Η ιστορία του πάρκου Κρήτης, όπου μεγάλωσαν γενιές Θεσσαλονικέων

Στην Ανατολική Θεσσαλονίκη, ανάμεσα στα δεκάδες σπίτια που κάνουν το τοπίο να φαίνεται ατέλειωτο τσιμέντο, υπάρχει μια μικρή όαση που έχει μεγαλώσει γενιές.

Το πάρκο Κρήτης, στην οδό Κατσάλη 1, κοντά στη Δελφών, είναι για πολλούς μια αυτονόητη παρουσία στη γειτονιά. Ένας χώρος παιχνιδιού και συνάντησης.

Όμως, πίσω από την παιδική χαρά και τα δέντρα, κρύβεται μια ιστορία γεμάτη αναβολές, αντιπαραθέσεις και παραλογισμούς που φτάνουν στο σήμερα μέσω παλιών εφημερίδων…

Πριν γίνει πάρκο, ήταν «κληροδότημα». Πριν γεμίσει παιδιά, ήταν πεδίο διαφωνιών και εντάσεων. Πριν φυτευτεί έστω κι ένα δέντρο, στο οικόπεδο Κατσάλη “φύτρωσαν” προκαταλήψεις και παλιές αντιλήψεις.

Αν κοιτάξει κανείς τις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης στη δεκαετία του ’60, θα βρει την αλλόκοτη ιστορία ενός χώρου που για χρόνια δεν μπορούσαν να αποφασίσουν τι θα γίνει: πάρκο, αθλητικό κέντρο (μόνο για κορίτσια) ή απλά ένα εγκαταλελειμμένο οικόπεδο για τα γαϊδούρια της γειτονιάς.

Υπήρξαν δημοτικοί σύμβουλοι που υποστήριζαν πως αν οι γυναίκες αθλούνται, θα ξεχάσουν τον ρόλο τους ως μητέρες…

Ενώ παράλληλα πλευρά υπήρχαν γείτονες που παρακαλούσαν τον δήμο να μαζέψει τα μπάζα και να προστατέψει την υγεία των κατοίκων.

Ακολουθεί το χρονικό ενός μικρού πάρκου που κουβαλά μια μεγάλη ιστορία.

Μέσα από αποκόμματα των εφημερίδων Μακεδονία και Θεσσαλονίκη, ξετυλίγεται ένα κομμάτι της παλιάς πόλης – και των ανθρώπων της.

Η ιστορία ξεκινά από έναν επιχειρηματία, τον Γεώργιο Κατσάλη.

Αυτό που έμεινε μέχρι σήμερα, είναι ένα πάρκο – κι ένας δρόμος με το όνομά του.

Το χρονικό του πάρκου με βάση τις εφημερίδες της εποχής

Στην Μακεδονία τον Ιούλιο του 1961 δημοσιεύονται δύο επιστολές που δείχνουν κάποιο παρασκήνιο που αναπτύχθηκε σχετικά με την διάθεση του κληροδοτήματος του Γεωργίου Κατσάλη.

Η πρώτη είναι αποκαλυπτική για τα ήθη της εποχής (ή τουλάχιστον κάποιων ανθρώπων):

Στην επιστολή του δημοτικού συμβούλου Ανδρέα Τσώτου στις 9/7/1961 εξ αρχής ξεκαθαρίζεται ότι η βούληση του διαθέτη ήταν να γίνει πάρκο στο δημοτικό συμβούλιο, όμως ακούστηκε η άποψη και υποβλήθηκε η πρόταση να γίνει αθλητικό κέντρο, ίσως μόνο για γυναίκες αθλήτριες.

Ο επιστολογράφος θεωρεί ότι οι απόψεις του διαστρεβλώθηκαν από μια αθλητική εφημερίδα, ο ίδιος φίλαθλος όπως ισχυρίζεται (με μια περίεργη τεκμηρίωση για το τι είναι αθλητική συνεισφορά: υπήρξε, λέει, εισηγητής καθιερώσεως αθλητικών μεταλλίων, δεξιώσεων κλπ.).

Το πάρκο, συνεχίζει, θα απευθύνεται σε 30.000 κατοίκους της περιοχής, το αθλ. κέντρο σε 20-30 κορασίδες. Άλλωστε υπάρχουν αθλ. κέντρα που απευθύνονται σε όλους και όλες, τα οποία πολλές φορές είναι άδεια. Επικαλείται τον εκμοντερνισμό της ζωής που απαιτεί γυναίκες και άντρες να γυμνάζονται μαζί, αλλά μετά αναπτύσσει εντυπωσιακά τις πεποιθήσεις του:

Μια γυναίκα στην Ελλάδα είναι περισσότερο προορισμένη να γίνει σύζυγος και μητέρα. Αν της δίδονται ευκαιρίες να πηγαίνει στο εργοστάσιο, στην αγορά, στον αθλητισμό, φυσικά δεν αποδίδει στα μητρικά της καθήκοντα όσο πρέπει. Επικαλείται και κυβερνητικά χείλη: ο υφυπουργός εσωτερικών όταν πήγε στο Αννόβερο διαπίστωσε ότι το πρόβλημα της αμοιβής και εργασίας των γυναικών λύθηκε στην Γερμανία αλλά (κατά τον υφυπουργό πάντα) προκλήθηκε μεγαλύτερο πρόβλημα: η γερμανική οικογένεια πλέον διέρχεται κρίση.

Υφυπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Καραμανλή του 1958 μέχρι τον Νοέμβριο του 1961 ήταν ο Ευάγγελος Καλαντζής (Ήταν αυτός που εγκαινίασε τον ν. 4000 περί τεντυμποϊσμού, επί Μεταξά ήταν κυβερνητικό στέλεχος).

Και καταλήγει ο δημοτικός σύμβουλος: Ας μη θρηνήσουμε το ίδιο φαινόμενο και εδώ. “Η Ελληνίς ήτο και πρέπει να μείνη η Εστιάς των ελληνικών παραδόσεων για να διατηρηθή η ελληνική οικογένεια αλλά και το Έθνος μας”.

Η απάντηση μετά από 21 μέρες 

Ο επιστολογράφος Ν. Χριστοδούλου, πρόεδρος της ΤΕ του ΣΕΓΑΣ, του απαντά στις 30 Ιουλίου:

Η διαθήκη δεν δεσμεύει χρήση για το οικόπέδο. Το προτεινόμενο γυμναστήριο δεν θα είναι μόνο για γυναίκες. Ο Γεώργιος, με τον αδελφό του Νικόλαο ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του “Ομίλου Φιλομούσων”. Την ιδέα για πάρκο, που δεν ήταν ρητά εκπεφρασμένη εκ μέρους του δωρητή, την έριξε κάποιος επιτήδειος ποιος ξέρει με τι σκοπό.

Αρχές του 1962 αναφερόταν ως κτήμα Κατσάλη, δίχως όμως να έχει αποφασιστεί ακόμη η τύχη του.

Τον Αύγουστο του 1962 από επιστολή ενός περιοίκου μαθαίνουμε πως η οικία – βίλα Κατσάλη είχε κατεδαφιστεί από εδώ και πέντε χρόνια, από το 1958.

Με τα μπάζα όμως να βρίσκονται ακόμη στο σημείο…

Παρακαλείται ο δήμος μέχρι να πάρει την τελική απόφαση, αν δηλαδή δημιουργηθεί τελικά πάρκο, να φροντίσει για την υγεία των περιοίκων…

 Έχει φτάσει Ιούνιος του 1964 και το “αίσχος”, όπως το χαρακτηρίζουν οι κάτοικοι, συνεχίζεται…

Ο τόπος είναι κατάλληλος μόνο ως χώρος βοσκής γαϊδάρων. Εκ των περιοίκων.

Ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτος αποφασίζεται να δημιουργηθεί “πρασιά” 

Τον Οκτώβριο του 1964 επιτέλους αποφασίζεται να δημιουργηθεί πάρκο, που θα φέρει το όνομα του δωρητή, και μέσα σ’ αυτό μια παιδική χαρά.

Τον Νοέμβριο του 1964 επισκευές.

Τον Απρίλιο του 1965 ξανά αποφασίζεται η δημιουργία παιδικής χαρά στο οικόπεδο Κατσάλη, αντί του χώρου της ΧΑΝΘ.

Φαίνεται ότι η οικονομική στενότητα του δήμου δεν επέτρεπε την δημιουργία 2 τέτοιων κέντρων παιδικής αναψυχής.

Στα υπόλοιπα των αποκόμματος, η Αγ. Σοφίας πάνω από την Αχειροποίητο προτάθηκε να μετονομαστεί σε οδό Σοφοκλή Βενιζέλου (είχε πεθάνει ένα χρόνο νωρίτερα).

«Στο πάρκο θυμάμαι είχε καφέ αναψυκτήριο, είχε πιτσαρία, την πίτσα varese που νομίζω ότι υπάρχει ακόμη ίσως και άλλα μαγαζιά… θυμάμαι ότι πηγαίναμε και τρώγαμε πίτσα εκεί με τον παππού και τη γιαγιά, ενώ άλλες φορές που οι γονείς καθόταν στο καφέ – αναψυκτήριο, εμείς παίζαμε στο πάρκο… είχαν τραπεζάκια τα καταστήματα δίπλα στο πάρκο που έχει μεγάλο πεζοδρόμιο, επί της Κρήτης ήταν αυτά τα μαγαζιά, είχε πολλά μαγαζιά και πολύ κόσμο συνέχεια…».

«Θυμάμαι το Πάρκο Κρήτης σαν έναν μικρό κόσμο που άλλαζε μαζί μου, καθώς μεγάλωνα. Όταν ήμουν παιδί, όλα έμοιαζαν τεράστια: το καρουζέλ με τα φωτάκια του, το περίπτερο που πουλούσε χλαπάτσες, τσίχλες και τσιγάρα — ένα μικρό σύμπαν πειρασμών για τα παιδιά της γειτονιάς.

Κάθε φορά που με έπαιρνε η γιαγιά μου από το χέρι, ένιωθα σαν να ξεκινάμε μια μικρή εκδρομή, ακόμα κι αν πηγαίναμε μόλις λίγα βήματα πιο κάτω. Στην εφηβεία, το θεατράκι έγινε το καταφύγιό μας. Εκεί καθόμασταν με τις ώρες, γελώντας, μοιράζοντας μυστικά, κι εκεί δεν θα ξεχάσω πως ήπιαμε τις πρώτες μας μπίρες. Μετά το σχολείο, το πάρκο γέμιζε με φωνές από παρέες παιδιών των γύρω σχολείων, ήταν ο τόπος όπου μπλέκονταν ζωές και ιστορίες, το δικό μας μόνιμο σημείο αναφοράς».

Φωτογραφίες του πάρκου σήμερα!