Φραγκομαχαλάς, ο παλιός οικονομικός ομφαλός της πόλης

της Κύας Τζήμου Εικόνες: Θανάσης Σταθόπουλος Αρχική εικόνα: Φράγκων μπροστά στο σημερινο Κρατικό Ωδείο.

Η ιστορία του ξεκινά από παλιά, όταν το 1261 μ.Χ., με την κατάργηση της Λατινοκρατίας, το Βυζάντιο παραχωρεί προνόμια σε Βενετούς και Γενουάτες που μένουν στην πόλη και δημιουργούν μια συνοικία η οποία αργότερα ονομάζεται Φραγκομαχαλάς. Κατά τον 18ο αιώνα, με την εγκατάσταση Δυτικοευρωπαίων προξένων, ιεραποστόλων και εμπόρων από τη Δύση, η περιοχή αναπτύσσεται ραγδαία με κέντρο τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία, την Φραγκοκλησιά, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι.

Η περιοχή αποτέλεσε τον οικονομικό ομφαλό της πόλης με πολλές τράπεζες, χρηματιστηριακά γραφεία και γραφεία επιχειρήσεων ευρωπαϊκών συμφερόντων. Επί Τουρκοκρατίας και πριν την μεγάλη πυρκαγιά του 1917, η περιοχή μεταξύ των οδών της Οθωμανικής Τράπεζας (σημερινό Κρατικό Ωδείο) – οδός Λέοντος Σοφού, της Αμπρί Πασά- οδός Βενιζέλου, της Ας Χαν – οδός Εδέσσης, της οδού Φιλτράρονταν (Λιανοπωλητών) – οδός Βασιλέως Ηρακλείου και της οδού Εγνατίας, είναι το κέντρο του εμπορικού κόσμου της Θεσσαλονίκης. Εργαστήρια και εμπορικά καταστήματα, μουσουλμάνων, Εβραίων και χριστιανών όλων των δογμάτων, στοές, ασφαλιστικά γραφεία, καφενεία, εστιατόρια, ναυτιλιακές εταιρείες και ξενοδοχεία (χάνια) γεμίζουν τη συνοικία προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο εμπορικός κόσμος που έκανε δουλειές στη Θεσσαλονίκη. Από τον Φτωχομαχαλά σχεδόν εξορίζονται οι κατοικίες μετά το 1880, για να μετατραπεί αμιγώς σε τόπο εμπορικών και τραπεζικών δραστηριοτήτων. Στα 1920 από τα 66 τραπεζικά καταστήματα της πόλης τα 34 βρίσκονται στον Φραγκομαχαλά. Εκεί ιδρύεται το Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων που έδωσε στην πλατεία το όνομα που έχει σήμερα: Πλατεία Χρηματιστηρίου. Καποδιστρίου, Βαλαωρίτου, Συγγρού, Πάικου, Βηλαρά, Καθολικών, Λέοντος Σοφού, Φράγκων είναι οι ιστορικοί δρόμοι της συνοικίας.

Στην περίοδο της Κατοχής και μετά την εξολόθρευση του εύρωστου εβραϊκού πληθυσμού της πόλης που κινεί και τα νήματα ενός μεγάλου τμήματος της οικονομίας της πόλης, ο Φραγκομαχαλάς άρχισε να φθίνει και η ανθρωπογεωγραφία αλλά και η χρήση των κτιρίων της περιοχής να αλλάζει. Με την ανάπτυξη της μεταποίησης σταδιακά, μετατράπηκε σε βιοτεχνική περιοχή με πρατήρια ρούχων -ιδιαίτερα πουκαμίσων. Τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση και αποτέλεσε την βιοτεχνική όψη της πόλης. Λαϊκός κόσµος γυρνούσε στη γειτονιά, οι εργάτριες έπαιρναν θέση πίσω από τις ραπτοµηχανές, οι βιοτέχνες πήγαιναν το πρωί στις τράπεζες και το βράδυ στα ούζα. Αλλά κι αυτός ο χαρακτήρας γρήγορα άρχισε να φθίνει με τη σειρά του. Η κρίση που έπληξε τις βιοτεχνίες τη δεκαετία του 1990 είχε ως αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό της περιοχής και τη μετατροπή σε τόπο ψυχαγωγίας, με τις εγκαταλειμμένες αποθήκες και τα βιοτεχνικά κτίρια να μετατρέπονται σε μπαρ και εστιατόρια. Στις αρχές του 2000 κάποιοι είχαν ήδη πάει στη φθηνότερη Βουλγαρία, ενώ άλλοι έδιναν τη σκυτάλη στην επόµενη γενιά που όµως έψαχνε κάτι διαφορετικό. Κοντά στο 2008 µια σχεδόν έρηµη περιοχή µε χαµηλά ενοίκια προσέλκυσε το ενδιαφέρον μιας άλλης ομάδας επιχειρηματιών. Ο Φραγκομαχαλάς, πλέον εδώ και δεκαετίες είναι ευρύτερα γνωστός ως «περιοχή της οδού Βαλαωρίτου».