Far.Go.Bots: Ένα ταξίδι ζωής από τον Δενδρόποταμο στις ΗΠΑ, στο 24ο ΦΝΘ
Μια συζήτηση με τον Άγγελο Τσαούση που επί 7 χρόνια κατέγραψε όλη την εξέλιξη και τα κατορθώματα των παιδιών αλλά και του πατέρα Αθηναγόρα.
Ο Αλέξανδρος κι ο Θοδωρής είναι τα νεαρότερα μέλη της πρώτης ελληνικής ομάδας ρομποτικής που απαρτίζεται από Ρομά, οι οποίοι κατάφεραν να ξεπεράσουν την εξαθλίωση της κοινωνικά αποκλεισμένης κοινότητας τους και να ταξιδέψουν ως τις Η.Π.Α. για να πάρουν μέρος στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ρομποτικής της Lego.
Η ταινία ακολουθεί αυτό το ταξίδι σταθμό, τόσο στην προσωπική τους ζωή όσο και στη ρομποτική και επικεντρώνεται στο πως τα δύο παιδιά ανακαλύπτουν τον κόσμο μέσω της παιδικότητας και του παιχνιδιού αλλά και στο συνεχή αγώνα τους για μόρφωση.
Με αφορμή την πρεμιέρα του «Far.Go.Bots» στο πλαίσιο του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκη, ο σκηνοθέτης και παραγωγός του ντοκιμαντέρ, Άγγελος Τσαούσης, μιλάει στην parallaxi για τις επιρροές που δέχτηκε από παιδί και τον οδήγησαν να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία, καθώς και για τους λόγους που τον οδήγησαν στο να σκηνοθετήσει αυτό το ιδιαίτερο ντοκιμαντέρ.
Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν το 2014 με το πρώτο ταξίδι των παιδιών Ρομά στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ρομποτικής στο St.Louis, Missouri των Ην. Πολιτειών και κράτησαν για 7 χρόνια.
Μέσα σε αυτή την πορεία ο Α. Τσαούσης κατέγραψε όλη την εξέλιξη και τα κατορθώματα των παιδιών αλλά και του πατέρα Αθηναγόρα.
«Από μικρή ηλικία είχα δεχθεί επιρροές όσον αφορά τη σκηνοθεσία. Η πρώτη μου επιρροή ήταν στο λύκειο όταν ήρθα σε επαφή με κασέτες VHS-C του National Geographic. Αυτή ήταν η πρώτη επιρροή που με έκανε να ασχοληθώ με το κομμάτι του ντοκιμαντέρ. Ως όνειρο είχα να δουλέψω κι εγώ για το National Geographic. Όταν ήμουν μικρότερος,στο δημοτικό και στο γυμνάσιο τραβούσα απλά μικρά βίντεο σε κασέτες VHS-C με την κάμερα των γονιών μου» αναφέρει ο Άγγελος Τσαούσης.
Πώς όμως αποφάσισε να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα;
«Έψαχνα το θέμα της επόμενης ταινίας μου, όταν μόνταρα ακόμα την προηγούμενη ταινία ντοκιμαντέρ, ενώ το 2014 που βρισκόμασταν ακόμα στο μοντάζ της προηγούμενης ταινίας, είχα διαβάσει ένα άρθρο για την ιστορία των παιδιών Ρομά από το Δενδροπόταμο και για τον πατέρα Αθηναγόρα και πως πάνε από το Δενδροπόταμο στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ρομποτικής στην Αμερική. Τα δύο αυτά στοιχεία, Ρομά και ρομποτική, μου κίνησαν το ενδιαφέρον και με έκαναν να το ψάξω παραπάνω κι έτσι σήκωσα το τηλέφωνο και μίλησα με τον πατέρα Αθηναγόρα. Έτσι, έθεσα τα πρώτα βήματα και υποστήριξα οικονομικά τον εαυτό μου για να πάω μαζί τους στην Αμερική, για να δω αν θα βγει ερευνητικά κάποια ιστορία.
Από τότε πέρασαν επτά χρόνια, επιτηδευμένα το αργούσα και δεν τελείωνα το ντοκιμαντέρ, γιατί ήθελα να αποτυπώσω την εξέλιξη των παιδιών και πως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο, όπως είναι η ρομποτική, άτυπη δηλαδή εκπαίδευση, πως έχει επιρροή στην καθημερινή ζωή σε πολλά επίπεδα. Επίσης, είχα επηρεαστεί από μια ταινία μυθοπλασίας, το Boyhood, της οποίας ταινίας τα γυρίσματα κράτησαν περίπου δέκα χρόνια».
Πώς φτάσαμε μέχρι την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ;
«Το πρότζεκτ όπως προανέφερα ξεκίνησε το 2014, όπου έγινε το πρώτο ερευνητικό γύρισμα από μέρους μου στην Αμερική. Το 2015 έγινα αποδεκτός σε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης στη Νέα Υόρκη για ένα μήνα, στο UnionDocs που βρίσκεται στο Μπρούκλιν. Το 2016 ξαναπήγαμε Αμερική, είχα πάρει μαζί και ένα φίλο φωτογράφο για τη διεύθυνση φωτογραφίας και την κάμερα, ενώ τα παιδιά είχαν συμμετάσχει ξανά στο παγκόσμιο πρωτάθλημα. Το 2017 πήρα την υποτροφία του Fullbright για χρηματοδότηση και σεναριακή ανάπτυξη στο San Francisco Film Society για επτά μήνες.
Στην Ελλάδα, συνέχισα τα γυρίσματα ανά διάφορα χρονικά διαστήματα, ενώ παράλληλα αναζητούσα χρηματοδοτήσεις τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα. Παράλληλα, συμμετείχα σε φόρουμ χρηματοδοτήσεων(pitching forum) και στο εξωτερικό και στη Θεσσαλονίκη. Εν κατακλείδι, κατάφερα να χρηματοδοτήσω το πρότζεκτ μέσω της συμπαραγωγής με την ΕΡΤ και με το κέντρο Κινηματογράφου. Η διαδικασία του μοντάζ διήρκησε ένα χρόνο, σε συνεργασία με τον ταλαντούχο Μάριο Κλεφτάκη, ως μοντέρ, με τον οποίο μαζί δουλέψαμε για να βγει το συγκεκριμένο αποτέλεσμα».
Υπήρξαν κάποια εμπόδια λόγω της πανδημίας;
«Όχι τόσο, όπως προανέφερα ήταν μια διαδικασία επτά ετών. Η πανδημία με δυσκόλεψε στις χρηματοδοτήσεις όσον αφορά την αργοπορία. Τα γυρίσματα είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί, όσον αφορά το μεγαλύτερο μέρος τους. Πολλοί οργανισμοί δηλαδή και κανάλια με την πανδημία έκαναν πίσω όσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις τους».
Ποιος είναι ο κοινωνικός αντίκτυπος του ντοκιμαντέρ και τι μηνύματα θα εισπράξει ο θεατής;
«Μεγάλο και σημαντικό μέρος της ταινίας είναι ο κοινωνικός αντίκτυπος όσον αφορά τις ευκαιρίες που έχουν τα συγκεκριμένα παιδιά από μια περιθωριοποιημένη κοινότητα και το ρατσισμό που λαμβάνουν. Με απλά λόγια, ιδίως τον τελευταίο καιρό με τις επιθέσεις που δέχονται οι κοινωνίες Ρομά, είναι σημαντικό να αναδειχθεί πως οι κοινότητες αυτές δεν διαφέρουν από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Το ντοκιμαντέρ δείχνει μια νέα πλευρά, που δεν φανταζόμαστε ότι υπάρχει.
Κάθε φορά που ακούμε τη λέξη τσιγγάνος ή γύφτος τη συνδέουμε με ότι στοιχείο περιθωριοποίησης(π.χ. κλοπές και ναρκωτικά) υπάρχει. Το να φανταστείς πως ένα παιδί Ρομά, από την κοινότητα του Δενδροποτάμου συμμετείχε στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ρομποτικής και ταξίδεψε ως την Αμερική είναι κάτι που δεν το περιμένεις. Με αυτό το θετικό παράδειγμα θα θέλαμε να αλλάξουμε την αντίληψη μας ως προς τις Ρομά κοινότητες σε πολλά επίπεδα, όπως το κοινωνικό, το εκπαιδευτικό, η κοινωνική ένταξη και το μπούλινγκ μέσα στα σχολεία, είτε ακόμα και στον εργασιακό τομέα.
Ο πατέρας Αθηναγόρας το ξεκίνησε το 2014 με τη δημιουργία του Φάρου του Κόσμου, το κέντρο προστασίας δηλαδή ανήλικων Ρομά στην κοινότητα του Δενδροποτάμου, ενός κέντρου προστασίας και συνεχίζει το έργο του. Ένα λιθαράκι ακόμα προστέθηκε με αυτή την ταινία. Η ταινία θα προβληθεί σε εκπαιδευτικά ινστιτούτα, σε κοινότητες, σε φεστιβάλ και θα δώσει το έναυσμα για διάλογο. Μια νέα δραστηριότητα που ξεκίνησα είναι η εκμάθηση ντοκιμαντέρ στα παιδιά Ρομά, ώστε να μάθουν να χρησιμοποιούν το ντοκιμαντέρ ως ένα εργαλείο έκφρασης των απόψεων τους και με αυτό τον τρόπο να προβάλλουν τις απόψεις τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο».
Φυσικά, ιδιαίτερο ρόλο διαδραματίζουν οι συντελεστές της ταινίας.
«Αυτή η δουλειά και κάθε κινηματογραφική δουλειά δεν είναι ένα μοναχικό ταξίδι, αλλά είναι ένα αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών ανθρώπων. Προσωπικά, δουλεύω με ανθρώπους όπως είναι ο Αλέξανδρος Σιδηρόπουλος που είναι ο μουσικός συνθέτης, ο οποίος είναι ένας πολύ καλός συνεργάτης και φίλος, που δημιούργησε την πρωτότυπη μουσική και στην προηγούμενη ταινία.
Ο Αλέξανδρος έγινε ιδιαιτέρως γνωστός με τη μουσική του στις Άγριες Μέλισσες. Κάναμε εκτενείς συζητήσεις για το πως θα μπορούσαμε να αποτυπώσουμε τη μουσική κουλτούρα των Ρομά μέσα σε μια κινηματογραφική υφή. Πιστεύω πως η απόδοση έχει γίνει με πολύ όμορφο τρόπο. Ο Μάριος Κλεφτάκης, είναι ο μοντέρ της ταινίας, με τον οποίο συνεργάζομαι για πρώτη φορά μαζί του.
Αποδείχθηκε πως η συνεργασία ήταν πολύ ουσιαστική και κατάφερε πέρα από το μοντάζ να προσθέσει και τη σκηνοθετική του πινελιά. Όλοι οι συνεργάτες είναι σημαντικοί, όπως και η ματιά του γραφίστα Γιώργου Τριανταφυλλάκου για παράδειγμα έπιασε το νόημα της ταινίας και το αποτύπωσε γραφιστικά σε αφίσα, τίτλους και έντυπα. Το πιο σημαντικό είναι με τους συνεργάτες είναι να υπάρχει σχέση ενσυναίσθησης για να μεταφέρεις στο μέγιστο βαθμό αυτό που έχεις στο μυαλό σου. Με τους περισσότερους συνεργάτες πιστεύω πως υπάρχει αυτή η σχέση».
