Η εποχή που η Θεσσαλονίκη ανυπομονούσε για το Φεστιβάλ Τραγουδιού της

Αναμνήσεις από το πιο σπουδαίο μουσικό φεστιβάλ τραγουδιού που έβγαλε η πόλη

6 Σεπτεμβρίου 2022, 7:45 πμ

η-εποχή-που-η-θεσσαλονίκη-ανυπομονούσ-912304

6 Σεπτεμβρίου 2022, 7:45 πμ

Μια άλλη εποχή. Όχι αθώα αλλά σίγουρα πιο ανυποψίαστη για όσα ξεκινούσαν και όσα θα ερχόταν τα επόμενα χρόνια. Αρχές της δεκαετίας του ’60.

Η Ελλάδα στην θέα ενός μέλλοντος που την περίμενε, χωρίς πληγές πια και με το όραμα της ανάπτυξης να δίνει ελπίδα σε όλους.

Μια άλλη Θεσσαλονίκη. Φτωχότερη από τώρα, αλλά με λαχτάρα για ένα μέλλον που θα νοσταλγούσαμε το παρελθόν. Αστείο αυτό, κι όμως αληθινό. Τότε οι άνθρωποι απολάμβαναν μία ανάπτυξη που ερχόταν με ταχύτητα και έμοιαζε να μην έχει καθόλου από την αρρώστια της δεύτερης ανάπτυξης που ήρθε δύο τρεις δεκαετίες αργότερα.

Θεσσαλονίκη. Το μεγάλο τμήμα της παραλίας να έχει παραδοθεί στους κατοίκους και να έχει αλλάξει όλη την εικόνα της πόλης. Οι αυλές των μονοκατοικιών, ακόμα αντιστεκόταν στην μανία μίας ανοικοδόμησης που αργότερα έμοιαζε σαν μάστιγα, σηκώνοντας πελώρια άσχημα κτήρια. Η μυρωδιά του γιασεμιού ακόμα πετούσε στον αέρα της πόλης. Οι άνθρωποι ήταν αλλιώς…

Η ΔΕΘ ήταν αλλιώς. Εκείνα τα χρόνια, όλοι περιμένανε το μεγάλο πανηγύρι της πόλης. Με εκείνους που πηγαίνανε για τα εκθέματα και για εκείνους που περνούσαν την ώρα τους εκεί χαζεύοντας και διασκεδάζοντας. Μια βόλτα στα περίπτερα, μαζεύοντας τα χρωματιστά προσπέκτους ήταν σαν ένα αναμνηστικό δώρο που όλοι επεδίωκαν να έχουν. Ουρές σε ό, τι μοιραζόταν δωρεάν. Ήταν άλλωστε μία εποχή που οι άνθρωποι είχαν στερηθεί αυτό το «κάτι παραπάνω» και κάθε παροχή, ήταν ένα κομμάτι ευτυχίας γι’ αυτούς.

Μετά, για σάντουιτς με βραστό λουκάνικο Φρανκφούρτης και μαύρη μπύρα. Και στο Λούνα Παρκ (στη θέση του Βελίδειου) ή στις μικρές αυτοσχέδιες πλατείες που έπαιζαν μουσική μπάντες.

Τότε, ξεκινούσε κι ένας καινούριος θεσμός που έμελλε τα επόμενα χρόνια ζωής του, να καθορίσει και να φτιάξει ένα καινούριο σύμπαν στην ελληνική δισκογραφία της εποχής, αναδεικνύοντας τραγούδια και καλλιτέχνες που γινόταν η συζήτηση της επόμενης ημέρας, πολλές φορές χωρίς καν να χρειάζεται να κερδίσουν κάποιο βραβείο.

Άλλωστε, τα 45άρια δισκάκια βινυλίου της εποχής, γινόταν ανάρπαστα στα δισκοπωλεία της εποχής, όταν αναγραφόταν πάνω τους «Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης».

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης (επίσημη ονομασία: Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού) ξεκίνησε ως διαγωνισμός ελαφρού τραγουδιού το 1959 υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και οι τρεις πρώτες διοργανώσεις του διεξήχθησαν στην Αθήνα. Το 1962 έρχεται στη Θεσσαλονίκη με επίσημη ονομασία Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού και συνδιοργανώνεται με την Ε.Ι.Ρ (μετέπειτα ΕΡΤ) στα πλαίσια της ΔΕΘ.

Οι αναφορές λένε πως το Φεστιβάλ, βασίστηκε στο αντίστοιχο Ιταλικό του Σανρέμο, ενώ πέρασε από διάφορες διακυμάνσεις και αναζητήσεις, έζησε στιγμές μεγάλης ακμής και παρακμής, ανέδειξε νέα ταλέντα τόσο σε επίπεδο ερμηνευτών όσο και συνθετών, αλλά δέχτηκε και πλήθος επικρίσεων. Στοιχεία των πρώτων χρόνων του, είναι η απαγόρευση του μπουζουκιού στην ενορχήστρωση των τραγουδιών μέχρι το 1971 αλλά και η ύπαρξη επί σκηνής συγκροτημάτων, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις στη δεκαετία του 1960 τα τραγούδια ερμηνεύονταν δύο φορές από διαφορετικούς καλλιτέχνες κάθε φορά, ώστε να τονισθεί η σύνθεση και όχι η ερμηνεία, που εκείνη την εποχή θεωρούσαν πιο σημαντική στα τραγούδια.

Το παραδοσιακό ελαφρό ερωτικό τραγούδι, εκείνη την εποχή, έδινε τη σκυτάλη του στο νέο ανερχόμενο ελαφρό λαϊκό τραγούδι. Ήταν η εποχή όμως, που ξεκινούσε και το «τραγούδι διαμαρτυρίας», της «μπουάτ», του «νέου κύματος». Είδη που απαγορεύονταν να διαγωνιστούν στο φεστιβάλ. Τα πράγματα άλλαξαν από το 1966, όταν η ΔΕΘ ανέλαβε την αποκλειστική διοργάνωση του φεστιβάλ.

Ένα χρόνο αργότερα, η χώρα μπήκε κάτω από το καθεστώς της δικτατορίας. Απαγορεύσεις, περιορισμοί, λογοκρισία και ούτε λόγος για λαϊκά όργανα (μπουζούκι, μαντολίνο, σαντούρι κλπ) και για μοντέρνα συγκροτήματα όπως αναφέρεται και παραπάνω. Όλα αυτά επετράπησαν μετά το 1972, που διαγωνίζονταν όλα τα είδη πλέον μουσικής.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αισθητικής που υπήρχε τα πρώτα χρόνια, ήταν οι αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν, όταν το 1973 ο Δημήτρης Κοντολάζος κέρδισε με τον «Μπαρμπαλιά» του Π. Ζέρβα και του Δ. Καραστάθη τον διαγωνισμό του Φεστιβάλ. Το τραγούδι μπορεί να άρεσε στο μεγαλύτερο μέρος του κοινού, ωστόσο δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις για τη «λαϊκή» μορφή του, αφού ίσως ήταν το πρώτο ζεϊμπέκικο που ακούστηκε στο θεσμό.

Ο κόσμος, είχε ακόμα έναν λόγο για να περιμένει τις μέρες της ΔΕΘ. Το σούσουρο για τους καλλιτέχνες, ο ντόρος για τα τραγούδια και οι ψίθυροι για διάφορα που είχαν να κάνουν με τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες, έκανε πολύ γρήγορα το Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης το θέμα συζήτησης ημερών μετά από κάθε διοργάνωση.

Ένα πρόσωπο που συνέδεσε άμεσα το όνομά του με το Φεστιβάλ ήταν αυτό του Άλκη Στέα, ο οποίος παρουσίασε μόνος ή με συμπαρουσιάστριες 20 φεστιβάλ.

ΣΤΙΓΜΕΣ

12 Σεπτεμβρίου 1962. Πρόκειται για την πρώτη διοργάνωση του Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, μετά από τα τρία χρόνια του στην Αθήνα. Η διεξαγωγή του γίνεται στο ανοικτό γήπεδο καλαθόσφαιρας της ΧΑΝΘ. Οι αναφορές λένε πως κάποια στιγμή κλείνουν οι πόρτες διότι δεν πέφτει καρφίτσα. Ο Άλκης Στέας καλωσορίζει τους θεατές, ενώ από έξω ακούγεται έντονη φασαρία απ΄ αυτούς που δεν έκοψαν εισιτήρια ή δεν πρόλαβαν να μπουν. «Παρακαλούνται οι μικροί απ’ έξω να μη φωνάζουν» λέει από το μικρόφωνο ο πάντα ευγενικός παρουσιαστής, όμως έξω είχαν μείνει ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης και άλλοι εκπρόσωποι των Αρχών!

Το 1965 στην ταράτσα του περιπτέρου 1 λειτούργησε- με ειδική άδεια- ο πρώτος ιδιωτικός σταθμός τηλεόρασης στην Ελλάδα, η «Τηλεόρασις Θεσσαλονίκης», με εμπνευστή του διαφημιστή Στέλιο Πανέτσο, γράφοντας με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, την πρωτιά αυτή, δίνοντας μία αμυδρή υπόνοια της τηλεόρασης που θα ακολουθούσε αρκετά χρόνια αργότερα. Συνεργάτες σε εκείνη την πρώτη απόπειρα, ονόματα όπως ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, ο Μάκης Αντωνόπουλος, η Ηρώ Γούναρη, ο Κώστας Ραπτογιάννης, η Βέτα Τσιτσιλιάρα, η Νίνα Χρυσάφη, ο Γιώργος Μελίδης, ο Γιώργος Σεριτετζής, ο Μίμος Αντριους, ο Μαίρη Καλογιάννη, ο Τάσος Πυλαρινός, ο Φαίδων Γιαγκιόζης.

Το 1970, ήταν μία χρονιά ορόσημο για το Φεστιβάλ. Η προβολή του από την κρατική τηλεόραση, δίνει μία πρόσβαση και μία καθολικότητα στον θεσμό που τον κάνει ακόμα πιο αγαπητό στο κοινό που πλέον, μπορεί να δει την διοργάνωση από το σπίτι του. Μέχρι τότε κρατούσε έναν ολόκληρο λαό προσηλωμένο στα ραδιόφωνά του, αφού ήταν το μοναδικό μέσο που μεταδιδόταν. Αν τότε υπήρχαν μηχανάκια μέτρησης τηλεθέασης, είναι σίγουρο πως θα έδειχναν 100%, αφού δεν υπήρχε άνθρωπος που δεν έβλεπε το φεστιβάλ, σε μία χρονική περίοδο που η διασκέδαση μπροστά από το περίεργο κουτί είχε αρχίσει να γίνεται η καινούρια, αγαπημένη συνήθεια της οικογένειας.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΡΩΓΜΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Βέβαια το φεστιβάλ ως θεσμός μπορεί να κράτησε περισσότερο από τριάντα χρόνια, εν τούτοις η χρυσή του εποχή και το μεγάλο του ενδιαφέρον περιορίζεται μέχρι και το 1979, με παρουσιαστή τον Άλκη Στέα, τη ψυχή του φεστιβάλ, τον άνθρωπο που δέθηκε απόλυτα με τον θεσμό, τον κύριο «Ευτυχείτε» όπως τον αποκαλούσαν τότε.

Μάικ Ροζάκης, Άννα Βίσση στο 16ο Φεστιβάλ Τραγουδιού με τον Λ. Κογκαλίδη

Οι ρωγμές έχουν αρχίσει να διακρίνονται από την αρχή της δεκαετίας του ’80, όταν μάλιστα πρόκειται και για το τελευταίο φεστιβάλ που παρουσιάζει εκείνα τα χρόνια ο Άλκης Στέας. Κάπου στο 1981, είναι και ο Μάνος Χατζηδάκις που δημιουργεί στην Κέρκυρα τους «Αγώνες τραγουδιού», στην ουσία για να δείξει ποιο ήταν το σύγχρονο τραγούδι της εποχής, μετατρέποντας τον «διαγωνισμό» στο αντίπαλο δέος του Φεστιβάλ τραγουδιού Θεσσαλονίκης που είχαν αρχίσει να φαίνονται έντονα τα σημάδια «γήρανσης».

Τα επόμενα χρόνια, θα χαρακτηριστούν από την έλλειψη μεγάλων ονομάτων κι ενδιαφέροντος για την οργάνωσή που καταντά να παίζει διακοσμητικό ρόλο στη φιέστα της Διεθνούς Έκθεσης και μοιραία το τέλος της έρχεται το 1997. Αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι μεταξύ των παρουσιαστών του, από τον Άλκη Στέα και μετά, συγκαταλέγονται η Μαρία Αλιφέρη, ο Κώστας Καρράς με τη Νόρα Βαλσάμη, ο αείμνηστος Κώστας Ρηγόπουλος, ο Ανδρέας Μικρούτσικος, ο Δημήτρης Κωνσταντάρας και η Ζωή Λάσκαρη, ενώ από ερμηνευτικής πλευράς σημειώνουμε τη συμμετοχή του πρωτοεμφανιζόμενου Σάκη Ρουβά, της Ευρυδίκης, των Κακών κοριτσιών, του Γιώργου Αλκαίου και άλλων, όχι πολλών όμως, καλλιτεχνών που κατάφεραν μετά το Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης να δημιουργήσουν «Θόρυβο» και να φτιάξουν μία αξιόλογη πορεία στη δισκογραφία.

Οι 36 συνεχείς διοργανώσεις, άφησαν στην Θεσσαλονίκη μία σπουδαία ιστορία τραγουδιού που δεν μπόρεσε ξανά κανείς άλλος να δημιουργήσει. Ακόμα και οι νεότεροι «Αγώνες Τραγουδιού» του Μάνου Χατζιδάκι, δε μπόρεσαν να αντέξουν για τόσο πολύ στο πέρασμα των χρόνων, κι ας είχε ανάλογη και σε πολλές περιπτώσεις και μεγαλύτερη επιτυχία από αυτή του μεγάλου Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.

Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΔΟΧΗ

Η επιστροφή του το 2005, δεν έμοιαζε να μπορεί να προσθέσει τίποτα καινούριο στην ιστορία του θεσμού, λαμβάνοντας μία χλιαρή αποδοχή από τον κόσμο και απλά, τιμώντας μία παλιότερη εποχή που άνηκε μία για πάντα στο παρελθόν.

Η έλλειψη νέων ιδεών, η αίσθηση ότι γινόταν όλη αυτή η γιορτή μόνο για να «θυμηθούμε» τον παλιό καλό καιρό του Φεστιβάλ χωρίς στην ουσία να προσφέρει τίποτα νέο στην ακροατή και θεατή, έκανε τον κόσμο να του γυρίσει την πλάτη ξανά, βάζοντας τελεία – όπως φαίνεται – μέχρι σήμερα στον μεγάλο, μουσικό θεσμό της πόλης, το 2009 όταν η ΕΡΤ ανακοίνωσε ότι δεν θα διοργανώσει το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης, λόγω της οικονομικής κρίσης. Το φεστιβάλ δεν έχει επιστρέψει μέχρι σήμερα, ενώ παραμένει άγνωστο αν θα βρεθούν οι πόροι για την αναβίωση αυτής της διοργάνωσης ή ακόμα, κι αν θέλει πλέον κάποιος να ασχοληθεί με αυτό.