Έξι κτιριακές αναπλάσεις που άλλαξαν το πρόσωπο της πόλης

Κτίρια που έπεσαν σε αχρηστία στη διάρκεια των χρόνων και ανακατασκευάστηκαν υποδειγματικά για νέες χρήσεις αλλάζοντας την εικόνα της πόλης προσφέροντας νέους ζωντανούς χώρους.

Αυστροελληνική Εταιρεία Επεξεργασίας Καπνού – Εμπορικό Κέντρο Πλατεία

Δεξιά εικόνα: Άρις Γεωργίου Το κτίριο που στεγάζει σήµερα το Εµπορικό Κέντρο Πλατεία είναι το παλιό κτίριο της Αυστροελληνικής Εταιρείας Επεξεργασίας Καπνού. Αποτελεί ένα από τα λίγα βιοµηχανικού τύπου κτίρια στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, το οποίο µετά το κλείσιµο της Αυστροελληνικής στα τέλη της δεκαετίας του 1970, εγκαταλείφθηκε και έπεσε σε αχρηστία για περίπου 20 χρόνια. Στα µέσα του 1990 άρχισε να ανακατασκευάζεται για να φιλοξενήσει το Εµπορικό Κέντρο Πλατεία, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1998 ως το πρώτο mall της πόλης. Στη διαδικασία αποκατάστασής του, διατηρήθηκαν διατηρήθηκαν οι δύο κύριες όψεις προς τις οδούς Τσιμισκή και Βασ. Ηρακλείου, που αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της art-deco. Tα κτίρια της Αυστροελληνικής Εταιρείας Καπνού χτίστηκαν το 1928 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Α. Νικολόπουλου.

Μύλος

Αριστερή εικόνα: Δεκαετία του 30

Στα 1924 δυο πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, ο Μιλτιάδης Αλτιναλμάζης και ο Γεώργιος Χατζηγιαννάκης διαλέγουν το Μπεχτσινάρι, μια περιοχή στις παρυφές της πόλης, προς τα δυτικά που συνδεόταν με τον σιδηροδρομικό σταθμό και την αποβάθρα του λιμανιού, για να χτίσουν ένα Μύλο. Θα έμοιαζε με κείνον που διέθεταν οι οικογένειες τους στην πατρίδα. Κοντά στο λιμάνι και στα τραίνα. Η παραγωγική πορεία του μύλου διακόπηκε την περίοδο της κατοχής, μετά από δολιοφθορά των βρετανικών δυνάμεων στον μηχανολογικό εξοπλισμό, προκειμένου  να μη χρησιμοποιηθεί από τον γερμανικό στρατό. Το 1958 μετά τον θάνατο του Γεώργιου Χατζηγιαννάκη πέρασε στα χέρια του Αλλατίνη και δούλεψε, παραμένοντας γνωστός ως Μύλος Χατζηγιαννάκη, μέχρι το ‘86. Η άσπρη ιστορία του βαμμένη αλεύρι, τέλειωσε κάπου εκεί. Το χειμώνα του ΄89, o ιδιοκτήτης του θρυλικού τζαζ κλαμπ Παραρλάμα, Νίκος Στεφανίδης, αποφασίζει έναν πολυχώρο πολιτισμού στις εγκαταστάσεις του παλιού αλευρόμυλου. Την τελευταία μέρα του Μαΐου του 1991 ο Μύλος ανοίγει τις πόρτες του στο κοινό, μετά από μια υποδειγματική, για τα χρονικά, αναπλαση του πολυώροφου εντυπωσιακού λιθόκτιστου βιομηχανικού τύπου συγκροτήματος. Ένας χώρος γεμάτος λεβητοστάσια, ντιζελοκινητήρες και πέτρινες αποθήκες, μεταμορφώθηκε σε μια ανήσυχη εστία τέχνης και πολιτισμού. Το 1993 ο Europa Nostra, ο Οργανισμός για την Προστασία της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής και Φυσικής Κληρονομιάς, του απένειμε τιμητικό δίπλωμα για τη συνολική μετατροπή του βιομηχανικού συγκροτήματος σε σύγχρονο πολιτιστικό και ψυχαγωγικό κέντρο. Ο Μύλος υπήρξε ο μοναδικός ιδιωτικός φορέας που συμπεριλήφθηκε στο φάκελο υποψηφιότητας  για την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης ως Πολιτιστικής  Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 1997. Ένα πρότυπο για όλη την Ευρώπη πείραμα που η πόλη θα θυμάται για πάντα.

Στοά Χιρς – Notos Galleries

Αριστερή εικόνα: Άρις Γεωργίου

Η ιστορία της Στοάς αρχίζει στην περίοδο του Μεσοπολέμου και κατασκευάζεται στον προάυλιο χώρο των εκπαιδευτηρίων της Alliance Universelle Israelite, μιας γαλλικής οργάνωσης που σκοπό είχε την παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης στους Εβραίους της Μεσογείου. Το ευρύτερο οικόπεδο στην περιοχή της σημερινής πλατείας Αριστοτέλους αγοράστηκε από την εβραϊκή κοινότητα της πόλης με σκοπό την ανέγερση των εκπαιδευτηρίων και περιελάβανε μια τεράστια αυλή του αποτελούσε τον μεγαλύτερο ανοικτό χώρο στο ιστορικό κέντρο της πόλης μέχρι την Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917. Το κτίριο διασώζεται αν και με ζημιές και συνεχίζει τη δράση του μέχρι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Γ.Παπανδρέου το 1931 όταν τα ξενόγλωσσα δημοτικά κηρύσσονται παράνομα στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο της προσπάθειας χρηματοδότησής της εκπαίδευσης, στον μεσοπόλεμο, μέρος του οικοπέδου ανοικοδομείται και δημιουργούνται ισόγεια εμπορικά καταστήματα τα οποία μισθώνονται. Το 1959 η Ισραηλιτική κοινότητα πουλά το οικόπεδο μετά του κτιρίου -όπου λειτουργούσε τότε το εντευκτήριο της Χωροφυλακής- και στη θέση του ξεκινά η ανέγερση του σημερινού ξενοδοχείου Ηλέκτρα. Το συγκρότημα των μαγαζιών παραμένει στην ιδιοκτησία της Κοινότητας και σε λειτουργία ενώ προστίθενται νέοι όροφοι και γίνονται πολλές ανακαινίσεις που ολοκληρώνονται στη μορφή μιας διαμπερούς στοάς που παίρνει το όνομα Στοά Βαρώνου Χιρς. Στις αρχές του 2000 τα Notos Galleries και η Ισραηλιτική Κοινότητα συνεργάστηκαν με στόχο τη ριζική ανακαίνιση της Στοάς Χιρς. Αν και δεν είναι χαρακτηρισμένη ως διατηρητέα, η αρχική της πρόσοψη παραμένει και ανακατασκευάζεται μόνο το εσωτερικό της. Ευτυχής συνέπεια  της ανακαίνισης υπήρξε και η αποκάλυψη ενός τμήματος του παραθαλάσσιου τείχος που περιέβαλε την πόλη και κατεδαφίστηκε στα 1870 για να δώσει τη θέση στην επέκταση και δημιουργία της παλιάς παραλίας. Στο υπόγειο του Public μπορεί κάποιος να δει τις ανασκαφές σε μια εξαιρετική γωνία εντός του βιβλιοπωλείου, όπου το δάπεδο είναι διαφανές.

Bυρσοδεψείο Αφών Γεωργίου – Porto Palace

Η περιοχή του Φιξ στη δυτική είσοδο της πόλης αποτελούσε την πρώτη βιομηχανική ζώνη της Θεσσαλονίκης με ζυθοποιία, Σφαγεία, Βυρσοδεψεία και Αλευρόμυλους. Το συγκεκριμένο ιδρύθηκε το 1914 από τους Βολιώτες αδελφούς Γεωργίου σε γειτνίαση με το ήδη υπάρχον βυρσοδεψείο Μ. Νούσια & Σια (1907), όπου σήμερα στεγάζεται το Block 33. Το κτίριο μεταβιβάστηκε από τον τότε ιδιοκτήτη Μωυσή Μoρπούργο. Το βυρσοδεψείο περνά στην ιδιοκτησία του Π. Πάρασκευόπουλου το 1931 και τελικά σταματά τη λειτουργία του και παραμένει σε αχρηστία μέχρι το 2000, οπότε και ξεκινά μια μνημειώδης ανακαίνιση που διήρκησε κοντά μια δεκαετία. Το κτίριο μετά την ολοκλήρωση των έργων επαναχρησιμοποιείται ως ξενοδοχείο, αλλά και ως χώρος φιλοξενίας συνεδρίων και διαλέξεων και ημερίδων, αλλά και εκθέσεων.

Πρώτος προβλήτας

Με τα έργα ανάπλασης των Αποθηκών της Πρώτης Προβλήτας από το Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 1997 ένα κομμάτι του ιστορικού λιμένα καθίσταται ζωτικής σημασίας για την πολιτιστική και κοινωνική ζωή της πόλης. Η κατασκευή του χρονολογειται στα τέλη του 19^ου αιώνα σε μαρσεγιέζικα πρότυπα. Συνολικά ανακατασκευάστηκαν 5 κύριες αποθήκες που χρονολογούνται από το 1904. Αποθήκη Α’ (Μουσείο κινηματογράφου), Αποθήκη B’ (Μουσείο Φωτογραφίας), Κέντρο σύγχρονης Τέχνης, Εντευκτήριο, και Αποθήκη Δ’ και Αποθήκη 1 με 4 συνολικά κινηματογραφικές αίθουσες και Αποθήκη Γ’.

Μονή Λαζαριστών (Λέξεις: Χρύσα Νάνου)

Αριστερή εικόνα: Αρχείο Μέγα από το περιοδικό Δημότης, Δεξιά εικόνα: Άγγελος Ζυμάρας

Εμβληματικό κτιριακό συγκρότημα συνολικής έκτασης 20.000 τ.μ., με ιδιαίτερη σημασία από ιστορική, αρχιτεκτονική και κοινωνιολογική άποψη. Υπήρξε εξαφανισμένο για χρόνια από τον αστικό χάρτη, και η πόλη το ξανακέρδισε χάρη στην πολύπαθη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997. Η Μονή Λαζαριστών χτίστηκε το 1861 από τους μοναχούς του τάγματος του Αγίου Βικεντίου του Παύλου. Ο χώρος λειτούργησε ως ορφανοτροφείο, ιεροσπουδαστήριο των καθολικών, νοσοκομείο και κέντρο φιλοξενίας προσφύγων μετά το 1922. Ως την δεκαετία του ’70 απέμειναν εκεί κάποιες οικογένειες, σταδιακά όμως το κτίριο εγκαταλείφθηκεστην παρακμή. Σχεδόν ερειπωμένο, χαρακτηρίστηκε το 1980 «ιστορικό μνημείο» και τρία χρόνια αργότερα αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο με την ευκαιρία του εορτασμού των 2.300 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης. Αναστηλώθηκε στο πλαίσιο του τεχνικού προγράμματος της Πολιτιστικής και λειτούργησε ξανά το 1998. Στη βορειοανατολική πτέρυγά του απέκτησε στέγη το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με κομψούς, όμορφους αν και κάπως στενόχωρους εκθεσιακούς χώρους, που αναπτύσσονται σε τέσσερις ορόφους και είναι λειτουργικά εξοπλισμένοι βάσει διεθνών προδιαγραφών. Η λειτουργία του ΚΜΣΤ μέχρι σήμερα, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος για κάποια χρόνια με παραστάσεις στο μεγάλο θέατρο της παρακείμενης μονάδας,καθώς και το Φεστιβάλ της Μονής Λαζαριστών στον υπαίθριο χώρο τα καλοκαίρια, έδωσαν σε μια τυπική αστική γειτονιά της δυτικής Θεσσαλονίκης φιλότεχνο προφίλ.