι όλο κεντημένο στο χέρι.

Προχωρώντας λίγο παρακάτω, φτάνουμε στον «δρόμο της προσφυγιάς» όπως ονομάζεται η πέμπτη ενότητα. Εκεί υπάρχει ένας χάρτης, στον οποίο μπορεί κανείς να δει την διαδρομή που ακολούθησαν οι Πόντιοι πρόσφυγες για να φτάσουν στην Ελλάδα.

Ακόμη, υπάρχουν μερικά αντικείμενα στην ενότητα αυτή, τα οποία πήραν μαζί τους, είτε ερχόμενοι με τα πόδια, είτε με ζώα. Στην διαδρομή αυτή, άλλοι χάθηκαν στα βάθη της Τουρκίας, άλλοι τελικά επιβίωσαν και έφτασαν στην Ελλάδα…

Στην έκτη και έβδομη ενότητα, με τους τίτλους «Τα πρόσωπα της Μέριμνας» και «στο εργαστήρι» αντίστοιχα, βλέπουμε όσους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση και εξέλιξη της Μέριμνας και στην άλλη βλέπουμε μία αναπαράσταση του εργαστηρίου κεντήματος της Τραπεζούντας, αλλά και της Θεσσαλονίκης.

Με τρεις ακόμη ενότητες ολοκληρώνεται η μόνιμη έκθεση του Μουσείου, στις οποίες βρίσκονται τα κεντήματα και τα εργόχειρα της Μέριμνας, και ένα… κατάστημα ψιλικών με τα απαραίτητα για το κέντημα. Τελευταία ενότητα, είναι τα «Κεράσματα», τα οποία δεν θα μπορούσαν να λείπουν από ένα σωματείο «το οποίο συνεχώς δρα, συνεχώς καλεί, συνεχώς κερνά…» όπως μας λέει ο κύριος Τσαρουχίδης.

Τέλος, η μέριμνα έχει σχεδιάσει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά από το νηπιαγωγείου και Δημοτικού. Μέσα από δραστηριότητες που γίνονται εντός του μουσείου, μαθαίνουν πώς λειτουργεί ένα μουσείο. Κατά τη διάρκεια του, έχουν την δυνατότητα να αγγίξουν και να κρατήσουν στα χέρια τους αντικείμενα, επιλεγμένα ειδικά για αυτό το σκοπό.

Τα πρόσωπα της Μέριμνας δίνουν την ψυχή τους

«Γενικά οι κυρίες που έχουν περάσει από το διοικητικό συμβούλιο, αγαπούν πάρα πολύ τη Μέριμνα και δίνουν όλη την ψυχή τους στο να ”επιβιώσει” ειδικά στα χρόνια της κρίσης που περάσαμε. Ήταν δύσκολο να κρατηθεί, αλλά κρατήθηκε. Οπότε τώρα κάνουμε μια καινούρια αρχή» μας λέει κλείνοντας ο κύριος Τσαρουχίδης.

*Το Μουσείο Μέριμνας Ποντίων Κυριών Θεσσαλονίκης, βρίσκεται στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 107. Τηλ. επικοινωνίας: 2310 814403, 2310830 665. Επίσημη ιστοσελίδα: www.merponky.gr