Για την Αλίκη Στογιάννου (1935–2022)

Λέξεις: Ελένη Παπάζογλου

Τα περιμέναμε τα κακά νέα τον τελευταίο καιρό: μετά από μεγάλη ταλαιπωρία η Αλίκη Στογιάννου δεν τα κατάφερε. Όμως, δεν ταιριάζει το πένθος στην Αλίκη: της αξίζει να μας κάνει να σκεφτόμαστε –όπως το έκανε πάντα– ότι ζωή σημαίνει όρεξη για φιλίες γερές μέσα στον χρόνο, για παρέες, μεγάλες παρέες, για συντροφικά ουζάκια και ατελείωτους ‘διμερείς’ καφέδες, για βιβλία, πάρα πολλά βιβλία, για ταξίδια, για αγάπη – αγάπη που μοίρασε γενναιόδωρα και δέχτηκε πληθωρικά. 

Πάνω από όλα, όρεξη για αφηγήσεις: με μια θαυμαστή και καλοκουρντισμένη αφηγηματικότητα, όπου οι πολλές [ω, πόσο πολλές!] παρεκβάσεις τέντωναν αλλά ποτέ δεν έσπαγαν το αφηγηματικό νήμα, η Αλίκη κατακτούσε την αφοσιωμένη προσοχή των ακροατών της και τους συνάρπαζε, χάρη στη δαιμονική μνήμη της και την οξυδερκή παρατηρητικότητά της, περιγράφοντας και διαπλέκοντας με ζέση πρόσωπα και πράγματα, προσωπικές και συλλογικές εμπειρίες, ιδιωτικές και δημόσιες Ιστορίες. A master storyteller: δεν έχω συναντήσει το αντίστοιχό της. Όσοι και όσες είχαν την τύχη να είναι συνομιλητές της ξέρουν ακριβώς για τι μιλώ.

Απόφοιτη του Κολλεγίου Ανατόλια, η Αλίκη σπούδασε Αρχαιολογία στο ΑΠΘ και, αμέσως μετά την αποφοίτησή της, εντάχθηκε στο δυναμικό του σχολείου. Υπήρξε μια θρυλική φιλόλογος καθηγήτρια ενός καταπληκτικού σχολείου, το οποίο αγαπούσε με πάθος. Λαμπερή στη διδασκαλία της λογοτεχνίας, εξαιρετικά μεθοδική και μεταδοτική στην Ιστορία, ανήσυχη Αριστερή στην Αγωγή του Πολίτη: η Αλίκη όχι μόνον επέτρεπε αλλά απαιτούσε (όπως μόνον εκείνη ήξερε) τη χρήση της δημοτικής στην τάξη στη διάρκεια της χούντας, διέψευδε με αποφασιστικότητα (όπως μόνον εκείνη μπορούσε) νεοελληνικούς ‘μύθους’, διάβαζε και σχολίαζε με έμπνευση (και, βεβαίως, πολλές ανέκδοτες ιστορίες) ποιήματα και πεζά. Στην τάξη της, ο κόσμος άνοιγε – και ήταν ένας κόσμος διασκεδαστικός, ορεξάτος, πλούσιος σε εμπειρίες και γνώσεις. Το μάθημά της απολαυστικό.

Στα 50 της έχασε ξαφνικά τον άνδρα της, τον καθηγητή (μιας πολύ ‘μοντέρνας’) θεολογίας Βασίλη Στογιάννου, και λίγα χρόνια αργότερα μετακόμισε στο Λονδίνο, ακολουθώντας τον γιο της Πάνο που σπούδαζε εκεί. Στο Λονδίνο ξεκίνησε από την αρχή, και έφτιαξε μια καινούργια ζωή με απαράμιλλο –και τόσο χαρακτηριστικό– δυναμισμό. Στα χρόνια που έμεινε εκεί, δίδαξε με μεγάλη επιτυχία κυρίως ιδιαίτερα μαθήματα για ‘ελληνάκια’ που ήθελαν να πάρουν GCE στα νέα ελληνικά. Οι μαθητές και οι μαθήτριές της, όπως και στο Ανατόλια, ‘έσκιζαν’ στις εξετάσεις. Στο Λονδίνο απολάμβανε το θέατρο και τις εκθέσεις, τις βόλτες στην πόλη και τις στάσεις στις παμπ, τις καινούργιες –εξίσου γερές– φιλίες που έχτισε εκεί.

Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη, σύντομα έγινε γιαγιά – και χαρισματική δασκάλα πια για τις δύο εξίσου χαρισματικές εγγονές της, παιδιά του Πάνου και της Λίας Ζουργού. Σχεδόν μέχρι το τέλος, διάβαζε πληθωρικά, αγαπούσε την παρέα των ανθρώπων και διατηρούσε ακέραιη τη θαυμάσια αφηγηματικότητά της. Τους τελευταίους μήνες η αρρώστια (ακόμη δεν ξέρουμε τι ήταν ακριβώς) την κατέβαλε ραγδαία. Ήταν ένα δύσκολο τέλος – άδικο για μια τέτοια προσωπικότητα. Δεν μπορώ, όμως, πάρα να σκεφτώ ότι ευτυχώς ήταν σύντομο.

[Η κηδεία της Αλίκης Στογιάννου θα γίνει αύριο Σάββατο, στις 3.30 μμ, από τον ιερό ναό Κυρίλλου και Μεθοδίου].

*Κεντρική εικόνα: Studio Nikoleris (Η Αλίκη Στογιάννου, με τις εγγονές της Αλίκη και Έλλη, και τον γιο της Πάνο)