Η επιστροφή της γοργόνας

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό όταν ακούμε την λέξη Θεσσαλονίκη;

Λευκός Πύργος, Άγιος Δημήτριος και Μέγας Αλέξανδρος.

Διόλου τυχαίο μιας και αποτελούν το σήμα κατατεθέν, την ταυτότητα της πόλης.

Πρόκειται για το γνωστό οχυρό, που λόγω θέσης, αρχιτεκτονικής και πρωτοτυπίας έγινε το σύμβολο της και δυο ιστορικές προσωπικότητες από τις σημαντικότερες που πέρασαν από τον τόπο.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε δειλά δειλά να κάνει την εμφάνιση του ένα τρίτο πρόσωπο και δεν είναι άλλο από την ίδια την Θεσσαλονίκη ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου συζύγου του στρατηγού Κάσσανδρου που έδωσε κατά την ίδρυση στη πόλη το όνομα της γυναίκας του.

Είναι τόσο ενδιαφέρουσα η ιστορία της μιας και ο μύθος την θέλει γοργόνα που γύρω από το όνομά της κυκλοφορούν πολλές ιστορίες.

Αν βρισκόμασταν σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ευρώπης η μορφή της γοργόνας θα είχε αποτυπωθεί παντού αποτελώντας το δυνατό brand της.

Στη Θεσσαλονίκη, άγνωστο γιατί, αλλά δεν επικράτησε η μορφή της και δεν διαδόθηκε όσο άλλοι μύθοι και τοπόσημα.

Ίσως στους λόγους να μπορεί να προστεθούν οι έμφυλες διακρίσεις και η μέχρι και πρότινος συνήθεια μας να τιμούμε και να δίνουμε βαρύτητα σε μυθικές και ιστορικές προσωπικότητες του αρσενικού παρά του θηλυκού φύλου.

Ένα παραπάνω που η γοργόνα κατά πολλούς λόγω της ιδιότητας της να είναι μισή άνθρωπός μισό ψάρι δεν έχει φύλο.

Η Ομοσπονδία Επαγγελματιών και Εμπόρων Θεσσαλονίκης (ΟΕΕΘ), το 2012 δήλωσε πως το σύμβολο της Θεσσαλονίκης, ιστορικά, δεν είναι ο Λευκός Πύργος αλλά η Γοργόνα και πρότεινε να φιλοτεχνηθεί ένα άγαλμα της που θα τοποθετηθεί στην παραλία.

Το Φεστιβάλ κινηματογράφου τα τελευταία χρόνια έχει καθιερώσει το βραβείο Mermaid που δίνεται στα δύο μεγάλα Φεστιβάλ (Διεθνές και Ντοκιμαντέρ) για την καλύτερη ταινία με LGBT περιεχόμενο για να ακολουθήσει το Thessaloniki Pride που ενόψει του Europride που θα πραγματοποιηθεί αποφάσισε να την χρησιμοποιήσει ως σύμβολο δηλώνοντας:

«Επιλέξαμε ως κεντρικό μας σύμβολο την γοργόνα γιατί η επιθυμία μας είναι να αντανακλά το EuroPride το χρώμα και τον χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης αλλά και γιατί μας γοητεύει ο συμβολισμός της γοργόνας ως ένα πλάσμα ανθρώπινο μεν διαφορετικό από τους υπόλοιπους ανθρώπους δε».

Σύμφωνα με την ελληνική λαογραφία η γοργόνα ζει στην Μαύρη Θάλασσα και συχνά κατεβαίνει στο Αιγαίο. Όταν συναντήσει κάποιο πλοίο το πιάνει από την πλώρη και ρωτάει: «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;», αν οι ναύτες απαντήσουν ότι ζει τους αφήνει να φύγουν. Αν απαντήσουν ότι ο Βασιλιάς Αλέξανδρος πέθανε πετάει το καράβι ψηλά και πέφτοντας στο νερό βυθίζεται παίρνοντας μαζί του και τους ναύτες.

Ο μύθος κρατά από την γνωστή ιστορία της αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκης, που γυρνάει στις θάλασσες και ρωτάει για τον αδελφό της. Βέβαια ο μύθος δεν στέκει ιστορικά, αφού η Θεσσαλονίκη έζησε πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου.

Από τους 3 γιούς της ο μικρότερος και πιο αγαπημένος ο Αλέξανδρος, αφού βασίλεψε σχεδόν δυο χρόνια, δολοφονήθηκε από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Ίσως σε αυτόν να αναφέρεται αλλά με τα χρόνια ο μύθος άλλαξε και επικράτησε αυτός της αδελφής που ρωτά όλο αγωνία για τον αδελφό της.

Οι γοργόνες είναι ένα παγκόσμιο σύμβολο της λαογραφίας. Άλλοτε ως όμορφες γυναίκες, ως άφυλα όντα, άντρες ή ακόμα και τερατόμορφα αμφίβια μέχρι και σήμερα κοσμούν κόμικ, σειρές και ταινίες φαντασίας, κινούμενα σχέδια, παραμύθια και διακοσμητικά. Στην Αγγλία θεωρούνται κακός οιωνός, σημάδι της κακοκαιρίας και μπορούν επίσης να κολυμπούν πέρα από θάλασσες σε ποτάμια και λίμνες. Σε παραμύθια της Κίνας τα δάκρυα της γοργόνας μπορούν να μετατραπούν σε ανεκτίμητα μαργαριτάρια. Στη μυθολογία της Σκωτίας ή «νύμφη του κύματος» μπορεί να πραγματοποιήσει τρεις ευχές σε όποιον την πιάσει.

Ο Χριστόφορος Κολόμβος φέρεται να έχει πει ότι είδε γοργόνες σε ένα από τα ταξίδια του άγνωστο αν το ανέφερε απλά προς εντυπωσιασμό αλλά δεν του φάνηκαν τόσο όμορφες όπως θα περίμενε να είναι.

Σήμερα μπορεί κανείς να βρει πλήθος ερασιτεχνικών βίντεο στο Youtube που υποστηρίζουν πως πρόλαβαν να αποτυπώσουν μια γοργόνα πριν πέσει στην θάλασσα. Κανένα δεν έχει αποδειχτεί πως μπορεί να είναι στο ελάχιστο αληθινό. Ωστόσο οι θεωρίες πως οι γοργόνες είναι υπαρκτά πλάσματα δεν έχουν σταματήσει ποτέ να κυκλοφορούν.

Ότι πιο κοντινό σε γοργόνα στην πραγματική ζωή είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή η Σειρηνομέλια (Sirenomelia), που ονομάζεται επίσης “σύνδρομο γοργόνας” και στην οποία ένα παιδί γεννιέται με τα πόδια ενωμένα και τα γεννητικά του όργανα μειωμένα. Αυτή η κατάσταση επηρεάζει ένα παιδί σε κάθε 100.000 γεννήσεις και είναι θανατηφόρα. Τα βρέφη δεν επιζούν παραπάνω από μια η δύο ημέρες λόγω των επιπλοκών του νεφρού και της ουροδόχου κύστης. Η Μιλάγκρος Σερρόν είναι μια από τις σπάνιες (άλλες 2 παγκοσμίως) περιπτώσεις παιδιών που ενώ επιβλήθηκε σε μια σειρά χειρουργικών επεμβάσεων κατάφερε και επέζησε μέχρι την ηλικία των 15 ετών.

Αντίστοιχα η Tiffany Yorks κατέρριψε όλα τα ρεκόρ καθώς κατάφερε να φτάσει στην ηλικία των 26 πριν φύγει από την ζωή το 2016. Και οι δύο ήταν ιδιαίτερα αγαπητές με εκατοντάδες ακόλουθους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι γοργόνες με το πέρασμα των χρόνων έγιναν τόσο λαοφιλή σύμβολα που αποτυπώθηκαν σε τατουάζ σε στήθη και μπράτσα ναυτικών, έγιναν μετά την Άριελ της Disney αγαπημένη πριγκίπισσα, κούκλα και λούτρινο για τα παιδιά.

Στον κινηματογράφο η γοργόνα θα είναι πάντα η Ντάριλ Χάνα από την ομώνυμη ταινία του 1984 με συμπρωταγωνιστή τον Τομ Χάνκς που σημείωσε μεγάλη επιτυχία.

Είτε παρουσιάζονται ως τέρατα είτε ως όμορφες κοπέλες, ως ήρωες ή αντιήρωες, σειρήνες, μάγισσες η μαγεμένοι άνθρωποι παγιδευμένοι στο βυθό της θάλασσας, αποτελούν σύμβολα της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας και λαογραφίας.

Ίσως ήρθε η ώρα να επανεκτιμήσουμε την σημασία του μύθου της δικής μας γοργόνας, της Θεσσαλονίκης και να τον μετατρέψουμε σε ένα από τα πολλά σύμβολα της πόλης, μια ιστορία που αξίζει να ακουστεί και να ταξιδέψει παντού.