Έτσι θα μετασχηματιστεί το θρυλικό Αλλατίνη

Μια νέα εποχή ξεκινά για το ιστορικό βιομηχανικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Με την πώληση του 50% που κατείχε ο όμιλος Φάις στον όμιλο του Πρόδρομου Μαυρόπουλου, ξεκινά η αξιοποίηση και η δημιουργία ενός νέου τοπόσημου για τη Θεσσαλονίκη.

Η ιστορία του

Το συγκρότημα Αλλατίνη συμπληρώνει φέτος 170 χρόνια ιστορίας, καθώς ο πρώτος αλευρόμυλος χτίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο το 1854 από τη γαλλική εταιρεία Darblay de Corblay.

Το όνομα του οφείλεται στον πρώτο ατμόμυλο (1857) της Θεσσαλονίκης του γάλλου Darblay με την συνδρομή των οίκων Μοδιάνο και Αλλατίνι. Έτσι το συγκρότημα του κτίσματος ονομάστηκε ”Allatini Degirmeni” στα ελληνικά μύλοι Αλλατίνι.

Το 1883 πέρασε στον έλεγχο της γνωστής εβραϊκής οικογένειας Αλλατίνη, που είχε έρθει στη Θεσσαλονίκη από τη Φλωρεντία το 1715, στην οποία οφείλει και την ονομασία του.

Ο πρώτος μύλος του οικιακού συγκροτήματος που κατασκευάστηκε πριν το 1882 καταστρέφεται από την πυρκαγιά του 1898 και στην θέση του δημιουργείται το γνωστό μέχρι και σήμερα κτίριο σε σχέδια του Βιταλιάνο Ποζέλλι.

Ο ίδιος αρχιτέκτονας σχεδίασε και την Βίλλα Αλλατίνη, το 1898. Εκείνη την εποχή και πριν από την φωτιά, ο μύλος ήταν ο μεγαλύτερος της Ανατολικής Ευρώπης και απασχολούσε 250 εργαζόμενους και παρήγαγε 80.000 οκάδες αλεύρι ημερησίως.

Το 1929 οι Μύλοι Αλλατίνι τροφοδοτούσαν τα αρτοποιεία που έφτιαχναν στη Θεσσαλονίκη 84.000 οκάδες ψωμιού ημερησίως.

Πέραν του κεντρικού κτιρίου, το νέο συγκρότημα περιλαμβάνει αποθήκες, εργαστήρια και μικρότερους βοηθητικούς χώρους.

Το Αλλατίνη στο εξωτερικό κατείχε τον τίτλο: ”ο μεγαλύτερος μύλος της Ανατολής”, τα εγκαίνια του έγιναν στις 19/9/1900 σύμφωνα με το βιβλίο ”Η Θεσσαλονίκη Εκτός Των Τείχων” του Bασίλη Κολώνα. Τότε απασχολούσε 200 εργάτες και διέθετε μηχανές ισχύος 950 HP και η ημερήσια παραγωγή του έφθανε τους 100 τόνους.

Αργότερα, η εταιρία μετατράπηκε σε ανώνυμη, με τη επωνυμία ”Εμπορική Βιομηχανική Εταιρία Θεσσαλονίκης.” Εικοσιπέντε χρόνια μετά, συγκεκριμένα το 1923 η πλειοψηφία των μετοχών της εταιρίας περιέρχεται στον Κ. Πανούτσο σε κληρονόμους του οποίου άνηκε μέχρι τη λήξη της λειτουργίας του.

Κατά την διάρκεια της Κατοχής ο μύλος δεν σταματά να λειτουργεί. Όμως, στην πυρκαγιά του 1950 ένα τμήμα του κεντρικού κτιρίου καταστρέφεται αλλά σύντομα επισκευάζεται, εκσυγχρονίζεται και συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το 1951 ο αλευρόμυλος κάηκε και πάλι ολοσχερώς για αδιευκρίνιστους λόγους, αλλά ξαναχτίστηκε πάνω στα ερείπια του κτιρίου, κρατώντας το εξωτερικό περίβλημα των τούβλινων τοίχων που διασώθηκε, ενώ προστέθηκε ένας ακόμη όροφος (ο πέμπτος). Η εταιρεία καταφέρνει να ξαναχτίσει τον μύλο, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν ασφαλισμένος αυτή τη φορά, οι δυνατότητες του όμως είναι πλέον περιορισμένες.

Η εκ νέου ανάπτυξη της εταιρείας, από το 1954, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην Μαριέττα Πανούτσου, κόρη του Κοσμά Πανούτσου και μητέρα του ανεξάρτητου βουλευτή και πρώην υπουργού Στέφανου Μάνου, ο οποίος μέχρι το 2003 κατέχει το 16%  των μετοχών της Αλλατίνη. Ως τα μισά της δεκαετίας του ’60, λειτουργεί κάτω από την επωνυμία «Ανώνυμος Βιομηχανική κι Εμπορική Εταιρεία Θεσσαλονίκης» στην οποία ανήκαν ο Μύλος και το Κεραμοποιείο.

Στη δεκαετία του 1970 εξακολουθούν να γίνονται επεκτάσεις και επεμβάσεις “εκσυγχρονισμού” των μύλων του Αλλατίνη αλλά και του μηχανολογικού εξοπλισμού και το συγκρότημα χάνει τη σχέση του με το θαλάσσιο μέτωπο με τη δημιουργία της νέας παραλίας.

Από το 1971, το οικόπεδο των Μύλων Αλλατίνη είχε χαρακτηριστεί ως κοινόχρηστος χώρος πρασίνου, αλλά το ελληνικό δημόσιο δεν προχώρησε στην απαλλοτρίωση του.

Το 1987, ο κλάδος της μπισκοτοποιίας αποσπάται και δημιουργείται η Ελληνική Εταιρεία Μπισκότων Α.Ε., η οποία πωλήθηκε στον όμιλο Κυριάκου Φιλίππου. Παράλληλα, δημιουργείται η Εταιρεία Δημητριακών Βορείου Ελλάδος Α.Ε., η οποία μαζί με τη μητρική της Αλλατίνη Α.Ε. μεταβιβάζονται κατά το πλειοψηφικό ποσοστό στον όμιλο Δαυίδ-Λεβέντη. Ενεργό ρόλο στη συνέχεια διαδραμάτισε ο Νίκος Κατσέλης της ομώνυμης αρτοβιομηχανίας (Υιοί Κατσέλη) που το 2008 απορρόφησε την Αλλατίνη Α.Ε. δημιουργώντας τον όμιλο Nutriart, για να ακολουθήσει μια περιπετειώδης πορεία η οποία κατέληξε στην κατάθεση αίτησης πτώχευσης τον Σεπτέμβριο του 2013.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 τίτλοι τέλους πέφτουν για το εμβληματικό συγκρότημα, οι εγκαταστάσεις της εταιρείας που στεγαζόταν εκεί μεταφέρονται εκτός πόλης, και το Αλλατίνη εγκαταλείπεται ολοσχερώς. Εκείνη την περίοδο το συγκρότημα κηρύσσεται διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού τόσο για τη σημασία του στην οικονομική κοινωνική και ιστορική εξέλιξη της πόλης, όσο και για τη σπουδαιότητα της αρχιτεκτονικής των εγκαταστάσεων.

Στο κενό οι προσπάθειες αξιοποίησης

Οι όποιες προσπάθειες αξιοποίησης έγιναν στο παρελθόν έπεσαν στο κενό. Πιο σοβαρή ήταν αυτή του 2003, με το project «Πολιτεία Αλλατίνη».

Σε αυτό συμμετείχαν η Αλλατίνη Α.Ε., η Θεμελιοδομή Α.Ε, οι Αστικές Αναπτύξεις Θεσσαλονίκης Α.Ε. και η Ωμέγα Τράπεζα, όλες σήμερα υπό πτώχευση ή εκκαθάριση. Το σχέδιο, συνολικού προϋπολογισμού 40 εκατ. ευρώ, στόχευε στην επανάχρηση των διατηρητέων κτιρίων, την ανέγερση κατοικιών, τη δημιουργία υπόγειου χώρου στάθμευσης και χώρων πρασίνου.

Ωστόσο, το όλο εγχείρημα ναυάγησε λόγω της αδυναμίας ανέγερσης νέων κτισμάτων και των προσφυγών στο ΣτΕ.

Τι περιλάμβανε το project

Στόχος του project ήταν η «Πολιτεία Αλλατίνη» να αναπτυχθεί στις παλιές εγκαταστάσεις της ομώνυμης εταιρείας, στη νέα παραλία της Θεσσαλονίκης. Το 2003 υπολογίζονταν ότι θα ήταν σε θέση να λειτουργήσει το 2007, με προβλεπόμενο κόστος επένδυσης 40 εκατ. ευρώ.

Η «Πολιτεία Αλλατίνη» σε σχέδια Τομπάζη και Μακρίδη θα είχε έκταση 26 στρ. με κάλυψη που δεν θα υπερβαίνει το 36%, ώστε να μείνουν ακάλυπτα 16 στρεμμ. για χώρους πρασίνου. Θα ήταν κυρίως χώρος κατοικίας, πλαισιωμένος από καθορισμένες επαγγελματικές χρήσεις (γραφεία και καταστήματα), ορισμένες πολιτιστικές και ψυχαγωγικές χρήσεις και υπόγειο πάρκινγκ με πλέον των 320 θέσεων. Εξετάζονταν ακόμη η προοπτική ένα από τα διατηρητέα κτίρια του παλιού μύλου (κτίριο διοίκησης) να μετατραπεί σε ξενοδοχείο-μπουτίκ, δυναμικότητος 14 – 15 δωματίων. Στόχος των επενδυτών ήταν η δημιουργία ενός περιβάλλοντος χαμηλής όχλησης, το οποίο θα ήταν προσβάσιμο απ’ όλες τις περιμετρικές οδούς, καθώς δεν θα υπήρχε περίφραξη.

Οι νέες κατασκευές θα κάλυπταν στεγασμένο χώρο 25.000 τ.μ. (επτά κτίρια από 2 – 6 ορόφους) ενώ τα διατηρητέα 11.000 τ.μ. Σε αυτήν τη φάση ήταν συνιδιοκτήτριες εξ αδιαιρέτου οι συμμετέχουσες στο project εταιρείες, ενώ μετά την ολοκλήρωσή του θα γινόταν διαχωρισμός της οριζόντιας ιδιοκτησίας. Πρόθεση όλων, πλην της Αλλατίνη, ήταν να πωλήσουν τα ακίνητα που τους αναλογούν. Υπεύθυνη για το project θα ήταν η Θεμελιοδομή.

Το σχέδιο ακυρώθηκε με απόφαση του ΣτΕ, δίνοντας τη θέση του στην κατασκευή υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων, η οποία επίσης δεν υλοποιήθηκε, καθώς με απόφαση ΣτΕ κρίθηκε παράνομη και η χωροθέτηση οικοδομικών μονάδων στο περιβάλλοντα χώρο του συγκροτήματος.

Οι εγκαταστάσεις και ο χαρακτηρισμός τους ως ιστορικό μνημείο

Όπως επισημαίνεται στην έκθεση εκτίμησης, το σύνολο του ακινήτου αποτελείται από μια έκταση συνολικής επιφάνειας 27.752,77τ.μ., από την οποία ρυμοτομούνται τρία τμήματα επιφάνειας 160,94τ.μ., 1.562,48τ.μ. και 19,31τ.μ. αντίστοιχα.

Στο εν λόγω οικόπεδο, το οποίο βρίσκεται επί της λεωφόρου Γεωργίου Παπανδρέου 42-46 & Αποδήμου Ελληνισμού στη συνοικία Ντεπώ της περιοχής Ποσειδώνιο στην Θεσσαλονίκη, έχουν ανεγερθεί κτιριακές εγκαταστάσεις του πρώην βιομηχανικού συγκροτήματος Μύλοι Αλλατίνη, το οποίο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο στο μεγαλύτερο τμήμα του, καθώς αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της τότε εποχής.

Το συγκρότημα περιλάμβανε αρχικά 35 κτίσματα (διατηρητέα και μη) συνολικής επιφάνειας 18.291,52τ.μ., εκ των οποίων μη διατηρητέα κτίρια συνολικής επιφάνειας 3.747,98τ.μ. κατεδαφίστηκαν το 2003.

Τα υφιστάμενα κτίσματα έχουν συνολική επιφάνεια 14.543,54τ.μ., εκ των οποίων τα 1.121,74τ.μ. αφορούν σε υπόγεια/ημιυπόγεια, τα 987,02τ.μ. αφορούν σε μη διατηρητέα κτίρια που δύναται να κατεδαφιστούν και τα 12.434,78τ.μ. αφορούν σε κτίρια χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα είτε πλήρως είτε μόνο κατά το κέλυφός τους.

Ο συντελεστής δόμησης

Να σημειωθεί ότι με ΦΕΚ του 1991, του 1992 και του 2001, το υπουργείο πολιτισμού χαρακτήρισε το μεγαλύτερο τμήμα των κτισμάτων ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο ενώ όπως σημειώνεται στην έκθεση εκτίμησης, στη σημερινή κατάστασή του το ακίνητο παραμένει πολεοδομικά αρρύθμιστος χώρος και για οποιαδήποτε ενέργεια αξιοποίησης απαιτείται έγκριση από το υπουργείο και καθορισμός του συντελεστή δόμησης, που θα δοθεί με Προεδρικό Διάταγμα με βάση την κείμενη νομοθεσία, ως προς τη μορφή αποκατάστασης και το σκοπό της χρήσης.

Παράλληλα, με απόφαση που εξέδωσε το 2010 το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει ακυρωθεί ο συντελεστής δόμησης 4,2 που είχε καθοριστεί παλαιότερα.

Η τραγωδία του 2015

Το Νοέμβριο του 2015 μια 15χρονη κοπέλα άφησε την τελευταία της πνοή όταν έπεσε από ύψος 3 μέτρων μέσα στο εγκαταλελειμμένο κτίριο.

Πέντε χρόνια μετά αθώοι κρίθηκαν όσοι παραπέμφθηκαν σε δίκη για την τραγωδία αυτή.

Στο εδώλιο του Πρωτοβάθμιου Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Θεσσαλονίκης, παραπέμφθηκαν, κατόπιν προκαταρκτικής έρευνας που είχε παραγγείλει εισαγγελέας, πέντε εμπλεκόμενοι στη διαχείριση του ιστορικού ακινήτου.

Το κατηγορητήριο τούς καταλόγιζε την πράξη της «ανθρωποκτονίας διά παραλείψεως από συγκλίνουσα αμέλεια από υπόχρεο», συνδεόμενη με ελλιπή μέτρα φύλαξης των εγκαταστάσεων ώστε να μην καθίστανται αυτές προσβάσιμες σε περαστικούς, με δεδομένο, μάλιστα, ότι είχε προηγηθεί λίγους μήνες νωρίτερα άλλο ατύχημα, όταν ένας 13χρονος τραυματίστηκε στο ίδιο σημείο.

Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την κατηγορία τονίζοντας ότι δεν είχαν καμία ευθύνη για τον θάνατο της άτυχης μαθήτριας. Χαρακτηριστική ήταν η απολογία εκπροσώπου εταιρείας που είχε αναλάβει την εκκαθάριση πτωχευμένης εταιρείας, στην οποία ανήκε ποσοστό του ακινήτου. «Επιθεωρούσαμε περιοδικά τη μήκους 1000 μέτρων περίφραξη και καλύπταμε τα ανοίγματα όπου διαπιστώναμε» ανέφερε, σχολιάζοντας την έκθεση που συνέταξε λίγα 24ωρα μετά το δυστύχημα, κατόπιν αυτοψίας, η αρμόδια Υπηρεσία του δήμου, και στην οποία περιγράφονται έξι τρύπες κατά μήκος της περίφραξης (αποτελούμενη από φύλλα αλουμινίου).

Κατά πλειοψηφία, το δικαστήριο έκανε δεκτή την πρόταση της εισαγγελέως της έδρας, που ζήτησε την αθώωση των κατηγορουμένων, υποστηρίζοντας ότι η περίφραξη είχε τις νόμιμες προδιαγραφές και υπήρχαν προειδοποιητικές πινακίδες για την απαγόρευση εισόδου, ενώ δέχθηκε ότι πριν από το δυστύχημα είχαν γίνει επισκευές στην περίφραξη.

10 πράγματα που κάθε Θεσσαλονικιός -και όχι μόνο- πρέπει να ξέρει για τους Μύλους Αλλατίνη

#1 Το κτίριο αυτό, είναι το παλαιότερο του συγκροτήματος Αλλατίνη. Είναι ένα κτίσμα 129 ετών, καθώς χρονολογείται από το 1890!

#2 Οι αλευρόμυλοι άνηκαν στην γαλλο-ισραηλιτική οικογένεια Allatini και σχεδιάστηκαν από τον Ιταλό αρχιτέκτονα, Βιταλιάνο Ποζέλι. Ο ίδιος αρχιτέκτονας σχεδίασε και την Βίλλα Αλλατίνη, το 1898.

#3 Προοριζόταν αρχικά για κατοικία, αλλά στέγασε τα γραφεία Διοίκησης.

#4 Στα 1883, οι αδελφοί Αλλατίνη «έστησαν» τον περίφημο «Kυλινδρόμυλο Αλλατίνη», με πρωτοβουλία του διακεκριμένου γιατρού, Μωυσή Αλλατίνη, που έφτασε από την Φλωρεντία (λίγο αργότερα ιδρύεται και το κεραμοποιείο Αλλατίνη). Στο σημείο υπήρχε ήδη από το 1854 ένας γαλλικός ατμόμυλος, που ανήκε στον Darblay de Corblay και στο κτίριο αυτό εγκαταστάθηκε ο πρώτος κυλινδρόμυλος.

#5 Το 1898, ο Μύλος καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά και ξαναχτίστηκε μεγαλύτερος, στην ίδια θέση, σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι.

#6 Τον Σεπτέμβριο του 1900, εγκαινιάστηκαν οι νέοι Μύλοι, που παρέμειναν σε λειτουργία μέχρι τη δεκαετία του ’80.

#7 Με το ξέσπασμα του ιταλο-τουρκικού πολέμου το φθινόπωρο του 1911, οι Τούρκοι σε αντίποινα έκλεισαν τα γραφεία και τα καταστήματα όλων των Ιταλών υπηκόων και η οικογένεια Αλλατίνη έφυγε τότε στην Ιταλία.

#8 Το 1951 ο αλευρόμυλος κάηκε και πάλι ολοσχερώς για αδιευκρίνιστους λόγους, αλλά ξαναχτίστηκε πάνω στα ερείπια του κτιρίου, κρατώντας το εξωτερικό περίβλημα των τούβλινων τοίχων που διασώθηκε, ενώ προστέθηκε ένας ακόμη όροφος (ο πέμπτος).

#9 Το 1971, το οικόπεδο των Μύλων Αλλατίνη χαρακτηρίστηκε κοινόχρηστος χώρος πρασίνου, αλλά το ελληνικό δημόσιο δεν προχώρησε στην απαλλοτρίωση του. Το 1991, ολόκληρο το πρώην βιομηχανικό συγκρότημα -τα κτίρια αλλά και το σύνολο του οικοπέδου- αποκτούν τον επίσημο χαρακτηρισμό του ιστορικά διατηρητέου μνημείου.

#10 Το 2015, ένα 15χρονο κορίτσι έχασε τη ζωή του πέφτοντας από ύψος τριών μέτρων στο εγκαταλειμμένο κτίριο, καθώς οι ερημωμένοι Μύλοι έγιναν στέκι της νεολαίας, χωρίς όμως να υπάρχουν τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Σε εκείνη τη χρονική συγκυρία, μπήκε περίφραξη στον χώρο και δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποιο σχέδιο για να αναδειχθεί το σημείο.

Το αύριο

Η εξαγορά του συνόλου των Μύλων Αλλατίνη από την εταιρία του κ. Πρόδρομου Μαυρόπουλου είναι η πιο νέα εξέλιξη που ανοίγει το δρόμο για την αξιοποίηση τους.

Αποκτώντας το ποσοστό που κατείχε ο όμιλος Φάις μπαίνει δυναμικά στο επενδυτικό τοπίο της Θεσσαλονίκης.

Ο Έλληνας επιχειρηματίας, με ιδιαίτερα ισχυρή παρουσία στην αγορά real estate της Βουλγαρίας, ένας όμιλος που διαχειρίζεται περίπου 75.000 τ.μ γραφειακών και εμπορικών χώρων, εξηγεί στην parallaxi τα σχέδια του:

Πώς αποφασίσατε να εμπλακείτε στην αγορά του ιστορικού βιομηχανικού χώρου;

Κυρίως λόγο του εμβληματικού του χαρακτήρα.

Το συγκρότημα πλέον σας ανήκει εξ όλοκλήρου. Ποια είναι τα σχέδια σας για κείνο;

Είναι αλήθεια, ότι αυτή τη στιγμή το συγκρότημα ανήκει σε δύο αμιγώς ελληνικές εταιρείες συμφερόντων μου. Όπως τα περισσότερα σημαντικά βιομηχανικά κτίρια στην Ευρώπη έχουν αναπλαστεί, στοχεύουμε να αναδείξουμε το ιστορικό τοπόσημο, το οποίο θα αναπτύξουμε με τις πλέον σύγχρονες και φιλικές προς το περιβάλλον εφαρμογές.

Σε σχέση με την ιστορική του κληρονομιά τι σκοπεύετε να κάνετε ώστε να την αναδείξετε;

Από την πρώτη στιγμή της εμπλοκής μας, γνωρίζαμε τη σημασία της ιστορικής του κληρονομιάς και στόχος μας είναι η ανάδειξή της με σεβασμό, φυσικά με τον καλύτερο και πλέον ενδεδειγμένο σύγχρονο τρόπο.

Στο παρελθόν υπήρξε προσπάθεια αξιοποίησης του όμως ακυρώθηκε λόγω προσφυγών. Τι σκοπεύετε να κάνετε σε σχέση με αυτό;

Η ανάπτυξη της περιοχής και ευρύτερα της πόλης συμβαδίζει με την ανάπλαση και ανάπτυξη του ιστορικού πρώην βιομηχανικού συγκροτήματος Αλλατίνη. Για το μέλλον εύχομαι όλες οι πλευρές, με την ευθύνη που τους αναλογεί, να συνδράμουν στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του τοπόσημου Αλλατίνη, που για εμάς αποτελεί προτεραιότητα.

Ποια είναι τα χρονοδιαγράμματα σας από δω και μπρος, για τι ύψος επένδυσης μιλάμε και πώς θα την υλοποιήσετε;

Στις προθέσεις μας είναι να ξεκινήσουμε το συντομότερο δυνατό, με ύψος επένδυσης κατά τις πρώτες εκτιμήσεις άνω των 50 εκατ.

Πώς θα μοιάζει το Αλλατίνη όταν ολοκληρωθεί;

Είναι αρκετά πρώιμο, μόλις οριστικοποιηθούν τα σχέδια της ανάπλασης θα δημοσιοποιηθούν.