Έθιμα που σου θυμίζουν Πάσχα στο χωριό και σε καλούν να τα ανακαλύψεις κοντά στη Θεσσαλονίκη

Για όσους πλέον έχουμε γίνει παιδιά της πόλης, αλλά κάποτε ζούσαμε ξέγνοιαστα και ανέμελα τις ημέρες του Πάσχα στα χωριά, ίσως φέτος να είναι μια ευκαιρία για να θυμηθούμε και πάλι εκείνες τις στιγμές.

Πέριξ της Θεσσαλονίκης υπάρχουν αρκετά έθιμα που αναβιώνουν τις ημέρες μετά το Πάσχα και σε καλούν να τα ανακαλύψεις.

Κούτσμανοι, Κουνιές και Σουσσαρίτσα στην Αρναία

Πασχαλινές εκδηλώσεις διοργανώνει και φέτος η Πολιτιστική Εταιρεία Αρναίας, με κορύφωση την αναβίωση των εθίμων “Κούτσμανους” και “Σουσσαρίτσα” την Τρίτη του Πάσχα.

Αναλυτικότερα την Κυριακή του Πάσχα, από τις 11.00 το πρωί θα μοιράζονται στην κεντρική πλατεία παραδοσιακά τσουρέκια και κόκκινα αυγά.

Τη Δευτέρα του Πάσχα, στην κεντρική πλατεία στις 11.00, θα αναβιώσουν τα παραδοσιακά έθιμα “Ζύγισμα του Αϊ Γιώργη” και “Κούνια”.

Την Τρίτη του Πάσχα οι εκδηλώσεις θα ξεκινήσουν από τις 8.00 το πρωί στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία με την αναβίωση των εθίμων “Κούτσμανους” και “Σουσσαρίτσα”, στο Άλσος Αγίας Παρασκευής, σε συνεργασία της Εταιρείας με τον Ιππικό Σύλλογο Αρναίας “ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ”.

Οι εκδηλώσεις διοργανώνονται με την υποστήριξη του Δήμου Αριστοτέλη.

Αυγομαχίες

Η Εύξεινος Λέσχη Μεσοποταμίας Καστοριάς, διοργανώνει μουχαπέτ και αυγομαχίες, τη Δευτέρα 6 Μαϊου 2024 (Αγίου Γεωργίου) αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία, στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.

Στο μουχαπέτ θα συμμετέχουν οι τοπικοί καλλιτέχνες: Κοσμάς Σαββίδης (Λύρα-Τραγούδι), Φώτης Καραγεωργιάδης (Τραγούδι), Δημήτρης Τριανταφυλλίδης (Λύρα), Τριαντάφυλλος Αμανατίδης (Νταούλι), Σάββας Μιχαηλίδης (Νταούλι).

Αυγομαχίες διοργανώνει και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καστανούσας Σερρών στο προαύλιο του δημοτικού σχολείου

Οι Μεγάλοι αυγομάχοι θα διαγωνιστούν με 30 άβαφα βρασμένα αυγά.

Οι Μικροί αυγομάχοι θα διαγωνιστούν με 15 άβαφα βρασμένα αυγά.

«Μαύρο αλώνι»

Στην τρίτη χερσόνησο της Χαλκιδικής, την Ιερισσό, έδρα του δήμου Αριστοτέλη, αναβιώνει το έθιμο του Καγκελευτού χορού. Πρόκειται για μεικτό κυκλικό ιστορικό και αργόσυρτο χορό που χορεύεται τις ημέρες του Πάσχα, ιδιαίτερα την Τρίτη μέρα, στην περιοχή «Μαύρο Αλώνι».

Τότε, οι χορευτές, σε κοινό κύκλο με τους άντρες μπροστά και τις γυναίκες να ακολουθούν, πιασμένοι αγκαζέ θηλυκωτά, με εξαίρεση τους δυο πρώτους οι οποίοι πιάνονται με μαντήλι από τα χέρια, κινούνται σύμφωνα με τις επιταγές του τραγουδιού. Οι στίχοι προστάζουν τον πρωτοσυρτή και τον πρωτοκαγκιλευτή να «βιργουκαγκιλέψουν» τον χορό.

Ετσι σχηματίζουν με τα χέρια τους καμάρα, κάτω από την οποία περνούν όλοι οι χορευτές σχηματίζοντας πολλές σειρές σαν σπείρες (καγκέλι). Ο χορός τελειώνει όταν περάσουν όλοι οι χορευτές και ο χορός ξαναπάρει την αρχική του μορφή σε ανοιχτό κύκλο.

«Μαύρο Αλώνι» ονομάζεται η τοποθεσία στην Ιερισσό, όπου το 1821, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης της Χαλκιδικής, το 1821, οι Τούρκοι κατά τη διαταγή του Σιντίκ Γιουσούφ Μπέη, έσφαξαν 400 Ιερισσιώτες. Με ύπουλο τρόπο, είχε υποσχεθεί γενική αμνηστία σ’ όλους όσους θα παραδινόταν. Αφού παραδόθηκαν 400 Ιερισσιώτες, τους ανάγκασε με την απειλή των όπλων να χορεύουν. Σε κάθε στροφή του χορού, τα σπαθιά των Τούρκων έσφαζαν και από έναν χορευτή.

Εκτοτε, για να τιμηθεί εκείνη η θυσία, κάθε χρόνο, την Τρίτη μέρα του Πάσχα, τελείται τρισάγιο και στη συνέχεια στήνεται χορός, με τη συμμετοχή ντόπιων και επισκεπτών. Πρόκειται για τον Καγκελευτό χορό που περιγράφουμε πιο πάνω, με το τραγούδι να συνοδεύεται από υπονοούμενα για την πολυπόθητη λευτεριά.

Η συμμετοχή της Ιερισσού στον Επαναστατικό Αγώνα του 1821 αποδεικνύεται από έγγραφα Ιερισσιωτών Αγωνιστών της περιόδου αυτής, που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Η μνήμη αυτών των ηρωικών Ιερισσιωτών, αλλά και των Χαλκιδικιωτών αγωνιστών τιμάτε την Τρίτη μέρα του Πάσχα.

Το εύλογο ερώτημα που τίθεται, γιατί το μνημόσυνο γίνεται την Τρίτη ημέρα Πάσχα, ενώ τα σχετικά γεγονότα διαδραματίζονταν το Δεκέμβρη του 1821, φέρει απάντηση στο θρησκευτικό έθιμο των ορθόδοξων κατοίκων των Βαλκανικών χωρών και του ελληνικού χώρου, να εορτάζουν την Ανάσταση στα μνήματα με την τέλεση τρισαγίων και παραπλήσια, αναστάσιμα έθιμα (όπως π.χ. συμφαγία με τους νεκρούς) εκδοχή που ίσως αιτιολογεί γιατί παλαιότερα οι ντόπιοι, εκτός από τον συμβολικό Καγκελευτό Χορό, συνήθιζαν να παραμένουν όλη τη μέρα και να τρώνε στον χώρο του Μαύρου Αλωνιού.

*ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ, μετά τη Θεία λειτουργία στο ναό της Γέννησης της Θεοτόκου, ξεκινά η πομπή, όπου άντρες και γυναίκες κρατώντας εικόνες και εκκλησιαστικά λάβαρα (μπαριάκια), με την ελληνική σημαία να προπορεύεται, ξεκινούν τη διαδρομή για το Μαύρο Αλώνι. Η διαδρομή περνά από την περιοχή που ήταν χτισμένη η παλιά Ιερισσός, πριν τον καταστρεπτικό σεισμό του 1932, και που παλιότερα ήταν η αρχαία Ακανθος. Όταν φτάσουν στον χώρο του Αλωνιού ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση, προσφέρεται καφές -ο γνωστός ζωγραφίτικος (ελληνικός καφές αρκετά αραιωμένος) και κεράσματα. Ακολουθούν χοροί που χορεύονται από όλους και τελειώνουν πάντα με τον Καγκελευτό χορό. Με το που τελειώνει ο χορός όλοι μαζί, κατεβαίνουν με τις εικόνες και τα λάβαρα από διαφορετική διαδρομή.

Αλογοδρομίες στη Συκιά

Προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου την Τρίτη μέρα του Πάσχα στη Συκιά αναβιώνει το έθιμο των αλογοδρομιών, που έχει τις ρίζες του στη Βυζαντινή περίοδο.

Για να θυμίζει τα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας, όταν οι Τούρκοι απαγόρευαν στους Έλληνες να ιππεύουν με μόνη εξαίρεση την μέρα που γιόρταζε ο Άι-Γιώργης τους.

Αρχικά , οι αλογοδρομίες γινόντουσαν στο Εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου , στον κάμπο της Συκιάς, τα τελευταία χρόνια ξεκίνησαν να γίνονται στην παραλία του Αγίου Γιάννη.

Τα βραβεία δίνονται σε διαφορετικές κατηγορίες των αλόγων που συμμετέχουν από όλη την Σιθωνία και μια σειρά από άλλες δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα , όπως παραδοσιακοί χοροί, τραγούδι, φαγητό και ποτό που παρέχονται από τον πολιτιστικό σύλλογο και τον Δήμο που είναι και υπεύθυνος για την οργάνωση των αγώνων.

Έτσι κάθε χρόνο την τρίτη μέρα η παραλία της Συκιάς γεμίζει ασφυκτικά από κόσμο, ντόπιους αλλά και επισκέπτες που γνωρίζουν για το έθιμο αυτό και άλογα μαζί με τους καβαλάρηδες τους.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο αριθμός των αλόγων και αναβατών έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και ίσως η Συκιά να έχει αναλογικά, το μεγαλύτερο πληθυσμό αλόγων σε όλη την Βόρεια Ελλάδα.

Κάψιμο Ρόκας

Στη Ρητίνη Πιερίας, η Δεύτερη Μέρα του Πάσχα που γιορτάζεται η μεταφερόμενη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, αλλά και την Τρίτη μέρα του Πάσχα που συνεχίζεται και τηρείται το έθιμο των διπλωτών χορών και το Κάψιμο της Ρόκας, είναι οι δύο πασχαλιάτικες εκδηλώσεις που ξεχωρίζουν.

ΔΕΥΤΕΡΑ 6 ΜΑΙΟΥ 2024 εορτή Αγίου Γεωργίου

Παραδοσιακό πανηγύρι στην Ιερά Μονή Αγίου Ρητίνης

Μετά την Θεία Λειτουργία στον εξωτερικό χώρο της Μονής ξεκινά το παραδοσιακό πανηγύρι με χορούς και τραγούδια από το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου της Ρητίνης. Παραδοσιακά τραγούδια και χοροί, με αναφορά στον Άγιο και σε ιστορικά γεγονότα. Στη συνέχεια ο χορός και το τραγούδι ανοίγει για όλους.

Το χορευτικό τμήμα συνοδεύει με γκάιντα ο Ρουμπακιάς Γιώργος

Στη συνέχεια παίζουν και τραγουδούν τα μέλη της τοπικής παραδοσιακής ορχήστρας

(Χάρης Χανδόλιας, Δημήτρης Νεστορής, Γιάννης Χανδόλιας, Γιώργος (Γούλης) Μαλάμος)

ΤΡΙΤΗ 7 ΜΑΪΟΥ 2024, ώρα 19.00, κεντρική πλατεία Ρητίνης

Το έθιμο με το κάψιμο της ρόκας, απαντάται σε αρκετά χωριά των Πιερίων και κυρίως σ αυτά που βρίσκονταν γύρω από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Ρητίνης.

Στη Ρητίνη το έθιμο συνεχίζεται και οργανώνεται με την επιμέλεια του τοπικού Συλλόγου. Είναι μια εκδήλωση που έχει αυστηρά τα δικά της παραδοσιακά τραγούδια τα οποία τραγουδιούνται και χορεύονται από τις γυναίκες του χωριού. Τα τελευταία μάλιστα τραγούδια μέχρι το άναμμα της ρόκας δεν τραγουδιούνται σε καμιά άλλη εκδήλωση και χορεύονται με τοπικό διπλωτό χορό!

Η πρόσκληση μας απευθύνεται προς όλους για να βιώσουν:

Σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Ρητίνης. ένα τοπικό παραδοσιακό γλέντι αφιερωμένο στον ιδιαίτερα αγαπητό, δρακοκτόνο Άγιο Γεώργιο (Δευτέρα πρωί 6-5-2024)

Στη Ρητίνη ένα ξεχωριστό έθιμο των Πιερίων, το Κάψιμο της Ρόκας, που θυμίζει ιστορικές στιγμές της περιοχής (Τρίτη 7-5-2024, ώρα 19.00)

Παραδοσιακά πανηγύρια για τον εορτασμό του Αγίου Γεωργίου σε Ασβεστοχώρι, Πανόραμα και Φίλυρο

Πανηγυρικό εορτασμό στη μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου από τη Δευτέρα 6 μέχρι το Σάββατο 11 Μαΐου διοργανώνει ο δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη στις δημοτικές κοινότητες του Πανοράματος, του Ασβεστοχωρίου και του Φιλύρου καθώς οι τοπικές εκκλησίες είναι αφιερωμένες στον Άη Γιώργη.

Οι πανηγυρικές εκδηλώσεις με δημοτικά τραγούδια και μουσική θα πραγματοποιηθούν:

•     Τη Δευτέρα του Πάσχα 6 Μαΐου, στις 12.00 π.μ., στον αύλειο χώρο του δημοτικού σχολείου Ασβεστοχωρίου
•     Την Τρίτη 7 Μαΐου, στις 11.00 π.μ., στον αύλειο χώρο του παλαιού δημοτικού σχολείου Πανοράματος και
•     Το Σάββατο 11 Μαΐου, στις 7.30 μ.μ., στην κεντρική πλατεία του Φιλύρου.

Στο Φίλυρο το παραδοσιακό γλέντι θα γίνει με τη συμμετοχή της Παραδοσιακής Χορωδίας του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Φιλύρου και Τοπικών Χορευτικών Τμημάτων.

Μαζίδια

Στις Ελευθερές Καβάλας αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια». Πρόκειται για ένα έθιμο που χρονολογείται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, την παλαιότερη εκκλησία της περιοχής, στα «Μαζίδια», όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου Στη συνέχεια, στην πλατεία του παλιού, παραδοσιακού οικισμού, στήνεται μεγάλο γλέντι. Το χορό αρχίζει ο ιερέας και ακολουθούν οι κάτοικοι του χωριού, που χορεύουν και τραγουδούν τρία συγκεκριμένα τραγούδια, που διασώθηκαν με το πέρασμα των χρόνων.

«Νεκρόδειπνα»

Σε ορισμένα χωριά της Κοζάνης, οι κάτοικοι ποντιακής καταγωγής συνηθίζουν τα περίφημα «Νεκρόδειπνα». Τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα, στο Πρωτοχώρι Κοζάνης, οι Πόντιοι μαζεύονται από νωρίς στα μνήματα και ετοιμάζουν το εορταστικό τραπέζι της οικογένειας με εδέσματα, γλυκά, κόκκινο κρασί και ό,τι άλλο αγαπούσαν οι νεκροί που έχουν μεταφέρει από τα σπίτια τους.

Το γεύμα διαρκεί έως αργά το απόγευμα και συνήθως σφραγίζεται μ’ ένα τρικούβερτο μεθυστικό γλέντι, συνοδεία ποντιακής λύρας με χορούς και τραγούδια που θυμίζουν στα ζώντα μέλη της οικογένειας τους νεκρούς τους.

Ανδρομάνα

Η «Ανδρομάνα» είναι ένα σπάνιο έθιμο με το οποίο οι κάτοικοι της Δεσκάτης Γρεβενών αποχαιρετούν ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής το Πάσχα.

Το έθιμο αυτό που αποτελείται από ιδιόρρυθμα παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της Πασχαλιάς, συναντάται μόνο στη περιοχή αυτή και αναβιώνει εδώ και αρκετές δεκαετίες πάντα αυτή την ημέρα, την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα.

Η «Ανδρομάνα» ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας, όπου ήταν ο καλύτερος τρόπος, με τον οποίο οι Δεσκατιώτες περνούσαν τα μηνύματα της λευτεριάς και της επανάστασης με τις αλληγορικές έννοιες των τραγουδιών και μάλιστα με την παρουσία των Τούρκων.

Το έθιμο ξεκινά με τον «τρανό» χορό, ο οποίος στήνεται στην κεντρική πλατεία της Δεσκάτης και αποτελείται από ομάδες χορευτών των είκοσι ατόμων, που χορεύουν σε κύκλους, με αργό ρυθμό, τραγούδια της περιοχής τα οποία τραγουδιόνται μόνο σήμερα.

Μερικά από τα τραγούδια αυτά αναφέρονται στα χρόνια της σκλαβιάς από τους Τούρκους, όπως το τραγούδι «Τα λειβάδια», τα οποία δεν είναι άλλα από την Ευρώπη και τις «μεγάλες δυνάμεις», από τις οποίες η «Μούλα», η Ελλάδα, περιμένει τη βοήθειά της για να απελευθερωθεί από τον «κατή», την Τουρκία, όπως και οι άλλες «Μούλες», οι χώρες που ήδη είχαν απελευθερωθεί.

Κάτω στα λειβάδια και ως τα λειβαδίτσια

βόσκουν μούλις, βόσκουν κι αριοβόσκουν

κι μια μούλα στέκει, στέκει κι δε βόσκει

κι δεν αριοβόσκει κι άλλις την ρωτούσαν:

«Τι έχεις μούλα μ’ τι έχεις, τι έχεις κι δε βόσκς

τι έχεις κι δε βόσκεις και δεν αριοβόσκ’ς;»

Τι να’χω η μαύρη μ’ ναχω, πήραν τουν καλό μ’

πήραν τουν καλό μου παν’ να τουν κριμάσ’ν

παν να τουν κριμάσουν στου κατή τις πόρτις

στου κατή τις πόρτις κι τα παραθύρια.

Στο τέλος του εθίμου χορεύεται η «Ανδρομάνα», ένας χορός που αποτελείται από άνδρες που σχηματίζουν τρία πατώματα, έξι στο πρώτο, πέντε στο δεύτερο-πάνω στις πλάτες των πρώτων και άλλοι τρεις στην κορυφή.

Η ανθρώπινη πυραμίδα που σχηματίζεται, δίνει την ευκαιρία στο χορό να αλλάξει και τους ρυθμούς των τραγουδιών, που από αργούς και λυπητερούς μετατρέπονται σε γρήγορους και εύθυμους. Είναι μάλιστα και η στιγμή που τραγουδιέται το «ώρα καλή σου Πασχαλιά και τώρα και του χρόνου …», το τραγούδι με το οποίο γίνεται το «κατευόδιο της Πασχαλιάς».

Η «Ανδρομάνα», σύμφωνα με την παράδοση συμβολίζει την Παναγία, που παρότι αυτές τις ημέρες σωριάστηκε από τον πόνο, διατήρησε μέσα της την ανδρεία, ενώ κατά μια άλλη εκδοχή συμβολίζει επίσης και την Άνοιξη που ξαναγεννιόνται όλα, όπως ανέμεναν το ίδιο οι σκλαβωμένοι Έλληνες να ξαναγίνει με την Ελλάδα.