Η ιστορία των LGBTQI εντύπων της Θεσσαλονίκης

Σχεδόν 45 χρόνια κλείνουν από τότε που το πρώτο LGBTQI κίνημα στην Ελλάδα προσπάθησε να αρθρώσει λόγο, να κάνει την φωνή του να ακουστεί και να διεκδικήσει τα δικαιώματα του.

Ένα από τα ισχυρότερα του όπλα ήταν η διοργάνωση εκδηλώσεων και η παρουσία στον τύπου και τα άλλα ΜΜΕ της εποχής. 

Σύντομα γεννήθηκε η ανάγκη ύπαρξης εντύπων που θα πηγάζουν από την ίδια την κοινότητα και θα γίνουν η φωνή της προς τους πολιτικούς και την κοινωνία. Εμβληματικά έντυπα γεννήθηκαν από συλλογικότητες αλλά και ω ατομικές πρωτοβουλίες και άφησαν το καθένα το δικό του προσωπικό στίγμα. Το “Αμφί” του ΑΚΟΕ, το “Κράξιμο” της Πάολα Ρεβενιώτη, η “Λάβρυς”, το “Κοντροσόλ στο χάος” των Μπίστικα, Παπαϊωάννου Αβούρη, το “GAY” του Γρηγόρη Βαλλιανάτου, το “Antivirus” που κυκλοφορεί μέχρι και σήμερα και πολλά άλλα.

Την μερίδα του λέοντος στην προσπάθεια αυτή είχε και η Θεσσαλονίκη με κάποια έντυπα να ξεκινούν δειλά δειλά να κάνουν την εμφάνιση τους ήδη από τα πρώτα χρόνια του ΛΟΑΚΤΙ κινήματος. Το κάθε ένα από αυτά γνώρισε ευρεία απήχηση και αποτέλεσε εφαλτήριο και μοχλό πίεσης για μεγάλες αλλαγές στην πόλη.

Η αρχή έγινε με το περιοδικό Μπανάνες το 1980 δύο μόλις χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου ΛΟΑΤΚΙ περιοδικού της Ελλάδος του Αμφί. 

 Οι Μπανάνες έκδοση του Κινήματος Σεξουαλικής Απελευθέρωσης (ΚΣΑ) που ξεκίνησε την δράση του παράλληλα με την ΑΜΟΘ (Απελευθερωτικό Μέτωπο Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης) με εκδότη τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Αχιλλέα Ψαλτόπουλο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην συντηρητική συμπρωτεύουσα, κατασχέθηκε, έφτασε στα δικαστήρια και έμεινε στην ιστορία ως το πρώτο περιοδικό με το ένα και μοναδικό τεύχος το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει κλασικό και συλλεκτικό. Το όνομα καθώς και το εξώφυλλο ήταν εμπνευσμένο από το εξώφυλλο του δίσκου των Velvet Underground & Nico αλλά και το πολύ γνωστό έργο του Andy Warhol. Η ανάγκη της έκδοσης ξεκίνησε μέσα από παρέες στις αίθουσες του πανεπιστημίου μετά το θόρυβο που προκάλεσε ο νόμος περί αφροδισίων νοσημάτων που κοσμεί και το οπισθόφυλλο του τεύχους και στον οποίο διαφαίνεται μια ξεκάθαρη στάση κατά της ομοφυλοφιλίας και του δικαιώματος στην σεξουαλική αυτοδιάθεση. Το περιοδικό θεωρήθηκε προκλητικό και άσεμνο. Τα τεύχη κατασχέθηκαν και το δικαστήριο κάλεσε τον τυπογράφο μιας και στο

τεύχος τα κείμενα ειναι ανυπόγραφα η με ψευδώνυμο. Ο τυπογράφος ανέφερε πως δεν γνώριζε αυτούς που του έφεραν το υλικό προς εκτύπωση, πως έκανε απλά την δουλειά του και παρέδωσε, με αποτέλεσμα να κλείσει η υπόθεση και να μπει στο αρχείο. Η έκδοση του σταμάτησε γιατί κανείς δεν τολμούσε να το συνεχίσει.

Η επόμενη εκδοτική προσπάθεια θα αργήσει 10 χρόνια. 

Η Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης γνωστή ως Ο.Π.Ο.Θ θα κυκλοφορήσει το περιοδικό «Πόθος» σε 9 τεύχη την πρώτη περίοδο (Ιούλης 1990 – Καλοκαίρι 1995) και κατόπιν σε 23 τεύχη την δεύτερη περίοδο (Απρίλιος 1996 – Καλοκαίρι 1999). Οι δράσεις της Ο.Π.Ο.Θ έγιναν γρήγορα γνωστές στην πόλη. Προβολές ταινιών, συζητήσεις καθώς και η εκπομπή για θέματα ομοφυλοφιλίας στο Ράδιο Κιβωτός, έναν αντιεξουσιαστικό σταθμό της Θεσσαλονίκης άφησαν ιστορία, το ίδιο και το περιοδικό που αποτέλεσε σημείο αναφοράς και έγινε κλασικό με τα χρόνια. Η παρουσία του συνέπεσε με την γέννηση του διαδικτύου που το έκανε περισσότερο γνωστό. Αγαπήθηκε από φοιτητές, διανοούμενους, καλλιτέχνες ομοφυλόφιλους και μη για τις απόψεις και τα κείμενα που φιλοξενούσε καθώς και για την επιμέλεια,εικονογράφηση και το γραφίστικο σχεδιασμό του που οφείλονταν στον Άρη Μπατσιούλα που τα επόμενα χρόνια θα επιμεληθεί δύο ακόμα έντυπα. Ο Πόθος έσπασε το φράγμα της Θεσσαλονίκης έγινε θέμα συζήτησης και έφερε καινοτομίες όπως μεταξύ άλλων την δωρεάν διανομή του ως Free Press. Σε ένα από τα τεύχη κυκλοφόρησε το ένθετο Πούστριξ. Κάθε τεύχος είχε ξεκάθαρα ως στόχο να προκαλέσει μέσα από τα κείμενα και τις εικόνες με στόχο να ανοίξει συζητήσεις σε πολλά επίπεδα.

Το 1995 κάποια από τα μέλη και τους πρωτεργάτες της Ο.Π.Ο.Θ ιδρύουν την “Σύμπραξη κατά της ομοφυλοφοβίας”. Με την ονομασία “Σύμπραξη για το κοινωνικό φύλο” συνεχίζει την δράση της στην πόλη διοργανώνοντας μεταξύ άλλων το παλαιότερο και μακροβιότερο LGBTQI film festival στην Ελλάδα. Η Σύμπραξη πέρασε με την σειρά της στην έκδοση του περιοδικού «Βιταμίνη Ο». Ακολούθησε την λογική του free press και παρουσίασε τις θέσεις της ομάδας, συνεντεύξεις, συμπεράσματα από συνέδρια και ημερίδες. Ενσωματώθηκε για ένα διάστημα με το περιοδικό Antivirus, ως το 2006, όπου και σταμάτησε να κυκλοφορεί.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως την περίοδο από το 1996 ως και το 2000 μπορούσε κανείς να βρει στο κέντρο της Θεσσαλονίκης σε κινηματογράφους, καφέ, μπαράκια και video club δυο έντυπα που εξέφραζαν τις απόψεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Για την Θεσσαλονίκη μια πόλη παραδοσιακά συντηρητική θα ξεκινούσε η άνθηση του κινήματος η διεκδίκηση της ορατότητας και οι μεγάλες αλλαγές.

Το 2004 έρχεται το περιοδικό Απελευθέρωση με την Θεσσαλονίκη να κινείται ανοδικά στις εκδόσεις. Η Απελευθέρωση ήταν η φωνής της ομάδας της Π.Ο.Ε.Κ Πρωτοβουλία Ομοφυλόφιλων Ενάντια στη Καταπίεση, η οποία δημιουργήθηκε από λεσβίες και ομοφυλόφιλους του Σ.Ε.Κ και του ευρύτερου αριστερού χώρου. Ξεκίνησε την έκδοση της το 2004 και σταμάτησε το 2007 κυκλοφορώντας 6 τεύχη. Πέρα από το περιοδικό η παρουσία της Π.Ο.Ε.Κ ήταν πολύ έντονη στην πόλη μέσα από συζητήσεις και ημερίδες στα πανεπιστήμια καθώς και ως παρουσία σε πορείες και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. 

Το καλοκαίρι του 2008 ο Άρης Μπατσιούλας ζητά να με συναντήσει μαζί με το Νίκο Θεοδώρου. Εκεί πέφτει στο τραπέζι η ιδέα δημιουργίας ενός περιοδικού που ο Άρης ονόμασε Screw. Στην συνέχεια στην ομάδα προστέθηκε ο Αντρέας Ιωαννίδης και ο Γιώργος Στριφτάρης. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2008 μόνο στην Θεσσαλονίκη. Για το SCREW δεν υπήρχαν απαγορευμένες λέξεις, η γραφή του ήταν ελεύθερη. Δεν υπήρχαν απαγορευμένες εικόνες και ιδέες. Για αυτό και από την πρώτη στιγμή κέρδισε τις εντυπώσεις και ξεχώρισε για την αισθητική του. Η μεγάλη έκρηξη ήρθε την δεύτερη χρονιά που άρχισε να κυκλοφορεί στην Αθήνα και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Θα ήταν το πρώτο περιοδικό με έδρα τη Θεσσαλονίκη που θα κατάφερνε να έχει κυκλοφορία σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. 

Στο Screw έγραψαν μεταξύ άλλων ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος, ο Άρης Δημοκίδης, η Αναστασία Μπαρτζουλιάνου, ο Χάρης Ιωαννίδης, ο Άκης Διγκόλης, ο Θεόδωρος Αντωνόπουλος, ο Νίκος Γιαβρόπουλος, ο Τέλλος Φίλλης, και πολλοί άλλοι. Στις επιτυχίες του συγκαταλέγεται η καθιέρωση δημιουργίας πρωτότυπου φωτογραφικού υλικού υψηλής αισθητικής για το εξώφυλλο και το περιεχόμενο του τεύχους από τον φωτογράφο Γιώργο Στριφτάρη κάτι που δεν ήταν συνηθισμένο για τα LGBTQI free press. Μια από τις διασημότερες, στήλες του η Μπιμπελόγατα με μεγάλη δόση ειρωνείας και αυτοσαρκασμού μέσα από φωτογραφίες και λεζάντες σατίριζε την νυχτερινή ζωής Αθήνας και Θεσσαλονίκης. 

Η φωτογραφία με το “Αγόρι του μήνα” σε κάθε τεύχος αγαπήθηκε φανατικά και είχε ως στόχο να παρουσιάσει καθημερινά αγόρια της διπλανής πόρτας και τις ιστορίες τους συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην ενθάρρυνση του coming out στον οικογενειακό και φιλικό κύκλο. Η σημαντικότερη συμβολή του Screw ήταν η δημιουργία του Thessaloniki Pride που ξεκίνησε από την συνέντευξη που παραχώρησε σε αυτό ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης η οποία απασχόλησε για ημέρες τα ΜΜΕ και στην οποία ο δήμαρχος εξέφρασε την πρόθεση του να βοηθήσει στην δημιουργία του πρώτου Thessaloniki Pride εφόσον του ζητηθεί. Ακολούθησε μέσα από τις σελίδες του Screw και διοργανώθηκε το πρώτο κάλεσμα για την διεξαγωγή του 1ου Φεστιβάλ Υπερηφάνειας στη Θεσσαλονίκη. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία του Thessaloniki Pride. Το περιοδικό φιλοξένησε μεταξύ άλλων συνεντεύξεις του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη, του Γιώργο Χρονά, του Θωμά Κοροβίνη, του Δημήτρη Παπαιωάννου, Πάνου Κούτρα, Κωνσταντίνου Γιάνναρη, Αντώνη Κανάκη, Λουκά Θεοδωρακόπουλου, Μιχάλη Δέλτα, Μιχάλη Ηλιού κ.α

Σταμάτησε την κυκλοφορία του το 2011 όταν με τον Γιώργο Στριφτάρη και τον Άρη Μπατσιούλα αποφασίσαμε να περάσουμε στο επόμενο βήμα το οποίο ήταν το περιοδικό FAGAZINE. Το περιεχόμενο ήταν η βελτιωμένη σύμφωνα με τους δικούς μας στόχους εκδοχή του Screw. Στους μόνιμους συνεργάτες προστέθηκε ο Αντώνης Μποσκοίτης και το έντυπο επικεντρώθηκε σε δοκίμια, συνεντεύξεις και την υψηλή αισθητική των φωτογραφιών. Η συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα στον Αντώνη Μποσκοίτη προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και αναδημοσιεύτηκε από πολλά μέσα. Κανείς δεν φανταζόταν πως ο Τσίπρας θα γινόταν μετέπειτα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας. Κυκλοφόρησαν 9 τεύχη σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο και σταμάτησε την σύντομη εκδοτική πορεία του καθώς η οικονομική κρίση της χώρας δεν άφηνε περιθώρια για νέα εγχειρήματα.

Έχουν περάσει 10 χρόνια και στην Θεσσαλονίκη έκτοτε δεν έγινε καμία προσπάθεια έκδοσης LGBTQI εντύπου σε σταθερή μηνιαία βάση. Πανελλαδικά συνεχίζει και κυκλοφορεί μόνο το Antivirus το μακροβιότερο ΛΟΑΤΚΙ έντυπο στην ιστορία της Ελλάδος. Παρά την κρίση που περνάει ο έντυπος τύπος και με το διαδίκτυο να έχει σαρώσει τα πάντα θα είχε ενδιαφέρον να δούμε στο μέλλον και άλλες εκδοτικές προσπάθειες που θα κάνουν και άλλες πολλές διαφορετικές φωνές να ακουστούν.(*)

(*) Στο άρθρο παρουσιάστηκαν περιοδικά που είχαν ως στόχο τους την σταθερή μηνιαία κυκλοφορία. Ωστόσο δεν έλειπαν κατά καιρούς έντυπα με την μορφή περιοδικών που προέκυψαν μέσα από άτυπες συλλογικότητες και ατομικές πρωτοβουλίες που δεν είχαν ωστόσο σταθερή κυκλοφορία παρά μόνο κυκλοφόρησαν ως μεμονωμένα τεύχη.