Έρευνα και καινοτομία στη Θεσσαλονίκη

Λέξεις: Νίκος Χ. Βαρσακέλης

Εικόνα: Γεωργία Παπαδημητρίου

Η οικονομική επιστήμη έχει προ πολλού επιβεβαιώσει την υπόθεση ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της καινοτομίας συντελούν στην συνεχή και ταχεία αύξηση της παραγωγικότητας και κατά συνέπεια του βιοτικού επιπέδου μιας χώρας ή περιφέρειας ή πόλης. Η νέα γνώση και τεχνολογία προέρχονται αφενός μεν από την έρευνα που διεξάγεται στην ίδια την χώρα ή περιοχή και αφετέρου από την διάχυση της νέας γνώσης και τεχνολογίας που δημιουργείται στον υπόλοιπο κόσμο.

Πρόσφατες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η τεχνολογία και η γνώση που δημιουργείται τόσο στην ίδια την περιοχή και όσο στον υπόλοιπο κόσμο επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Ωστόσο, εκτός από τις ΗΠΑ, την Γερμανία και την Ιαπωνία, στις υπόλοιπες χώρες το ποσοστό της αύξησης της παραγωγικότητας που οφείλεται στη γνώση που έχει δημιουργηθεί στην ίδια την χώρα είναι σχετικά μικρό. Για παράδειγμα στην Ισπανία, μια μεγάλη χώρα, η εγχωρίως παραχθείσα γνώση συνεισέφερε μόλις το 1.79% της αύξησης της παραγωγικότητας, στην Σουηδία το 8.6% και στην Ελλάδα, μόλις το 0.18%.

Εφόσον, το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της παραγωγικότητας οφείλεται στην γνώση που έχει δημιουργηθεί στον υπόλοιπο κόσμο, μια περιοχή θα αναπτύσσεται ταχύτερα όσο πιο γρήγορα και καλύτερα υιοθετεί και αφομοιώνει την παγκόσμια γνώση. Η έρευνα και ανάπτυξη που πραγματοποιεί η ίδια η περιοχή είναι καθοριστικός παράγοντας στον μηχανισμό πρόσληψης και αφομοίωσης. Όσο περισσότερο επενδύει σε έρευνα και ανάπτυξη (πανεπιστήμια και ιδιωτικές επιχειρήσεις) τόσο περισσότερη και καλύτερη γίνεται η πρόσληψη και η αφομοίωση.

Στο ερευνητικό δίκτυο των προγραμμάτων τύπου FP – Horizon, στους 30 σημαντικότερους ερευνητικούς οργανισμούς (μεταξύ των 1600 οργανισμών που συμμετείχαν στα ερευνητικά consortium) στην ερευνητική κατηγορία IST του FP6 βρίσκονταν 3 ελληνικοί οργανισμοί! Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στην 13η θέση, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην 15η θέση, και το Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών του ΕΜΠ στην 21η θέση. Η κατάσταση αυτή φαίνεται να ενισχύεται και στα επόμενα προγράμματα Horizon. Τι μας δείχνουν λοιπόν τα συμπεράσματα της έρευνας για την Θεσσαλονίκη; Ότι το ΑΠΘ και το ΕΚΕΤΑ (και τα δυο με έδρα την Θεσσαλονίκη), υπό αντίξοες πολλές φορές συνθήκες, είναι σημαντικοί ερευνητικοί παίκτες στο ευρωπαϊκό ερευνητικό οικοσύστημα. Αυτό το ερευνητικό αποτέλεσμα έρχεται να συμπληρώσει και άλλες διεθνείς αξιολογήσεις που κατατάσσουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στα κορυφαία 2-3% ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του κόσμου.

Ενώ λοιπόν υπάρχει στην πόλη σημαντικό ερευνητικό δυναμικό και μάλιστα υψηλοτάτου επιπέδου, λείπει το επόμενο βήμα της μετατροπής της έρευνας σε καινοτομία. Μπορεί λοιπόν η Θεσσαλονίκη να γίνει κόμβος καινοτομίας; Η απάντηση είναι θετική μόνο εάν αποφευχθούν οι αποσπασματικές δράσεις και στοχεύσουν όλοι, και όταν λέω όλοι εννοώ όλοι, στην εφαρμογή πολιτικών και δράσεων για την επίτευξη των παρακάτω επιδιώξεων, που αποτελούν την αναγκαία και ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη της καινοτομικής δραστηριότητας:

α) Υποστήριξη της επένδυσης σε γνώση, β) Δημιουργία δικτύων καινοτομίας και γ) Συντονισμός καινοτομίας και ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων.

Εάν όσα αναφέρθηκαν σχετικά με τον ρόλο της τεχνολογίας και της γνώσης στο βιοτικό επίπεδο ισχύουν, τότε όπως περιέγραψα παραπάνω ένας δρόμος υπάρχει για την οικονομική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης.

*Ο Νίκος Χ. Βαρσακέλης είναι Καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ

**το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στο επετειακό τεύχος των 35 χρόνων της parallaxi