Η διαρκής αναζήτηση ταυτότητας για τα Άνω Λαδάδικα

Eικόνες: Αθηνά Καλαμβρέζα, Μυρτώ Τούλα, Δήμητρα Κυπριώτη

Μοιάζει να χωρίζει ένα μεγάλο ποτάμι τα Άνω από τα Κάτω Λαδάδικα. Αισθητικό αλλά και ουσιαστικό ταυτόχρονα. Η Τσιμισκή. Αν υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα σημείο του κέντρου που αξίζει να ερευνήσεις αυτό βρίσκεται βορείως του ποταμιού. 

Από την μία όχθη εμπορευματοποίηση, κράχτες έξω από κιτσάτα μαγαζιά και αδιανόητη φασαρία των clubs, κοσμοσυρροή και από την άλλη όχθη βιοτεχνικές πολυκατοικίες που γέμισαν καλλιτέχνες, galleries, minimal μπαράκια με πολύ ψαγμένες μουσικές και καλαίσθητα μικρά street food points.

Η Τσιμισκή χωρίζει τα Λαδάδικα στα δύο και εκεί βλέπεις την απόλυτη αντίθεση της πόλης. Τα Άνω Λαδάδικα, μία περιοχή που τα τελευταία 7 χρόνια έχει ξεκινήσει μια δραστική αλλαγή του χαρακτήρα της, πειραματιζόμενη διαρκώς, πολύχρωμη, φωτεινή και ζωντανή, που αλλάζει πρόσωπα στη διάρκεια της ημέρας μια γειτονιά που είναι η νέα τάση της πόλης.

Οδός Εμπράρ, ο ομφαλός της. Εκεί που πριν από 12 χρόνια η Parallaxi οργάνωσε το party λήξης του πρώτου “Θεσσαλονίκη Αλλιώς” σαν ένα είδος παρακίνησης για την αλλαγή μιας ξεχασμένης γειτονιάς. Με την εγκατάσταση από παλιά φωτιστικά των Beforelight, της πιο ταλαντούχας ομάδας φωτισμού στη χώρα, φωτίσαμε έναν δρόμο σκοτεινό. Τον μοναδικό ιδιωτικό δρόμο της πόλης. Το στενάκι της οδού Εμπράρ, με τα δίδυμα κτίρια του, που στέκουν σαν καθρέφτης το ένα απέναντι στο άλλο, μεταμορφώθηκε σε αστικό σαλόνι, όπου έλαβε χώρα ένα φαντασμαγορικό σουαρέ. Που συνδύασε μουσικές, χορό και αφήγηση σκοτεινών ημερών της πρόσφατης Ιστορίας.

Εκείνος ο δρόμος που έμοιαζε άδειος, δίχως πνοή ανάπτυξης, με καταστήματα που είχαν κολλημένο το “ενοικιάζεται” στις βιτρίνες, ελλιπή φωτισμό και βρωμιά τα τελευταία χρόνια, κατάφερε να γίνει η πιο urban και ψαγμένη περιοχή της πόλης. Να γίνει η αφορμή να ξεκινήσει η μεταμόρφωση μιας περιοχής.

Δίνοντας την ευκαιρία και στην ευρύτερη περιοχή, να προσελκύσει καλλιτέχνες από όλη την πόλη και να ζωντανέψει τις κάποτε άδειες βιοτεχνικές πολυκατοικίες. Εκεί που τα Άνω Λαδάδικα έμοιαζαν σιωπηλά και έρημα, σήμερα η μουσική από τα προβάδικα θα σε συνεπάρει, τα παιδιά της δραματικής Ανώτερης Δραματικής Σχολής Ανδρέα Βουτσινά και οι μουσικοί από το Κρατικό Ωδείο θα ξεχυθούν για βόλτα μετά τα μαθήματα, ενώ οι χορευτές από τις τριγύρω σχολές χορού θα πάνε στο tango bar για να κλείσουν όμορφα την νύχτα.

Από τα παράθυρα ρίχνεις κλεφτές ματιές στα θεατρικά εργαστήρια και στα εργαστήρια ζωγραφικής, ακριβώς απέναντι μία κοπέλα χορεύει φλαμένκο, από κάτω ένας τύπος παίζει κιθάρα, δίπλα του γυναίκες κάνουν πιλάτες, στο ισόγειο μία γκαλερί συστήνει νέα έργα και καλλιτέχνες και απέναντι ένα bar με μουσική από όλο τον κόσμο. Θα μπορούσε να είναι μια μικρή γειτονιά στο διαρκώς ανερχόμενο Μπρούκλιν. Άνετα.

Και όσο την διασχίζεις, μια σειρά από λαμπιόνια στεφανώνουν τους δρόμους, neon red lights επικεφαλίδες καταστημάτων κρεμάστηκαν φωτίζοντας τους μέχρι πρόσφατα φθαρμένους τοίχους, καταστήματα εστίασης, με προδιαγραφές εξωτερικού, minimal και urban style, ξύλινα τραπεζοκαθίσματα, ξύλινοι δίσκοι, φρέσκια πίτσα, πειραγμένα burgers, μεξικάνικο, μοναδικά cocktails, ξεχωριστά sandwiches, techno και rnb μουσική είναι τα βασικά στοιχεία για την γειτονιά που αλλάζει. Και στο βάθος ένα chopper club που αποθεώνει την παλιά ride κουλτούρα του δρόμου.

Το μεσημέρι μπορείς να απολαύσεις καλό φαγητό σε προσιτές τιμές κάτω από τις δύο γιγάντιες πολυκατοικίες-καθρέφτες που σχεδιάστηκαν για να γίνουν στοά στο στενό που πήρε το όνομα του από τον σχεδιαστή της πόλης. Και το βράδυ να μεταφερθείς στο τέλος του δρόμου για cocktail και αδιανόητο χορό, στα δύο bars που δεν μας χωρούν όλους και γι αυτό πίνουμε μπίρα στο χέρι στον πεζόδρομο.

Σε παλιότερο ρεπορτάζ της Parallaxi ο Σάκης Ιωαννίδης συνομίλησε με τον αρχιτέκτονα Πρόδρομο Νικηφορίδη σχετικά με την ανάπτυξη του δρόμου. Όπως έγινε γνωστό τότε, το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής που χρονολογείται από το 1928, δείχνει το ενιαίο το κτίριο που περιβάλλεται από τις οδούς Ολυμπίου Διαμαντή, Βίκτωρος Ουγκώ, Βεροίας και Λέοντος Σοφού. Πρόσθετες είναι οι διαγραμμίσεις που τοποθετήθηκαν ενδεικτικά για να δείξουν τις οδούς Ερνέστου Εμπράρ και Ηρώδου.

Το κτίριο καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1917. Ο ενιαίος κτιριακός όγκος φαίνεται καθαρά στο σχέδιο πόλεως του 1928 που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο εκείνης της χρονιάς στο 13ο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως με τη σφραγίδα του τότε υπουργού επί της Συγκοινωνίας, Ιωάννη Μεταξά. Το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής που χρονολογείται από το 1928, δείχνει το ενιαίο το κτίριο που περιβάλλεται από τις οδούς Ολυμπίου Διαμαντή, Βίκτωρος Ουγκό, Βεροίας και Λέοντος Σοφού. Πρόσθετες είναι οι διαγραμμίσεις που τοποθετήθηκαν ενδεικτικά για να δείξουν τις οδούς Ερνέστου Εμπράρ και Ηρώδου. Από τότε και σύμφωνα με πληροφορίες το κτίριο καταστράφηκε από πυρκαγιά και αργότερα, στα μέσα του ’50 άρχισε η ανέγερση του με σκοπό τη δημιουργία μιας «Μεγάλης Εμπορικής Αγοράς», σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό σχέδιο που θεώρησε η πολεοδομία της Θεσσαλονίκης το 1955. Η οικοδομική άδεια που εκδόθηκε λίγο αργότερα προέβλεπε την ανέγερση ισογείου και ενός ορόφου με σκεπαστή στοά προφανώς για τη μεταφορά εμπορευμάτων και τη διέλευση των καταναλωτών.

Τα δύο κτίρια όμως δεν  ενώθηκαν ποτέ και αντί της στοάς  προστέθηκαν ακόμη δύο όροφοι για να στεγάσουν γραφεία και βιοτεχνίες που άκμαζαν εκείνη την εποχή. Ο «ακάλυπτος» μεταξύ των δύο κτιρίων δεν χτίστηκε ποτέ και χρησιμοποιήθηκε ως δρόμος. Το 1977 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης (επί δημαρχίας Μιχάλη Παπαδόπουλου) αποφάσισε την ονοματοθεσία της «ανώνυμης» οδού σε Ερνέστου Εμπράρ και ο μεγάλος πολεοδόμος «κρύφτηκε» σ’ ένα ιδιωτικό πέρασμα. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες του δήμου Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάποιο έγγραφο που ν’ αναφέρεται στη διάνοιξη της οδού Εμπράρ, πέρα από το σχέδιο πόλης του ’28 που την εμφανίζει ως κομμάτι του ενιαίου κτιρίου και την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του ’77.. Ο μικρός δρόμος που τιμά τη μνήμη του ανθρώπου που χάρισε στη Θεσσαλονίκη την  κοσμοπολίτικη όψη της μετά την  πυρκαγιά του 1917  δεν χαράχτηκε ποτέ από καμία υπηρεσία της πολιτείας  και του δήμου και δεν προβλέφθηκε  σε κανένα σχέδιο πόλης.

Τι έγινε; Με το πέρασμα του χρόνου και τη δύναμη της συνήθειας, το μικρό ιδιόκτητο πέρασμα που προοριζόταν να στεγάσει μια εμπορική στοά «βαφτίστηκε» οδός Εμπράρ! Και σήμερα λάμπει!

Στο βιβλίο “Θεσσαλονίκης Εμπόριον” του Ευάγγελου Χεκίμογλου (Εκδόσεις ΠΙΟΠ), σημειώνεται πως υψηλή μέση επιχειρησιακή διάρκεια σημειώνεται στην οδό Βίκτωρος Ουγκώ, με πιο μακρόβιες επιχειρήσεις τα εργαστήρια ενδυμάτων και άλλων προϊόντων καθώς και τα τυπογραφεία. Οι πιο βραχύβιες επιχειρήσεις ήταν τα τενεκετζίδικα και τα καταστήματα που πουλούσαν κενά δοχεία. Λίγο πριν και αμέσως μετά την Κατοχή είχαν επιλέξει την οδό Βίκτωρος Ουγκώ πρακτορεία αυτοκινήτων που αναλάμβαναν εμπορευματικές μεταφορές, τα οποία όμως δεν διατηρήθηκαν μετά τη δεκαετία του 1950. Μεταπολεμικά εγκαταστάθηκαν εκεί βιοτεχνίες (ποτά, γυαλιά, λαμαρίνα, πλαστικά, διακοσμητικά είδη) καθώς και τυπογραφεία, μερικά από τα οποία αποδείχθηκαν ανθεκτικά στον χρόνο ξεπερνώντας την τριακονταετία.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, ανεξαρτήτως χρονικής περιόδου, τη μεγαλύτερη συχνότητα στις διευθύνσεις καταστημάτων που βρισκόταν στην οδό Βίκτωρος Ουγκώ εμφανίζει ο αριθμός 3, ο οποίος βρίσκεται στη γωνία με την Οδό Ολυμπίου Διαμαντή. Στο σημείο αυτό, που ήταν το κεντρικότερο του δρόμου, στεγαζόταν η μεγάλη επιχείρηση εδωδίμων των Θωμά Ξενίδη και Ζήση Βέρρου. Στο βιβλίο επίσης, αναφέρεται πως στην οδό Ολύμπου Διαμαντή ο μέσος όρος ζωής των επιχειρήσεων ήταν δώδεκα έτη πιο αυθεντικά ήταν τα παραδοσιακά επαγγέλματα του δρόμου, ενώ αντίθετα τα υποδηματοποιεία και τα γεωργικά εργαλεία αποδείχθηκαν βραχύβια.

Μιλήσαμε με τους ανθρώπους της γειτονιάς για να μας σκιαγραφήσουν το σημερινό της πρόσωπο και τις αναζητήσεις της.

Ο Γιώργος Τζίμας είναι ιδιοκτήτης των Tzimas Cosmetics, του πιο παλιού εργαστηρίου προϊόντων ομορφιάς στην Θεσσαλονίκη, γνωρίζει την περιοχή από παιδί καθώς το πρώτο κατάστημα του πατέρα του βρισκόταν εκεί:

“Θυμάμαι τον εαυτό μου στην γειτονιά αυτήν από μικρό παιδί, περίπου την δεκαετία του ’70 που επισκεπτόμουν το εργαστήριο του πατέρα μου. Από το 1957 κινούνταν η επιχείρηση στην περιοχή της Πλατείας Εμπορίου, στην αρχή ήταν εργαστήριο προϊόντων ομορφιάς. Από την δεκαετία του ’70 έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, η οδός Εδέσσης ήταν πλακόστρωτη σαν παλιό καλντερίμι, η οδόστρωση άλλαξε πριν από 15 χρόνια. Τα περισσότερα κτίρια είναι παλιά, χτισμένα αρχές του 20ου αιώνα, πολύ λίγα γλίτωσαν από την μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και δεν κάηκαν. Πολλά είναι διατηρητέα, άλλα προστέθηκαν στην συνέχεια σαν πολυώροφες οικοδομές και έδωσαν έναν μεικτό χαρακτήρα. Την δεκαετία του ’70 υπήρχαν ακόμη μεταφορείς, αχθοφόροι, αγωγιάτες. Συνυπήρχαν οι παλιοί που είχαν ζήσει την Πλατεία Εμπορίου σαν δρόμο συνάντησης εμπόρων με τα κάρα με τους πιο νέους. Έγινε λοιπόν σταδιακά η μετάβαση στην πιο σύγχρονη εποχή όποτε πλέον την δεκαετία του ’80 η Πλατεία Εμπορίου γίνεται parking, μία χαοτική κατάσταση. Δεν υπήρχαν πολλά μαγαζιά εστίασης τότε, υπήρχαν πολλές αποθήκες εμπορευμάτων, μαγαζιά με αλλαντικά, με βότανα, η Εδέσσης ήταν η οδός των αρωματικών φυτών, υπήρχαν τρεις έμποροι εκείνα τα χρόνια, τώρα έχει μείνει ένας, επίσης δεν έλειπαν οι βιοτεχνίες ρούχων την δεκαετία του ’90. Η γειτνίαση με την οδό Φράγκων έδινε τον αστικό χαρακτήρα στην γειτονιά. Από το 2000 και μετά σταματάνε οι οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή, έρχονται γραφεία, και κλείνουν οι μικρές επιχειρήσεις. Όσο πλησιάζουμε στο 2005, τα άδεια ισόγεια γίνονται, studio, σχολές χορού, καλλιτεχνικά εργαστήρια, γυμναστήρια και πολλά μπαράκια. Ευτυχώς όμως, δεν ακολούθησε το μοντέλο της ανάπτυξης που υπάρχει στα Κάτω Λαδάδικα. Τα χρώματα Γιομτόφ επίσης είναι μία από τις πιο παλιές επιχειρήσεις της γειτονιάς, μετρούν 100 χρόνια. Παλαιότερα, ο κόσμος που επισκεπτόταν την περιοχή ήταν συνυφασμένος με το εμπόριο τροφίμων, μικροί παραγωγοί είτε από την Θεσσαλονίκη είτε από τα προάστια. Τα χημικά εργαστήρια, ήταν ελάχιστα και το εργαστήριο του πατέρα μου τους εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό. Την δεκαετία του ’80 επισκεπτόταν την γειτονιά πολλές γυναίκες, λόγω του εργαστηρίου μας. Αυτά όλα άλλαξαν, ο κόσμος πλέον έρχεται περισσότερο για διασκέδαση σήμερα στην γειτονιά. Το airbnb που βλέπουμε να ανθίζει εγώ το βλέπω επιφυλακτικά, εφόσον μέχρι τώρα συμβαίνει σε μικρό βαθμό δεν με ενοχλεί καθόλου, αν επεκταθεί ωστόσο σε μεγαλύτερο βαθμό θεωρώ πως θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της γειτονιάς. Δεν θα ήθελα γενικά ούτε να επικρατήσει το μοντέλο του airbnb και ούτε της εστίασης. Θα ήθελα να υπάρχει κάτι ανάμεικτο όπως ακριβώς είναι σήμερα, να μην φύγουν τα παλιά μαγαζιά και να υπάρχουν δίπλα τους πιο σύγχρονα. Η ανάπλαση της περιοχής επί δημαρχίας Μπουτάρη βοήθησε πολύ την περιοχή, η μετέπειτα αρχή ωστόσο ούτε παρακολουθεί ούτε συντηρεί αυτή την κατάσταση. Παλιότερα, ο δρόμος μύριζε ένας συνδυασμός από αρωματικά φυτά, τρόφιμα και υγρασία που αναδυόταν από τα υπόγεια των παλαιών κτιρίων, μία ιδιάζουσα χαρακτηριστική μυρωδιά, αυτό δεν υπάρχει πλέον. Η οδός Φράγκων σε συνδυασμό με την Βίκτωρος Ουγκώ έχει αρωματοπωλεία εκεί παίρνεις άλλες μυρωδιές, μία παλιά παράδοση από έναν εβραίο που υπήρχε εδώ. Θα ‘ταν ωραίο να δημιουργηθεί κάποια στιγμή ένας χώρος που να εμφανίζει και να παρουσιάζει στο κοινό την ιστορία των Λαδάδικων. Να μπορεί κανείς να βλέπει την ιστορία, την μικρογραφία του κέντρου.”

Η Τένια Μεναγάκη είναι ιδιοκτήτρια της Gallery “Apodec” κινείται στην ευρύτερη περιοχή από το 2012:

“Mέχρι την περίοδο της πρώτης καραντίνας ο χώρος βρισκόταν στην Σπέτσου. Μετά μεταφέρθηκε στην Βεροίας 4, όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα. Είναι πολύ διαφορετική η αίσθηση της γειτονιάς μέσα σε αυτά τα χρόνια. Το 2012 ήταν το ξεκίνημα της άνθησης της περιοχής, με αφορμή την σκιαγράφηση επί δημαρχίας Μπουτάρη, τότε εκείνοι οι άνθρωποι αναρωτήθηκαν για εμάς που αναζητούσαμε studio και καλλιτεχνικούς χώρους. Τότε είχε φανεί πως τελικά είμαστε πολλοί, αυτοί πολλοί την περιοχή την επιλέξαμε τότε μάλλον λόγω χαμηλών ενοικίων και αυτής της αίσθησης του βιομηχανικού. Έτσι ξεκίνησε μία ζύμωση και με όλες τις καλλιτεχνικές ομάδες και αυτό κάπως έπιασε και τα επόμενα χρόνια άνθισε η γειτονιά. Σήμερα, αρχίζει και πάλι να αλλάζει χαρακτήρα, η μετακίνηση ενός γραφείου ή ενός δημιουργικού χώρου δεν είναι μία λύση επειδή ψάχνει κάποιος ένα χαμηλό ενοίκιο ή επειδή έχει τον εντελώς εναλλακτικό χαρακτήρα. Είναι μία γειτονιά που έχει πολύ ενδιαφέρον ακόμη, αλλά έχει αρχίσει να γίνεται αναγνωρίσιμη. Κτιριακά οι χώροι έχουν πολύ ενδιαφέρον, καθαροί, πρώην βιομηχανικοί. Τόσο μεγάλοι χώροι και ανοιχτοί στο ιστορικό κέντρο θα είχαν τετραπλάσιες τιμές στα ενοίκια. Στα Άνω Λαδάδικα λοιπόν έχουμε τα creative industries. Αυτή η γειτονιά έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον γιατί έχει τα πάντα, έχει διαφορετικές ταυτότητες, το πρωί είναι γεμάτη με κουστουμαρισμένους επαγγελματίες που πηγαίνουν στα γραφεία τους, στην Φράγκων βρίσκεις τα πάντα, παλιά μαγαζιά με σιδερικά και σπόρους φυτά. Τα καλύτερα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης που μπορείς να βρεις τα πάντα, ένας παλιός εμπορικός χαρακτήρας. Το βράδυ που κλείνουν τα γραφεία και οι υπηρεσίες η γειτονιά έχει όλα τα bar που ανοίγουν για βράδυ, οπότε οι θαμώνες αυτών δεν έχουν ιδέα πως λειτουργεί το πρωί. Εμπορικό, εικαστικό και ψυχαγωγικό κέντρο. Το μέλλον της ωστόσο, το βλέπω δύσκολο, τα Άνω Λαδάδικα έχουν τόσο σημαντικό χαρακτήρα αλλά επειδή μπορεί να εξελιχθούν τα πράγματα χωρίς όρια είναι πολύ σημαντικό να προστατευθεί η γειτονιά με την έννοια του ό,τι δεν υπάρχει ξεκάθαρος χαρακτήρας και δεν μπορεί κάποιος να ελέγξει το πώς συνυπάρχουν όλες αυτές οι δραστηριότητες. Δηλαδή, αυτή την στιγμή πολλά κτίρια που είναι πρώην βιομηχανικοί χώροι, τεμαχίζονται σε πολύ μικρά τμήματα και νοικιάζονται ως airbnb. Aυτό πρέπει να δούμε τι αποτύπωμα αφήνει, είναι όντως μία τουριστική ανάπτυξη και έρχεται σε σύγκρουση με τα νυχτερινά καταστήματα και τους επαγγελματίες που ψάχνουν; Όταν οι αλλαγές έρχονται απότομα και όχι σαν μία οργανική ενσωμάτωση τότε θα πρέπει κανείς να το προσέχει.”

Η χορογράφος κ. Μαριάνθη Ψωματάκη, νοικιάζει έναν χώρο λίγο παραπάνω στην οδό Tανταλίδου στο νούμερο 6, στο δυναμικό Spiralab όπου και κάνει μαθήματα σύγχρονου χορού και yoga, σε μία πολυκατοικία που φιλοξενεί  καλλιτεχνικές ομάδες:

“Aπό το 2017, κινούμαι στην περιοχή. Θεωρώ πως από τότε υπήρχε μία κινητικότητα στα Άνω Λαδάδικα, όταν τελειώναμε τα μαθήματα από τον παλιό τον χώρο στην Ολυμπίου Διαμαντή στις 11 το βράδυ, ηχούσαν μουσικές από παράθυρα studio που έκαναν πρόβες μπάντες. Είναι μία περιοχή που ποτέ δεν είχε μόνιμους κατοίκους οπότε μπορούσαν να γίνονται πρόβες και να μην ενοχλούν. Τα τελευταία 6 χρόνια στην συγκεκριμένη γειτονιά όλο ένα και περισσότεροι χώροι τέχνης και αθλητισμού ανοίγουν, στην ευρύτερη περιοχή επίσης, διάφοροι χώροι νοικιάζονται σε θεατρικές ομάδες για πρόβες, μικρά καλαίσθητα μαγαζιά με ρούχα και handmade κοσμήματα ανοίγουν επίσης στα ισόγεια, αυτό είναι μία ωραία εξέλιξη των βιοτεχνιών που υπήρχαν στην περιοχή. Ωστόσο, αρχίζεις να παρατηρείς τον τελευταίο χρόνο πως αρκετοί όροφοι προσαρμόζονται σε airbnb κι αυτό το βλέπεις από τα παράθυρα. Στην γειτονιά μπορείς να δεις χώρο για τάι τσι, studio για hip-hop, studio για φλαμένκο, εργαστήρι ζωγραφικής, ωδεία, έχει πολλές αντιθέσεις. Στην συγκεκριμένη περιοχή, τα προηγούμενα χρόνια μπορούσες να βρεις χαμηλά ενοίκια για να μπορέσεις να κάνεις έναν επαγγελματικό χώρο χωρίς εξωφρενικό ποσό, τώρα αυτό έχει αλλάξει, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί. Στην γειτονιά βλέπουμε αρκετό νέο κόσμο, ωστόσο υπάρχει κινητικότητα των ενηλίκων. Από την Δωδεκανήσου μέχρι την Ίωνος  Δραγούμη όλα είναι πιο σκοτεινά, όσο μπαίνεις προς τα μέσα υπάρχει κινητικότητα, είναι μία γειτονιά που μπορεί να αφομοιώσει όλες τις ηλικίες. Ο καθένας μπορεί να βρει και να κάνει κάτι που θα του αρέσει.”

 

Ο Νίκος Κοσμίδης είναι ιδιοκτήτης του “BaoBab”, ενός μικρού μπαρ στην Εμπράρ που παίζει μουσική από όλο τον κόσμο και βρίσκεται εκεί τα τελευταία 6 χρόνια:

“Στην συγκεκριμένη γειτονιά αλλάζουν πολλά διαρκώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε πως χώροι διαμορφώνονται σε airbnb, ο κόσμος της γειτονιάς έχει ανανεωθεί και έχουν ανοίξει ακόμη περισσότερα μαγαζιά. Θα έλεγα πως οι πιο πιστοί “θαμώνες” της γειτονιάς είναι ηλικίας 22-35, το εντυπωσιακό είναι πως βλέπουμε και τους 50-60 να επισκέπτονται τις Λέσχες Ροκ και Πανκ, βλέπουμε μεγάλες αντιθέσεις, νέα παιδιά με ποτά στο χέρι δίπλα σε μεγαλύτερους που επισκέπτονται τις λέσχες με τις μηχανές. Στο BaoBab εμείς παίζουμε μουσική από διάφορα μέρη του κόσμου, κυρίως με βανίλια πιο vintage, έχουμε live set με djs από όλο τον κόσμο που ταιριάζουν στο ύφος και στο στιλ του μαγαζιού. Αυτά τα έξι χρόνια, η γειτονιά έχει γίνει trendy, όλο ένα και περισσότερα μαγαζιά ανοίγουν και ο κόσμος της αυξάνεται, δεν μπορώ να σου πω πως το απολαμβάνω αυτό, γιατί το μέρος πήζει, και φέρνει φασαρία. Τα airbnb έχουν χαλάσει την μορφολογία της νύχτας. Είναι μία εναλλακτική και όμορφη γειτονιά με έντονη κίνηση, μακάρι να κρατήσει τον χαρακτήρα της.”

Ο Χρήστος Kρανιώτης, ιδιοκτήτης του εργαστηρίου ζωγραφικής “Kristiboni”, στην οδό Ορφανίδου στο νούμερο 5:

“Η γειτονιά μας εξελίσσεται μέσα από προσωπική πρωτοβουλία, δεν ακολουθούμε μία οργανωμένη γραμμή και πάνω σε αυτήν προσθέτουμε στοιχεία, ότι γίνεται σε αυτή την γειτονιά, γίνεται μόνο από εμάς. Είναι ευτυχής η συγκυρία το ότι έχουμε συγκεντρωθεί σε μία γειτονιά άνθρωποι της τέχνης, στα υπόγεια είναι παιδιά από θεατρικές ομάδες, στους ορόφους θα δεις σχολές χορού, ωδεία, το δικό μας το εργαστήρι, προβάδικα, γυμναστήρια, studio πιλάτες-yoga, ο απόλυτος καλλιτεχνικός αέρας συμπυκνωμένος σε πολλές πολυκατοικίες. Δυστυχώς διαμορφώνονται όμως και αρκετά airbnb και αυτό φέρνει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ενοικίων. Επίσης, η περιοχή είχε κάποτε έναν οικιστικό χαρακτήρα, μία αίσθηση γειτονιάς, λόγω της ανάπτυξης των airbnb έχει χαθεί η ταυτότητα αυτή. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να έχει ομοιότητες με τη Νέα Υόρκη, σε αυτή την γειτονιά αυτό το βλέπεις. Είμαστε μία τεράστια μερίδα ανθρώπων δημιουργικών, που παλεύουμε για να δημιουργούμε, να έχουμε επαφή με το νέο κόσμο, με τις τέχνες μας, με την ζωγραφική, την φωτογραφία, το γράψιμο, την μουσική, τον χορό και αν μαζευόμασταν λίγο παραπάνω, αν υπήρχε ένα project να μας καλύψει με οργανωμένες γειτονιές, ώστε να έχουμε τα βλέμματα της πόλης πιο συγκεντρωμένα επάνω μας, θα φωτιζόμασταν περισσότερο. Έτσι, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κολεκτίβες, καλλιτεχνικές ομάδες, θα μπορούσαν πραγματικά να γίνουν σπουδαία πράγματα και το παράδειγμα όσων θα μπορούσαν να γίνουν είναι η γειτονιά μας. Δεν έχουμε όμως αυτή την βοήθεια, δεν μας δίνεται ο χώρος να αναπνεύσουμε, οπότε και δεν μπορούμε να πλησιάσουμε πρότυπα του εξωτερικού. Η ανανέωση στην συγκεκριμένη γειτονιά γίνεται σταδιακά τα τελευταία 7 χρόνια, ο ένας ανοίγει μετά τον άλλον και γι αυτό έχω την αίσθηση πως ακόμη έχουμε να δούμε μεγάλη καλλιτεχνική άνθηση σε αυτά τα οικοδομικά τετράγωνα. Επικρατεί ο νέος κόσμος, και φυσικά θα παρατηρήσεις ανθρώπους δημιουργικούς και φιλότεχνους. Η γειτονιά αυτή έχει φοιτητικές εστίες και δραματικές σχολές δηλαδή έναν εξτρά φοιτητικό παλμό που τον δίνει ο αμιγώς νεανικός κόσμος.”

Ο κ. Παύλος Δανελάτος είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της δραματικής σχολής Ανδρέα Βουτσινά, στην Λέοντος Σοφού: “H σχολή ήρθε στην γειτονιά το 2008, τότε δεν υπήρχε τίποτα, έκτοτε άρχισε μία μεγάλη εξέλιξη η οποία πήρε πολύ μεγάλη φόρα, τα τελευταία 6 χρόνια έφτασε σε μία κατακόρυφη άνοδο, μετά είχε μία πτώση, τα καταστήματα στην Βαλαωρίτου κλείσανε. Τα τελευταία δύο χρόνια άρχισαν πάλι να ανοίγουν διάφορα καταστήματα, με μία τάση προς το καλλιτεχνικό, με καφέ ιδιότροπα, εναλλακτικοί χώροι, studios σε διάφορες πολυκατοικίες, μία διαφορά με τα κάτω Λαδάδικα που εκεί τα καταστήματα δεν έχουν κάποιο χαρακτήρα, είναι περισσότερο τουριστικά και διασκέδασης. Στην γειτονιά βλέπουμε νέο κόσμο, είναι πιο συντροφικά τα πράγματα εδώ. Στις πολυκατοικίες της γειτονιάς, τα φώτα ανοίγουν και βλέπεις προβάδικα, σχολές χορού, θεατρικά και ζωγραφικά εργαστήρια και φυσικά ωδεία. Η δραματική σχολή είναι ένας κόμβος, μετά από εμάς άρχισε να εξελίσσεται πολύ περισσότερο η γειτονιά, φυσικά και το Κρατικό Ωδείο είναι ένας μεγάλος πόλος, έχει πολλούς καλλιτεχνικούς χώρους που είναι τόποι συγκέντρωσης τέτοιων ανθρώπων. Ακόμη και τα φαγάδικα επίσης, έχουν έναν χαρακτήρα. Για εμένα αυτή η εξέλιξη είναι θετική, είναι η άλλη πλευρά των κάτω Λαδάδικων και η πλάκα είναι πως αυτά υπάρχουν σε απόσταση 50 μέτρων, δεν μιλάμε για την απόλυτη αντίθεση, υπάρχει κόσμος που κινείται και στις δύο πλευρές των Λαδάδικων, αναλόγως την περίσταση. Το ενδιαφέρον είναι πως είναι πολύ κοντά αυτές οι δύο γειτονιές. Και για τα Άνω Λαδάδικα έχουμε πολλά να δούμε ακόμη.”

Ο Αχιλλέας Πλακίδας, μέτοχος του Bar “Γορίλα” και του Street Comfort Food Store “Το Σάντουιτς”  ήταν από τους πρώτους που επέλεξαν την συγκεκριμένη περιοχή:

“Εμείς ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε τον “Γορίλα” τον χειμώνα του 2015 και ανοίξαμε τον Σεπτέμβρη του 2016. Όταν πήραμε την απόφαση να δημιουργήσουμε το μαγαζί εκεί, όλοι οι φίλοι μας που τους εξηγούσαμε τι θέλουμε να κάνουμε, μας κορόϊδευαν, γιατί τότε η γειτονιά δεν είχε καν φως. Εμείς όμως είδαμε κάτι μοναδικό στην περιοχή, κάτι διαφορετικό από την υπόλοιπη Βαλαωρίτου. Από το 2016 και μετά που ανοίξαμε, σιγά-σιγά ο Δήμος έφτιαξε τα πεζοδρόμια, εξέλιξε την δεντροφύτευση και τις διόρθωσε ζημιές που είχαν σημειωθεί με το πέρασμα των χρόνων, βοηθήσαμε κι εμείς όσο μπορούσαμε από την πλευρά μας να βελτιώσουμε την κατάσταση του δρόμου για να κάνουμε ένα πέρασμα αρκετά φωτεινό και ελκυστικό για εκείνους που θέλουν να διασκεδάσει. Η ανάπτυξη που αφορά το κομμάτι του Δήμου δεν έχει προχωρήσει όσο θα έπρεπε, θεωρώ πως μπορούσαν να γίνουν πολύ περισσότερα πράγματα. Ελπίζω πως αυτό θα επιτευχθεί επειδή πλέον υπάρχουν πολλοί επενδυτές, λόγου χάριν οι πολυκατοικίες περιβάλλονται από αρκετά airbnb. Ωστόσο, η ανάπτυξη όσον αφορά την κίνηση και το άνοιγμα των καταστημάτων είναι μεγάλη ειδικότερα τα τελευταία 2 χρόνια. Από την Πέμπτη μέχρι την Κυριακή η κινητικότητα είναι τεράστια. Δεν υπάρχει ηλικιακό target group, ωστόσο είναι η περιοχή των νέων, αφού βγαίνουν και διασκεδάζουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Θεωρώ πως ο Έλληνας καταναλωτής λόγω του COVID που πέρασε περίπου 2 χρόνια στα όρθια, έξω και με πλαστικά ποτήρια έχει μείνει σε αυτή την “κουλτούρα” και είναι κρίμα γιατί υπάρχουν πολλά όμορφα στέκια που μπορούν να σου προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με λίγα χρήματα. Πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτή την συνήθεια, να διασκεδάζουμε μέσα στα bars, να νιώσει τον παλμό των bars, η συγκεκριμένη γειτονιά είναι ένας συνδυασμός αυτών των δυο.”

H Φλώρα Τσουκαλά είναι ιδιοκτήτρια του Studio Flamenco “Pellizco”, στην Ορφανίδου 5 και περιγράφει τι συμβαίνει στην γειτονιά της όλες τις ώρες τηςημέρας, επέλεξε τον συγκεκριμένο χώρο στην γειτονιά λόγω του ότι πληρούσε τις προϋποθέσεις που είχαν στο μυαλό τους. Βασική προϋπόθεση ήταν  να μην έχουν θέμα με τον ήχο,  να μπορούν να χορεύουν χωρίς να ενοχλούν. Επίσης τους άρεσε ο χώρος για την άπλα του και για την αυλή του: “Από το παράθυρο μας το μεσημέρι συνήθως ακούγεται κάποιος που τραγουδάει μάλλον από πάνω μας από το Ωδείο ams . Από τα άλλα παράθυρα ακούγεται ο κόσμος που είναι στην ταβέρνα του Πόντου.  Το βράδυ επίσης μπορεί να έχει κανένα μουχαμπέτι στον Πόντο,  ή κάποια συναυλία κάτω στο στο κραου (καινούργιος χώρος) ή κάποια πρόβα ακούγεται ενίοτε μουσική surf, ή παραδοσιακή ή και κάποτε ακούγονταν και οι speakeasies. Επίσης παλιότερα είχαμε μια βιοτεχνία ρούχων ακριβώς απέναντι μας. Μεγάλοι άνθρωποι που κάνανε τη δουλειά τους μάλλον πολλά χρόνια.  Μετά τον κορονοϊό απέναντι μας έχουμε διάφορα άτομα κάθε μέρα ή εβδομάδα κι άλλα που μένουν στα δωμάτια που φτιάξανε και τα νοικιάζουν σε τουρίστες.  Μετά τον κορονοϊό έχουν ανοίξει αρκετά μαγαζιά καινούργια που δεν τα έχω εμπεδώσει όλα ακόμη.  Κάποια άλλα κλείσανε. Σε αυτή την γειτονιά, μπορεί κανείς να βρει μαγαζιά και βιοτεχνίες ρούχων, γραφεία δικηγόρων, σχολές χορού και ωδείο, καλλιτεχνικά εργαστήρια, yoga studios, το νέο στέκι μεταναστών μέχρι εναλλακτικούς χώρους συναυλιών, συνοικιακούς φούρνους και καφέ, airbnb και ταβερνάκια και φυσικά όλα τα φυτώρια στη Φράγκων! Όταν πρωτοήρθαμε στη γειτονιά πριν από 10 χρόνια ήμασταν αρκετά “μόνες” στη γειτονιά (Ορφανίδου-Βαλαωρίτου).  Η πολυκατοικία μας άλλαξε πολύ από τότε που ήρθαμε το 2013. Στην αρχή ήμασταν μόνο εμείς και άλλα δύο στούντιο, ένα χορού και άλλο κρουστών. Μετά έφυγαν και μείναμε μόνες μας για λίγο. Ευτυχώς τώρα είμαστε με παρέα, έχουμε το ωδείο, το καλλιτεχνικό εργαστήρι kristiboni και το κέντρο ημέρας προσφύγων Alkyoni.Εμείς και τα προβάδικα. Μετά έγινε μια μικρή αναβάθμιση-ανάπλαση των δρόμων/πεζοδρομίων/φωτισμού. Ειδικά μετά τον κορονοϊό έγιναν μεγάλες επενδύσεις σε airbnb, οι λίγες βιοτεχνίες που είχαν απομείνει έκλεισαν, ένα μεγάλο κτίριο ανακαινίστηκε σε φοιτητικά δωμάτια και κάπως έχουμε παραπάνω παρέα τώρα στη γειτονιά. Από τη μία είναι ωραία, γιατί κάπως έχει ζωντανέψει η γειτονιά , αλλά κρατάμε και μια επιφύλαξη, να μη χάσει τον καλλιτεχνικό της χαρακτήρα, ειδικά με την έντονη εμφάνιση των airbnb.Το φλαμένκο υπάρχει στην Θεσσαλονίκη εδώ και πολλά χρόνια, σίγουρα από το 2000. Κάπως έτσι ξεκινήσαμε και εμείς και μετά το συνεχίσαμε και εμείς από το 2009 και μέχρι σήμερα. Κάνουμε εμφανίσεις σε εξωτερικούς χώρους της πόλης αλλά και σε κάποια μαγαζιά η θέατρα.  Είμαστε ενεργό κομμάτι της πόλης και υπάρχει κοινό που τον ενδιαφέρει και το απολαμβάνει, είτε σαν χορευτής είτε σαν παρατηρητής.”

Η πρωτοπόρες κινήσεις στην περιοχή του Olicatessen ως τόπου γνωριμίας με κορυφαία προϊόντα γαστρονομίας αλλά και η μετατροπή ενός ιστορικού χανιού σε πολυχώρο τέχνης και ψυχαγωγίας, το Ύψιλον, έβαλαν το μέτρο πριν μερικά χρόνια πρωτοπόρα.

O Aλέξης Στεφανίδης είναι ιδιοκτήτης του θρυλικού Olicatessen και όπως λέει στην περιοχή άνοιξε το μαγαζί με αφορμή μία βόλτα του με ποδήλατο: “Στην περιοχή βρισκόμαστε εδώ και 7 χρόνια, όταν είχαμε πρωτοέρθει υπήρχαν πολύ λιγότερες επιχειρήσεις, ανοίξαμε εμείς, μετά άνοιξε το “Ύψιλον” και ακολούθησαν κι άλλοι. Τα τελευταία χρόνια η γειτονιά παίρνει έναν νέο ζωτικό χαρακτήρα, δεν υπάρχουν μεγάλες αλυσίδες επιχειρήσεων, οι επιχειρηματίες είναι μικροί, κι έτσι αυτά τα οικοδομικά τετράγωνα αποκτούν έναν τρομερά μοναδικό χαρακτήρα, έτσι προσελκύει κόσμο από όλα τα κοινά, έχουμε Θεσσαλονικείς και έχουμε και ταξιδιώτες, ο κόσμος περνά τον χρόνο του εδώ σε πιο προσωποποιημένες επιχειρήσεις. Το ενδιαφέρον της περιοχής ήταν πολύ παλαιότερα, καθώς για χρόνια τα Άνω Λαδάδικα ήταν το εμπορικό κέντρο της πόλης, ωστόσο οι περισσότερες παλιές επιχειρήσεις κλείσανε και ελάχιστες μέχρι σήμερα παραμένουν ανοιχτές οι οποίες και κουβαλούν την ιστορία τους. Εδώ και μία δεκαετία, βλέπουμε νέας μορφής επιχειρήσεις από μικρότερους επιχειρηματίες, που είναι μία όμορφη και ευτυχής εξέλιξη. Στην περιοχή τα κτίρια είναι χαμηλά, υπάρχουν πράγματα που χρήζουν βελτίωσης, όπως λόγου χάριν η καθαριότητα και τα graffiti αλλά από εκεί και πέρα έχουμε ένα πολύ ιδιόμορφο σημείο στην Θεσσαλονίκη, έχουμε μαζευτεί αρκετοί και λειτουργούμε ανεξάρτητα από το κλασικό πλαίσιο. Στην γειτονιά δεν υπάρχει η μπουκωτική κίνηση του κέντρου κι αυτό βοηθά να ανθίσουν επιχειρήσεις τέτοιου τύπου. Είναι ένα πολυσυλλεκτικό σημείο, δεν έχει να κάνει μόνο με εστίαση και τρόφιμα, αλλά πλέον βλέπουμε δημιουργικές επιχειρήσεις και γραφεία, ακόμη και οι επιχειρήσεις της εστίασης είναι προσεγμένες και ιδιαίτερες και προσφέρουν ουσία. Υπάρχει μία τάση για airbnb, το βλέπουμε συνεχώς στην περιοχή, ακόμη και ισόγεια καταστήματα, μετατρέπονται σε airbnb πολύ όμορφης αισθητικής. Η περιοχή μας προσφέρει εμπειρίες, είναι μία αυθεντική γειτονιά με locals, νομίζω πως αυτό ψάχνει το κοινό των ταξιδιωτών, βλέπω πως έρχονται να βιώσουν την γειτονιά μας γιατί ψάχνουν ακριβώς την ζωή της Θεσσαλονίκης. Ο κόσμος που επισκέπτεται την περιοχή, είναι εκείνος που ψάχνει λίγο παραπάνω από το καθιερωμένο. Εδώ έχουν στηθεί πολύ όμορφες επιχειρήσεις. Εγώ μία μέρα έκανα το ποδήλατο μου εδώ γύρω, δεν έψαχνα κατάστημα, όμως όταν είχα δει το συγκεκριμένο κτίριο που βρίσκεται αυτή την στιγμή το Ολικατέσεν μου έβγαλε μία πολύ ωραία αύρα. Η γειτονιά μου θύμιζε κάτι διαφορετικό, ήταν ανθισμένες οι νεραντζιές, όλη η περιοχή μοσχοβολούσε. Το κράτησα στο μυαλό μου σαν εικόνα και πριν προλάβει να βραδιάσει σκέφτηκα πως εκεί θα ήθελα να κάνω κάτι. Είχα μία βιωματική εμπειρία με την γειτονιά, κατευθείαν πήρα τους ιδιοκτήτες και μου είπαν πως έχουν 15 προτάσεις που προηγούνται, ήταν όλες καφέ-μπαρ. Η πρόταση μου ήταν διαφορετική και κάπως έτσι με επέλεξαν. Το θεώρησα πολύ σημαδιακό. Είναι πολύ significant κατάστημα για εμάς, το βλέπουμε σαν κομμάτι μας.”

Η γειτονιά έχει μια δυναμική εξέλιξη που μοιραία συμπεριλαμβάνει και τον τουρισμό. Υπάρχουν στην περιοχή δεκάδες ακίνητα που μετατρέπονται σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης αλλά και ξενοδοχεία που ξεφυτρώνουν διαρκώς από το Βαρδάρη και τη Δωδεκανήσου μέχρι την Αγίου Μηνά και την πλατεία Εμπορίου. Εξώσεις σε καλλιτεχνικές ομάδες ή παλιούς επιχειρηματίες που είδαν το εναλλακτικό πρόσωπο να υποχωρεί έναντι του τουρισμού και αγωνιούν για την περαιτέρω εξέλιξη. Άλλωστε η γειτνίαση με τη θορυβώδη πλατεία Εμπορίου δεν μπορεί παρά να εμπεριέχει κίνδυνο μίξης με ότι αυτό συνεπάγεται.

Ταυτόχρονα πολυτελείς μονάδες φροντίδας για την τρίτη ηλικία ξεπροβάλουν πλάι σε παραδοσιακές χρήσεις όπως τα καταστήματα πώλησης γεωργικών φαρμάκων που ήταν και η κύρια εμπορική δραστηριότητα της Φράγκων.

Στην περιοχή αυτή του ιστορικού Φραγκομαχαλά διασώζονται κτίρια εξαιρετικής αστικής αρχιτεκτονικής που οι ιδιοκτήτες τους αδυνατούν να ανακαινίσουν με αποτέλεσμα να χάσκουν ρημαγμένα. Το μέλλον τους πιθανά αφορά την πώληση και τη μετατροπή τους σε κτίρια γραφείων ή και τουριστικά καταλύματα. Ίδωμεν…

 *Στα Άνω Λαδάδικα φωτογραφήθηκαν οι χορευτές Johanna Kördel, Ελένη Σιούρδα, Βασίλης Σιούρδας – Boogie Bill